Alþýðublaðið - 12.10.1988, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 12. október 1988
5
MARKMIDUM
Rœða Jóns Baldvins Hannibalssonar utan-
r
ríkisráðherra Islands á 43. Allsherjarþingi
Sameinuðu þjóðanna 11. október 1988.
Óvopnaðri þjóð eins og ís-
landi, eru tíðindi sem þessi
sérstakt fagnaðarefni. En
gleymum því ekki að það út-
heimtir áframhaldandi ár-
vekni og góðan vilja allra
sem í hlut eiga, ef tryggja á
þær framfarir sem orðið hafa.
Mikið veltur á störfum fram-
haldsfundar Ráðstefnunnar
um öryggi og samvinnu í
Evrópu í Vínarborg, ekki síst
ásviði mannúðarmála.
Stjórnvöld, sem hafa í heiðri
eigin skuldbindingar á sviði
grundvallarmannréttinda, þar
með talinn rétt karla og
kvenna til fullrar þátttöku í
félags- og efnahagslegri
þjóðlífsstarfsemi, auka ekki
aðeins hagsæld, heldur
stuðla einnig að friði. Á
endaspretti Vínarfundar vill
ísland vinna að efnismiklu
lokaskjali, byggðu ájafnvægi
allra meginþátta Helsinki-
skjalsins.
Það er óneitanlega ein-
kennileg þversögn að á tim-
um jafn glæstra vona sem nú
skuli Sameinuðu þjóðirnar
eiga við alvarlegan fjárhags-
vanda að glíma. ísland fagnar
fyrirætlunum Sovétmanna og
Bandaríkjamanna um að
greiða upp skuldir sínar og
skorar á önnur aðildarríki,
sem ekki hafa gert svo nú
þegar, að gera slíkt hið sama.
Einkum er þetta brýnt þar
sem horfur eru á að aukin
friðargæslustörf samtakanna
muni krefjast aúkinna fjárút-
láta. Einnig er mikilvægt að
áform um frekari endurbætur
og endurnýjun innan samtak-
anna sjálfra nái fram að
ganga.
GEIGVÆNLEGAR
AFLEIÐINGAR
Herra forseti.
Þegar við lítum fram á veg-
inn blasir við fjöldi erfiðra
verkefna:
Þrátt fyrir þann árangur
sem náðst hefur í tvihliða af-
vopnunarviðræðum, eykst
kostnaður vigbúnaðarkapp-
hlaupsins jafnt og þétt og
sömuleiðis nákvæmni og
eyðingarmáttur kjarnavopna.
Auðsætt er því, að kjarna-
vopn munu enn um sinn hafa
forgang í viðræðum um víg-
búnaðarmál. Jafnframt því
sem reynt er til hins ýtrasta
að ná samningum um lang-
dræg kjarnavopn, verður að
hamla gegn útvikkun vígbún-
aöarkapphlaupsins til nýrra
svæða og tegunda vigbúnað-
I^.Að mati íslenskra stjórn-
várela er afar mikilvægt ad^
samningar um niðurskurð
langdrægra kjarnavopna á
landi verði til þess að draga
úr hernaðaruppbyggingu á og
í höfunum. Af þessum sökum
var íslendingum það ánægju-
efni að stórveldin skyldu í
meginatriðum verða sammála
um það á leiðtogafundinum í
Washington að leita leiða til
Jón Baldvin Hannibalsson, utan-
ríkisráðherra situr nú 43. allsherj-
arþing Sameinuöu þjóðanna og
flutti i gær í hinni almennu um-
ræðu þingsins ræðu þá sem hér
fylgir i íslenskri þýðingu. í ræð-
unni segir utanrikisráðherra m.a.:
„Slys með kjarnorkuvopn á sjó
gætu haft geigvænlegar afleið-
ingar fyrir þjóð eins og íslend-
inga, sem byggir lífsafkomu sína á
lifrænum auðlindum sjávar."
að takmarka langdrægar
kjarnorkustýriflaugar, sem
skjóta má af sjó.
Það er alkunna, að Island
leyfirekki kjarnavopn innan
síns landsvæðis og gerir
einnig ráð fyrir að skip sem
komatil hafnarvirði íslenskt
fullveldi. Þarf ekki að fara um
það mörgum orðum að slys
með kjarnavopn á sjó gætu
haft geigvænlegar afleiðingar
fyrir þjóð eins og íslendinga,
sem byggir lífsafkomu sína á
lífrænum auðlindum sjávar.
Þörfin á að leiðrétta það
misvægi sem nú ríkir á sviði
hefðbundinna herja og víg-
búnaðar hefur aukist eftir því
sem líkur á umtalsverðum
niðurskurði kjarnavopna hafa
orðið raunhæfari. ísland
hefur, ásamt öðrum aðildar-
ríkjum Atlantshafsbandalags-
ins, tekið þátt í samningavið-
ræðum við Varsjárbandalagið
um umboö fyrir nýjar viðræð-
ur á sviði hefðbundins vig-
búnaðar og vonast til að fljót-
lega náist um það samkomu-
lag sem tryggir að þessar
mikilvægu viðræður geti haf-
ist á árinu eins og áætlað
var.
Þriðja Auka-allsherjarþing-
ið um afvopnunarmál, fyrr á
þessu ári, kann að hafa vald-
ið vbnbrigðum þar eð ekki
tókst að ná samstöðu um
lokaskjal. Frá sjónarhóli ís-
lands varð þó jákvæður
árangur. Ég vek athygli á
raunsæjum umræðum um
samninginn um að dreifa
ekki kjarnavopnum og minn-
isblaði Norðurlandanna um
það efni. Ég vil einnig nefna
umræður um eftirlit með
framkvæmd samninga um af-
vopnun og efnavopn. Við
hljótum áfram að stefna að
undirritun allsherjarbanns við
efnavopnum hið fyrsta. ís-
lendingar fagna þvi að samn-
ingar um þetta efni á Afvopn-
unarráðstefnunni í Genf eru
nú á lokastigi. Ég vil einnig
nota tækifærið og lýsa full-
um stuðningi við tillögu
Reagans Bandaríkjaforseta
hér á þinginu fyrir tveimur
vikum um að kalla saman al-
þjóðaráðstefnu til styrktar
Genfarsáttmálanum frá 1925,
sem bannar beitingu efna-
vopna.
Við stefnumörkun í afvopn-
unarmálum á alþjóðavett-
vangi næsta áratuginn, ber
okkur að vinna út frá þeim
drögum, sem næstum urðu
að lokaskjali Þriðja Auka-alls-
herjarþingsins og þeim
skuldbindingum er við tók-
umst á herðar í lokaskjali
Fyrsta Auka-allsherjarþings-
ins 1978.
RÉTTUR PALESTÍNU-
MANNA OG TILVERU-
RÉTTUR ÍSRAELS
Ég vék hér áðan, herra for-
seti, að árangri sem náðst
hefur með tilliti til svæðis-
bundinna deilumála. Því mið-
ur eru líka undantekningar.
Þrátt fyrir þíðu í samskiptum
Austurs og Vesturs hefur
ekki tekist að ná verulegum
árangri i friðarumleitunum í
Mið-Austurlöndum. Friðsam-
leg lausn á ágreiningsefnum
Araba og ísraelsmanna er
háð þvi að deiluaðilar ráði
ráðum sínum í anda gagn-
kvæmrar hófsemi og sáttfýsi.
Það er lágmark að ísrael við-
urkenni rétt Palaestínumanna
til að ákveða framtíð sína
sjálfir og að Arabar hætti
jafnframt að draga í efa óum-
deilanlegan tilverurétt ísra-
elsríkis. Hörmulegir atburðir
á hernumdum svæðum ísra-
elsmanna hafa eðlilega orðið
þjóðum heims áhyggjuefni á
liðnu ári og endurvakið
áhuga á hugmyndinni um al-
þjóðaráðstefnu að frumkvæöi
Sameinuðu þjóðannatil að
ræða friðsamlega allsherjar-
lausn á vandanum.
Hvað varðar Mið-Ameríku
hafa nýlegar friðarumleitanir
orðið árangursminni en vonir
stóðu til. ísland, líkt og hin
Norðurlöndin, er ákveðið
þeirrar skoðunar að ríki
þessa heimshluta eigi sjálf
að halda um stjórntaumana
þar sem efling friðar og lýð-
ræðis er annars vegar.
Með tilliti til ástandsins í
Suð-austur Asiu vil ég aðeins
árétta varanlegt gildi sam-
þykktar Allsherjarþingsins
um Kampútseu á síðasta ári
sem ísland var meðflytjandi
að, en hún verður aftur lögð
fram í ár með smávægilegum
breytingum.
VISTFRÆÐILEG
FRAMTÍÐARVERKEFNI
Hafi mér orðið tíðrætt um
pólitísk og hernaðarleg mál-
efni, er það eingöngu vegna
þess að ég óttast að vopnuð
átök kunni enn að snúa ný-
vakinni bjartsýni okkar upp í
svartsýni og örvæntingu.
Upptalning verkefna sem
framundan eru yrði þó með
öllu ófullnægjandi, ef hvergi
væri getið viðfangsefna sem
bíða okkar á sviði umhverfis-
og þróunarmála.
Eins og réttilega kom fram
í skýrslu Brundtland-nefndar-
innar i fyrra, stöndum við
frammi fyrir risastóru og vax-
andi vistfræðilegu framtíðar-
verkefni. Vandamál, sem telja
verður í eðli sínu alþjóðleg,
veröur að leysa með sam-
stilltu átaki allra jarðarbúa,
hvort sem um er að ræða
mengun, „gróðurhússáhrif"
eða eyðingu ósonlagsins, ef
koma á í veg fyrir að þau
spilli lífsgæðum jarðarkringl-
unnar alvarlega.
Vanræksla á umhverfinu
hefur aftur bein áhrif á ógn-
vænlegt efnahagsástand
margra þróunarríkja. í Afríku
hafa eyðing skóga og eyðu-
merkurmyndun aukið harð-
indi margra ríkja þar sem
þjóðartekjur á mann eru jafn-
vel lægri nú en í byrjun ára-
tugarins. Aðkallandi er að
auka þróunaraðstoð I þess-
um heimshluta til að útrýma
fátækt og hungursneyð.
En þróunarvandinn, eins
og allir vita, einskorðast ekki
við hrörnun umhverfisins. Ég
vek sérstaka athygli á gífur-
legri skuldabyrði Þriðja
heimsins, sem ekki aðeins
kæfir nauðsynlegan hagvöxt
heldur ógnar viðkvæmum
undirstöðum lýðræðis I
mörgum ríkjum. Þrátt fyrir að
varast beri að einfalda þann
fjölþætta og flókna vanda
sem hér er á ferðinni, er það
óskynsamleg hagfræði og
siöferðilega óverjandi að iðn-
ríkin skuli árlega draga aö
sér milljarða Bandaríkjadala
frá þróunarríkjunum í formi
.qgkplda- og vaxtagreiöslna.
samkvæmt útreikningum Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins
nema sllkar millifærslur frá
fátækum til rfkra nú um 30-40
milljörðum Bandaríkjadala á
ári.
JAFNRÉTTISSAMTÖK
SÞ
Til að ráða bót á þessu
ástandi til langframa er ekki
nóg að auka aðstoð og létta
skuldabyrði nema jafnframt
komi til yfirgripsmiklar áætl-
anir um gangkvæma aðlögun
Norður- og Suðurríkja á sviði
atvinnulífs. En höfum jafn-
framt hugfast að ekkert efna-
hagskerfi getur verið full-
nægjandi eða skilað árangri,
ef full og raunveruleg þátt-
taka fólksins sjálfs, kvenna
jafnt sem karla, er ekki fyrir
hendi. í þessu sambandi vil
ég taka undir þá skoðun sem
félagamálaráðherra íslands
lýsti á Norrænu kvennaráð-
stefnunni í Osló I ágúst síð-
astliðnum, að stofna bæri
sérstök jafnréttissamtök
Sameinuðu þjóðanna.
Tengsl mannréttinda og
þróunar eru oft mjög náin.
Þaö er bjargföst sannfæring
íslendinga, að samfélag þjóð-
anna verði að halda við þrýst-
ingi á stjórnvöld kynþátta-
hatara í Pretoríu, en kyn-
þáttaaðskilnaðar- og upp-
lausnarstefna hinna síðar-
nefndu er ein helsta undirrót
þess harmleiks sem nú á sér
stað í sunnanverðri Afríku.
i ár, þegar við minnumst
fjörutiu ára afmælis mann-
réttindayfirlýsingar Samein-
uðu þjóðanna ættum við að
árétta þá skyldu okkar að
stöðva brot á mannréttindum
hvar sem þau eiga sér stað
og án tillits til stjórnmála-
skoðana.
MARKMIÐ
STOFNSKRÁR SÞ
Herra forseti.
í upphafi vék ég að hinni
björtu framtíðarsýn stofn-
skrár Sameinuðu þjóðanna
um allsherjarfriö og öryggi.
Þess kann að verða langt að
bíða að sú sýn verði að veru-
leika. Engu að síður, hefur
trú okkar á styrk þessarar al-
þjóðastofnunar aukist, með
því að friður og frelsi sækja
nú fram um gjörvalla heims-
byggðina í rikari mæli en
dæmi eru til um á síðustu
fjörutiu árum.
Þótt ýmsir gagnrýnendur
Sameinuðu þjóðanna hafi
orðið að lúta í lægra haldi, er
þörf á að vara við óraunhæf-
um væntingum. Það eitt að
verja þaö sem áunnist hefur
útheimtir tvieflt átak. ( þess-
um skilningi mætti með
sanni segja að viö verðum að
hlaupa til þess eins að
.^standa í stað.
Að lokum vil ég láta i Ijós
von um, að þetta Allsherjar-
þing verði til að efla ásetning
okkar um að ná fram mark-
miðum stofnskrár Samein-
uðu þjóðanna. Við þá við-
leitni, herra forseti, heiti ég
fullum stuöningi Islands.
(Fyrirsögn og millifyrirsagnir eru Al-
þýóublaósins.)