Lesbók Morgunblaðsins - 23.09.1995, Blaðsíða 1
O R G U N
L A Ð S
Síofnuð 1 925
33. tbl. 23. september 1995 — 70. árg.
Til einnar gistingar
með hetjum eða á himmim
SÖGUR Þormóðar Kolbrúnarskálds og Ólafs kon-
ungs helga eru samtvinnaðri en aðrar sögur af
íslenskum skáldum og norrænum konungum.
Hér er þó um að ræða tvær sögur, Fóstbræðra
sögu um þá Þorgeir Hávarsson og Þormóð og
Skáldin stóðu konungi
nær en aðrir húskarlar og
fengu betri laun. Þau
urðu að fylgja konungi til
bardaga og auka liðinu
kjark með heppilegum
sögum og ljóðum, þau
voru síðan sjónarvottar
og sögumenn þess sem
gerðist, ókomnum
kynslóðum til
eftirbreytni.
Eftir AÐALSTEIN
DAVÍÐSSON
svo Ólafs sögu helga. En þar sem þeir
Þormóður og Ólafur fylgjast að í dauðann,
eins og frægt er, renna sögur þeirra mjög
svo saman. Til eru þrjár meginútgáfur frá-
sagnarinnar af dauða þeirra eða gerðirnar
í Fóstbræðra sögu, Ölafs sögu helga í
Heimskringlu og svo í Flateyjarbók þar sem
steypt er saman ýmsum sögum af Ólafi
helga og Fóstbræðra sögu.1
I sígildum fornbókmenntum okkar ís-
lendinga er dauðastund hetjunnar einatt
mikið söguefni. Dauði hetjunnar verður
dramatískur hápunktur sögunnar, þar sýn-
ir hetjan best hugrekki sitt og göfuglyndi
og harmsagan rís hæst. Þetta er alþekkt
jafnt í íslendingasögum fyrri alda sem í
óperum síðari alda.
Frásagnir af síðustu ævistundum Þor-
móðar eru á nokkuð aðra lund en ýmsar
aðrar slíkar frásagnir í íslendingasögum.
Þormóður stendur uppi ósærður eftir bar-
dagann en óskar þess þá heitast að deyja
og fær að lokum ósk sína uppfyllta. Sumir
vilja nú skopast að þessu í stað þess að
hugleiða hvað gæti. búið að baki hjá skáldi
konungsins.
Fóstbræðra saga er stuttorðust um það
er Þormóður flutti kvæði fyrir bardagann á
Stiklarstöðum:
Þann dag, er bardagi var á Stiklastöð-
um, mælti Ólafur konungur, bað
Þormóð skemmta nokkuru. En hann
kvað Bjarkamál in fornu. Konungur
mælti: „Vel er til kvæðis tekið fyrir
sakar þeira hluta, er hér munu að
berast í dag, og kalla eg kvæðið
Húskarlahvöt.“ Það er sagt, að Þor-
móður var heldur ókátur um daginn
fyrir bardagann. Konungur fann það
og mælti: „Hví ertu svo hljóður,
Þormóður?“ Hann svarar: „Því,
herra, að mér þykkir eigi víst vera,
að við munim til einnar gistingar í
kveld. Nú ef þú heitur mér því, að
við munim til einnar gistingar báðir,
þá mun eg glaður." Ólafur konungur
mælti: „Eigi veit eg, hvort mín ráð
megu um það til leiðar koma, en ef
eg má nokkuru um ráða, þá muntu
þangað fara í kveld, sem eg fer.“
Þá gladdist Þormóður . . .
Þormóður yrkir síðan tvær vísur, síðari
vísuna skilur konungur sem dulda sneið til
Sighvats og andmælir henni. Allar gerðir
Mynd: Bjarni Ragnar.
í SÍGILDUM fornbókmenntum okkar íslendinga er dauðastund heljunnar einatt
mikið söguefni. Dauði hetjunnar verður dramatískur hápunktur sögunnar, þar
sýnir hetjan best hugrekki sitt og göfuglyndi og þar rís harmsagan hæst.