Alþýðublaðið - 28.03.1987, Blaðsíða 11

Laugardagur 28. mars 1987
11
# W
JAFNAÐARSTEFNA
SAMEININGARAFL GEGN SÉRHAGSMUNUM
Feysknar stoðir
Árangur stjórnarstefnunnar í
miðju góðærinu — má draga sam-
an í eftirfarandi niðurstöður:
1. Vaxandi hallarekstur og skulda-
söfnun í ríkisbúskapnum, þrátt
fyrir hagstæð ytri skilyrði.
2. Félagslegt misrétti. Það birtist
okkur í ranglátu skattakerfi,
vaxandi launamun, misrétti í líf-
eyrismálum, harmkvælum í hús-
næðismálum, óviðráðanlegum
lánskjörum o.s.frv.
3. Úrelt stjórnkerfi: Það birtist
okkur með ýmsu móti. Pólitískri
ríkisforsjá í fjármálalífi, sem
ekki veldur verkefnum sínum,
sbr. hrun Útvegsbankans; úreltri
sveitarstjórnarskipan, sem gerir
sveitarfélögin að niðursetning-
um ríkisvaldsins. Seinvirku rétt-
arfarskerfi, sem glatað hefur
trausti almennings; pólitískum
embættisveitingum og æviráðn-
ingum, sem hefur leitt til hrörn-
unar opinberrar þjónustu.
4. Úrelt atvinnustefna: Landbún-
aði og sjávarútvegi, undirstöðu-
atvinnuvegum þjóðarinnar, er
haldið í bóndabeygju pólitísks
skömmtunar- og kvótakerfis, í
sovéskum stíl. Óeðlileg hags-
munavensl tryggja sérhagsmurii
og einokunaraðstöðu í stjórn-
kerfi, fjármálalífi og viðskipt-
um. Frjálsræði ríkir í gjaldeyris-
sóun en ströng höft á gjaldeyris-
öflun.
Stjórnmálamenn dreifa kröftun-
um í allar áttir; bregðast við vanda-
málum, í stað þess að sjá þau fyrir.
Viðhorfin ráðast einatt af skamm-
tímasjónarmiðum — gera oft illt
verra. Niðurstaðan af slíku hátta-
lagi er ævinlega á sömu lund: Hún
endar í fúski. Og fúskið er orðið
einkenni opinberrar stjórnsýslu á
íslandi.
Fúsk
Þetta birtist okkur í misvægi
milli vaxandi einkaneyslu og hnign-
unar opinberrar þjónustu.
• Heimilin eru vídeó- og tölvu-
vædd, en skólarnir eru vanbúnir.
• Einkabíllinn er fínn og gljábón-
aður, en vegakerfið minnir víða á
Ódáðahraun.
• Hafnirnar grotna niður, þótt
þjóðin lifi á fiskveiðum og út-
flutningi.
• Flugið á framtíðina, en flugvell-
irnir eru eitt forað.
Kannist þið ekki við ástandið?
Opinbert húsnæði er í niðurníðslu,
vegna viðhaldsleysis. Það er sama
hvort við nefnum Þjóðleikhúsið
eða skólahúsið. Námsefnið er úrelt,
tækjabúnaðurinn fátæklegur.
Stjórnmálamennirnir tala um há-
tækni, en tíma ekki að tölvuvæða
skólakerfið né heldur að borga
hæfum kennurum góð laun.
Afleiðingin er atgervisflótti úr
opinberri þjónustu yfir í einkageir-
ann. Hann stafar af því að ríkið
vanmetur starfið og misbýður
sjálfsvirðingu fólks.
Þetta kalla þeir að vera á réttri
leið. Og boða meira af svo góðu.
Góðærið er þeim fjarvistarsönnun
fyrir góðri stjórnun. Ætli sjálfs-
hælnin sé ekki hér, sem oftar, til að
fylla upp í eyður verðleikanna?
Tvær hliðar
á sama máli
í íslenskri stjórnmálaumræðu er
mikið flaggað orðaleppum eins og
Jón
Baldvin
Hannibalsson
skrifar
félagshyggju/frjálshyggju. Reynt er
að stilla þessum tveimur hugtökum
upp sem ósættanlegum andstæð-
um. Ræður félagshyggjuforkólf-
anna einkennast af frösum eins og:
Það vantar meira af þessu eða hinu,
meiri peninga, meiri þjónustu, fleiri
ríkisstofnanir, hærri styrki...
Frjálshyggjutrúboðið talar á öðr-
um nótum: Ríkið á að gera minna
af þessu eða hinu, minni ríkisaf-
skipti, minni opinbera þjónustu
o.s.frv.
Smám saman er fólk farið að
trúa því, að þetta séu ósættanlegar
andstæður. Samt er það á misskiln-
ingi byggt. Hér er um að ræða tvær
hliðar á sama máli. Umræðan ein-
kennist af fordómum og frösum —
í stað hugsunar.
Stjórnmálaágreiningur er í eðli
sínu ágreiningur um leiðir. Stjórn-
málaumræða byrjar þegar við lýs-
um því hvernig við ætlum að ná
fram því góða sem við viljum. Sér-
staða okkar jafnaðarmanna í ís-
lenskum stjórnmálum er sú, að við
viljum takmarka afskipti ríkis-
valdsins af atvinnulífinu (binda þar
endi á sólund og bruðl) — einmitt
af því að við viljum að ríkisvaldið
einbeiti starfskröftum sínum og
fjármunum að velferðarmálum
fólksins. Þetta er kjarni málsins.
Hlutverk ríkisins
Við viljum skilgreina hlutverk
ríkisins upp á nýtt. Við viljum að
ríkið takmarki afskipti sín af at-
vinnulífinu við það að móta stefnu,
setja almennar leikreglur og skapa
atvinnulífinu stöðugleika og vaxt-
arskilyrði til framtíðar.
Félagsleg þjónusta, sem við vilj-
um bæta, verður ekki bætt á næstu
árum nema á grundvelli öflugs at-
vinnulífs, sem heldur uppi hagvexti,
en greiðir líka sinn hlut til sameigin-
legra þarfa.
Þess vegna þurfum við öflugra
markaðskerfi, meiri samkeppni,
minni ríkisíhlutun, minni einokun í
atvinnulífinu. Af því að aukin sam-
keppni örvar framleiðsluna, lækkar
verðið og er forsenda bættra lífs-
kjara.
Þetta á ekkert skylt við frjáls-
hyggju. Þetta er þvert á móti kjarn-
inn í nútímalegri jafnaðarstefnu.
Öflugt markaðskerfi, sem lýtur fé-
lagslegri stjórn, er forsenda velferð-
ar. Þetta eru tvær hliðar á sama
máli.
Vinstri menn eru allir sammála
um markmiðin, það góða sem við
viljum gera. Það er ágreiningur um
leiðirnar. Hægri menn leggja
áherslu á frjálst framtak í atvinnu-
lífinu.
En það frjálsa framtak má aldrei
verða að forréttindum i skjóli ríkis-
valds, eða snúast upp í einokun. Og
atvinnulífið verður að skila sínum
hlut til samneyslunnar. Þetta eru
grundvallaratriði.
Sérstaða
Alþýðuflokksins
Ríkisstjórn sem Alþýðuflokkur-
inn á aðild að mun því taka upp ger-
breytta stefnu í hagstjórn, atvinnu-
lífi og félagsmálum. Það verður
ábyrg stjóm — í anda jafnréttis.
HVERNIG VILJUM VIÐ
LEYSA MÁLIN?
1. Ríkisbúskapurinn
Við leggjum fram tillögur um
heildarendurskoðun á ónýtu skatta-
kerfi. Tillögur um staðgreiðslu
skatta varða aðeins innheimtufyrir-
komulag á sköttum launafólks.
Þær eru til bóta, svo langt sem þær
ná. En launamenn hafa alltaf stað-
greitt sína skatta. Aðalatriðið er að
uppræta skattsvikin, það er grund-
vallaratriði að menn séu jafnir fyrir
lögum.
Þiggja fyrirtæki og atvinnurek-
endur kannske ekki þjónustu frá
ríkinu? Reyndar. U.þ.b. þriðjungur
. ríkisútgjalda, sem launþegar
standa undir, rennur til atvinnu-
vega og fyrirtækja, ýmist í formi
ókeypis þjónustu eða í formi beinna
fjárframlaga, sem við kennum við
niðurgreiðslur, millifærslur og
styrki af ýmsu tagi. Þetta þýðir að
fyrir milligöngu ríkisins eru færðar
til tekjur frá launþegum til hinna
efnameiri í þjóðfélaginu. Það er
ekki í anda okkar stefnu.
2. En hvað með
ríkisútgjöldin?
Við viljum fækka útgjaldaliðum
fjárlaga; við munum bregða skurð-
arhnífnum á „velferðarkerfi fyrir-
tækjanna“, sem tekur í sinn hlut allt
að 'A rikisútgjalda. Dæmi: