Alþýðublaðið - 23.02.1988, Blaðsíða 4

4
Þriðjudagur 23. febrúar 1988
M
ISLAND
OG
EFNAHAGSBANDALAGID
Rœða Jóns Baldvins Hannibalssonar fjármálaráðherra á fundi
SAMAK — samstarfsnefndar norrœnna jafnaðarmannaflokka, í
Stokkhólmi 18—19. febrár s.l.
Sögulegt val
Innan fárra ára mun ís-
lenska þjóðin standa frammi
fyrir sögulegu vali: Annað
hvort að gerast verstöð fyrir
Evrópskan fiskiðnaö — ný-
lenda sem fjarstýrð yrði frá
Brussel; eða að gerast 52
fylki Bandaríkjanna.
Það yrði þá lendingarstað-
urinn eftir 1000 ára siglingu
Leifs heppna frá Noregs-
ströndum til Vínlands hins
góða.
Þannig lýsir sérfræöingur I
utanrlkisviðskiptum i nýlegri
tfmaritsgrein þeim kostum
sem íslendingar kunna að
standa frammi fyrir, innan
fárra ára.
Röksemdafærslan er eitt-
hvað á þessa leið.
Þróunin í átt til Bandaríkis
Evrópu veröur ekki stöðvuð
úr þessu. Hvort sem rlkis-
stjórnum EB tekst að standa
við dagsetninguna 1992 fyrir
„hindrunarlausan innri
markað" eða ekki — þá verð-
ur ekki aftur snúið.
EFTA mun leysast upp.
Noregur gengur í EB á næsta
áratug. Hlutlausu rfkin í EFTA
fylgja á eftir. Hvenær það
gerist ræðst af þróun al-
þjóðastjórnmála, Glasnost
og Perestrojku, og árangri
samninga um kjarnorkuaf-
vopnun Evrópu.
Þá gæti svo farið að ísland
yrði eina V— Evrópuríkið inn-
an NATO sem stæði utan
hins nýja stórveldis á megin-
landi Evrópu.
Getum við staðið
fyrir utan?
En hvers vegna getur ís-
land ekki slegist í hópinn?
Getum við yfirleitt staðið fyr-
ir utan, sérstaklega eftir að
Norðmenn væru komnir inn
fyrir dyrnar? Þar með hefðum
við glatað bandamanni í
samningum við EB um að
tryggja fríverslun með fisk-
afurðir; auk þess stæðumst
við eftir það ekki samkeppni
á EB—markaðnum, þar sem
ytri tollar á fiskafuröir yröu of
háir.
Viðskiptahagsmunir ís-
lendinga virðast í fljótu
bragði mæla með inngöngu.
Utanrlkisverslun nemur um
50% af þjóðarframleiöslu ís-
lendinga. Um 75% útflutn-
ings er enn fiskafurðir. 1987
var 55% af viöskiptum okkar
við EB, bæöi út- og innflutn-
ingur. Þessi viðskipti hafa
farið hraðvaxandi á undan-
förnum árum. Bæði vegna
fjölgunar aðildarríkja EB og
vegna gengisþróunar. Á sama
tíma hafa viðskiptin við
Bandaríkin dregist saman
hlutfallslega: Útflutningurinn
hefur minnkað úr 30 f 20%,
innflutningur úr 10 í 8%.
Viðskipti íslendinga við
Austur—Evrópu hafa líka
dregist saman. Viðskipti
okkar við aðrar Norðurlanda-
þjóðir eru aðeins aðra leið-
ina: Við kaupum hlutfallslega
mikiö af þeim, þeir kaupa
nánast ekkert af okkur í stað-
inn. Á þvf er engin breyting
sýnileg.
Þorskastríð unnin
fyrir gíg?
Verða íslendingar þá ekki
nauðugir viljugir aö fylgja á
hæla öðrum Evrópuþjóðum
inn fyrir ytri tollmúra EB? Og
borga það verð sem upp er
sett? Það er spurningin.
Vandinn er sá að okkur finnst
verðið of hátt.
Hvað kostar aðgöngumið-
inn?
EB býður aögang aö stór-
um tollfrjálsum markaði með
mikilli kaupgetu — í staöinn
fyrir fiskveiðiréttindi í ís-
lenskri fiskveiðilögsögu. En
m.ö.o. þeir heimta aðgang að
þeirri einu aðlind sem fs-
lenska þjóðin lifir af og telur
ekki til skiptanna.
Það er ekki langt síðan að
íslendingar háðu þrjú þorska-
strfð við tvö Evrópustórveldi:
Bretland og Þýskaland — til
að öðlast yfirráð fyrir þessari
auðlind. Við unnum. En til
hvers var að vinna þau stríð
ef við töpum þvf aftur við
samningaborðið í Brussel?
Norömenn geta borgað
það verð sem EB setur upp.
Þeir lifa fremur á olíu en
fiski. EB vantar olíu. Og
niðurgreiðir fiskveiðar og
hefur byggðasjóði til að
halda uppi útkjálkum.
Hins vegar er hætt við að
íslendingar hafi ekki efni á
að borga aðgöngumiöaveröiö.
Hættan er sú að við yröum
aftur hráefnisaflendur fyrir
fiskiðnaöinn í Bretlandi og
Norður—Evrópu eins og á
fyrstu áratugum aldarinnar.
Hlutskipti þriðjaheims ný-
lendu er Iftt aðlaðandi, eftir
700 ára sjálfstæðisbaráttu.
Við þetta bætast kvaðir
um frjálsan flutning fólks og
fjármagns innan hins útvfkk-
aða Evrópubandalags. Þannig
gæti erlent fjármagn eignast
íslenskan sjávarútveg
gegnum bakdyrnar. Það
óttast margir. Og fyrst Norð-
menn, sem eru a.m.k. 20
sinnum fleiri en við, óttuðust
inngöngu í EB 1972, þá er
ótti íslendinga þeim mun
auðskiljanlegri.
Jón Baldvin Hannibalsson heldur
ræðu sína í Stokkhólmi á SAMAK-
ráðstefnunni. (A-mynd IM).
Hár ytri tollur
En er þessi mynd ekki
dregin upp í óþarflega svart/
hvítum litum?
Geta Norðmenn og íslend-
ingar ekki snúið bökum
saman og tryggt hindrunar-
lausa fríverslun með fisk-
afurðin innan EFTA? 09 náð
því næst fram sams konar
samningum við inngönguna (
EB — án skilyröa um gagn-
kvæm fiskveiðiréttindi.
Hafa íslendingar ekki þeg-
ar náð frfverslunarsamningi
við EB, sem kom til fram-
kvæmda 76 að loknum
þorskastrfðum, og tekur til
flestra fiskafurða?
Að vfsu. En það eru tfma-
bundnir samningar og tak-
markaðir. Að nokkru leyti
byggjast þeir á kvótum. Og
hækkun ytri tolla hefur veriö
beitt, bæði fyrr og sföar, eftir
því sem framboð og eftir-
spurn á fiskmörkuðum EB
hefur sagt til um.
Fram hjá því veröur ekki
gengið að EB hefur sam-
ræmda fiskveiðistefnu þar
sem gagnkvæmni um að-
gang að auðlindum er skil-
yrði fyrir aðgangi að markaöi.
Og við vitum að EB er sjálft
stórveldu fiskveiðum og
vinnslu. í löndum EB eru
gerð út 77 þús. fiskiskip,
mönnuð 270 þús. fiskimönn-
um. Þeir eru fleiri en allir ís-
lendingar. Yfir 1 milljón
manna byggir afkomu sína á
þessum fiskveiðum. 270 þús.
fiskimenn EB veiða 5 milljón
tonn á ári í samanburði við 5
þús. fiskimenn á íslandi, sem
veiða 1,5 milljón tonn á ári.
Fiskneysla innan EB nemur
nú 6—7 milljónum tonna
sem að hluta til fer ekki til
manneldis og skilar lágum
veröum.
Öll þessi útgerð og vinnsla
stórlega niðurgreidd og rfkis-
styrkt, rétt eins og landbún-
aður innan EB, sem er við
það að setja það veröandi
stórveldi á hausinn. Við
þennan rfkisstyrkta sjávarút-
veg keppum við íslendingar.
Það hefur gengið bærilega
hingað til. En það gengur
ekki lengur ef við þurfum aö
borga háan ytri toll í kaup-
bæti.
Aðrir valkostir
Hver er þá samningsstaða
íslendinga, sérstaklega eftir
að Norðmenn eru gengnir til
liös við bandalagið?
Hún er ekki allt of góð —
ef við höfum ekki efni á að
borga uppsett verð fyrir að-
göngumiðann: Aðganginn að
auðlindinni. Að þessu leyti
erum við, fámenn þjóð með