Alþýðublaðið - 03.12.1988, Blaðsíða 8

>
UHinUID
Laugardagur 3. desember 1988
VIÐTALIÐ
eftir
Sóiveigu Ólafsdóttur
Jón Baldvin Hannibalsson
ÓTÍMABÆRAR
DÁNARTIL-
KYNNINGAR
UM EFTA
Jón Baldvin: Sviarnir voru enn að reyna á það hvort við myndum láta yfir okkur ganga og komust að þvi að
svo var ekki, og drógu þá í land. Hins vegar er málinu ekki lokið.
Jón Baldvin Hannibalsson
utanríkisráðherra sat ráð-
herrafund EFTA um síðustu
helgi. Á fundinum var rætt
um friverslun með fiskafurðir
innan EFTA ríkjanna og unnu
íslendingar áfangasigur í því
máli. Aðalmál fundarins var
svo framtíðarhlutverk EFTA
sem efnahagsbandalag og
hvernig samskiptum við
Efnahagsbandalagið skuli
vera háttað. Að þvi tilefni
áttu ráðherrarnir fund meö
Willy De Clercq, fulltrúa
framkvæmdarstjórnar
Evrópubandalagsins sem fer
þar meö utanríkismál. Al-
þýðublaðið hafði samband
við Jón Baldvin til að fregna
helstu niðurstöður fundarins.
„Fyrsta mál á dagskrá var
álit vinnuhóps um heildversl-
un meó fiskafurðir innan
EFTA. Þetta er hundgamalt
mál sem hefur þvælst fyrir
okkur allt frá því að við
gengum i EFTA 1970 og til
dagsins í dag, og nú er nóg
komið. Þegar við gengum í
EFTA var verið að taka upp
fríverslun með iðnaðarvörur
sem væru framieiddar í öllum
löndum bandalagsins. Jafn-
framt var gefið til kynna að
stefnt skyidi að útvikkun á
þessum grundvallarreglum
þannig að þær myndu ná til
fleiri vörutegunda, og þ.m.t.
til fiskafurða. Það hefur ekki
gengið. Framan af skiptum
við okkur ekki mikið af þessu
þar sem okkar mikilvægustu
fiskmarkaðir eru vitanlega
ekki þarna, því að Norðurlönd
eru helstu útflytjendur á
fiski, og Noregur og Dan-
mörk okkar keppinautar á því
sviði, nema þá á sérstökum
mörkuðum. Það komst eng-
inn skriður á þetta mál fyrr
en fyrir nokkrum árum.
Kjartan Jóhannsson á heiður
skilið fyrir það að hann tók
þetta upp í þingmannasam-
bandi EFTA og vann það af-
rek fyrir skömmu síðan að fá
samþykktan vinnuhóp um
málið, og umboð fyrir hópinn
um að hann ætti að vinna að
nánari útfærslu á grund-
vallarreglunum um fríverslun
með fiskafurðir. Til þess að
losna við Skandinavana út úr
honum var Austurríkismaður
gerður að formanni nefndar-
innar og hann átti að skila
áfangaskýrslu núna, en loka-
niðurstöður eiga að fást i
vor.“
— Hvaö hefur helst
hamlað því að þetta fengist
samþykkt?
„Aðalandstæðingar okkar í
þessu máli hafa verið Svíar.
Ekki vegna þess að þeir séu
út af fyrir sig aö abbast upp
á okkur, enda Svíar kurteist
fólk, heldur vegna þess að
þeir óttast innrás norskra
fiskafurða inn á sænskan
markað, af því að norskur
sjávarútvegur er svo stórlega
niðurgreiddur. Þó að sjávarút-
vegur skipti Svía engu máli í
efnahagslegum skilningi þá
skiptir það þá máli á nokkr-
um stöðum, t.d. á vestur-
ströndinni, við Ermasund, og
við Eystrasaltið. Það hefur að
vísu minnkað mikið vegna
þess að þessi innhöf þeirra
eru orðin að skolpveitum, og
þar er allt að farast úr meng-
un og óþverra. Við höfðum
siðan spurnir af þvi að Sviar
hefðu gefist upp í málinu, og
ætluðu að vera kurteisir og
falla frá fyrirvörum í því, sem
höfðu verið margir; í fyrsta
lagi að ekki væri hægt að
fallast á þetta án þess að
taka upp viðræður við þriðju
aðila, þ.e.a.s. Efnahagsbanda-
lagsmenn og í annan stað
höfðu þeir gerst svo ósvifnir
að segja að EFTA hlyti að
taka til grundvallar reglu EB
um að heimta þá fiskveiði-
réttindi í lögsögu sjávarút-
vegsríkjanna."
— Höföu einhverjar for-
sendur breyst úr því aö þú
lagðir svo rika áherslu á
þetta mál nú?
„Okkur hafði verið tjáð
fyrirfram að Svíar hefðu ekki
haldið þessum fyrirvörum
sínum til streitu í nefndinni.
Það kom því mjög á óvart að
utanríkisráðherra Svia byrjaði
umræðurnar á fundinum á
því að fara með allar gömlu
sænsku formúlurnar. Það
þýddi það að það fauk nátt-
úrlega í utanríkisviðskipta-
ráðherra Islendinga og við
sögðum það eins skýrt og
verða mátti að ef að þetta
ætti að halda svona áfram
hefðum við ekkert meira hér
að gera. Það endaði með því
að málið var sett í nefnd fyrri
daginn í Genf, og niðurstað-
an varð sú að vinnuhópnum
var enn falið að Ijúka sínu
verki, og það áréttað að hann
ætti að útfæra grundvallar-
reglurnar um fríverslun og
viðskiþti fyrir fiskafurðir, og
að þaö væri ekki á vettvangi
nefndarinnar að fjalla neitt
um viðskipti við einstök ríki. í
því máli getum við sagt að
við höfum náð fram okkar
málstað. Síðan er að sjá
hvort það gengur eftir, en
nefndin á að skila áliti sínu í
vor, og þá er þessu máli
lokið. “
— Þetta er þá mikill
áfangasigur fyrir okkur í
þessu máli?
„Já, Svíarnir voru að enn
að reyna á það hvort við
myndum láta yfir okkur
ganga og komust að því að
svo var ekki, og drógu þá i
land. Hinsvegar er malinu
auövitað ekki lokið. Ég tók
það aftur upp á utanríkisvið-
skiptaráðherrafundi Norður-
landa sem var haldinn í
Malmö, og þá mjög rækilega
og í smáatriðum, og Svíar
létu ómótmælt. Ég held því
að við verúum aö leyfa okkur
að vera sæmilega bjartsýnir
á aó þetta mál sé nú til lykta
leitt. Það kæmi mér a.m.k.
mjög á óvart ef það verður að
þvælast fyrir okkur áfram.
Þetta var vitanlega aðal-
ágreiningsmálið út af fyrir
sig, og stærsta mál okkar.“
— Hvaöa önnur mál voru
efst á baugi á fundinum?
„Að öðru leyti er hér auð-
vitað um að ræða stór mál,
sem varðar þessa leið til að
tala um Evrópskan samruna.
EB ríkin tólf með höfuðríki
Evrópu; Þýskaland, Frakk-
land, Italiu og Bretland í far-
arbroddi hafa náttúrlega orð-
ið algert frumkvæði í þeim
málum, þ.e.a.s. að boða árið
1992 sem vatnaskil; fyrir
þann tíma á efnahagslegur
samruni að eiga sér stað.
Það þýðir hvorki meira né
minnaen samningu 300
reglugerða, samraemingu á
löggjöf, afnám á öllum við-
skiptahindrunum, frjálst
flæði fólks og fjármagns
innan svæðisins, á stærsta
markaðssvæði heims með
mesta efnahag og kaupveltu i
heimi. EFTA er náttúrlega
aukanúmer í þessu, er stat-
isti á sviðinu, og þær spurn-
ingar hafa verið vaktar hvort
það gegni nokkru hlutverki
lengur, hvort aðilar að EFTA
sem eru þessi smáríki í
Evrópu, hafi nokkru hlutverki
að gegna lengur sem sérstök
efnahagssvæði. Verður ekki
bara hvert ríki fyrir sig að ná
samningum við EB og búið
mál með EFTA. Þetta eru
ótímabærar dánartilkynning-
ar vegna þess að það var
áréttað enn að þessi ríki hafa
margvíslegra sameíginlegra
hagsmuna að gæta, og er
betur komið með því að setja
upp sameiginlegan „front”
gagnvart EB, heldur en við
værum að bauka þetta sitt í
hvoru lagi.“
— Hvert er þá hlutverk
EFTA í framtíöinni?
„í fyrsta lagi er á dagskrá
hvernig EFTA ríkin geti lagað
sig að pólitíkinni í EB án
þess að sækja um inngöngu
í bandalagið. Það þýðir að við
verðum að setja upp upplýs-
ingakerfi sem skilar hverju
aðildarríki EFTA og í gegnum
EFTA öllum upplýsingum um
það hverju hinir hafi verið aö
breyta. Þess vegna var þaö
að þessi fundur utanríkisvið-
skiptaráðherra Norðurlanda
sem haldinn var i kjölfarið
snerist aðallega um smá-
atriði, þ.e.a.s. það var verið að
fara í gegnum það lið fyrir lið
hvað Norðurlöndin innbyrðis
væru búin að gera til þess að
ryðja úr vegi allrahanda við-
skiptahindrunum, svo að þar
eru Norðurlöndin áundan i
mörgum tilvikum. Ég var nú
samt að gantast með það að
þessar viðskiptahindranir af
margvíslegu tagi fyrirfyndust
vitanlega ekki á Islandi, held-
ur er þetta skandinavískt
fyrirbæri. Það kom á daginn
að þegar menn fóru að bera
samán og athuga skrár með
listum um þetta að viðskipta-
hindranir voru litlar sem
engar á íslandi, með öðrum
orðum vöntun á vandamálum,
og ástæðan væri sú að það
væri vöntun á bírokrötum hér
því að bírokratar væru aðal
vandamálið og það sem
þeirra störfum tengist. Þeir
eru einir um að setja reglu-
gerðir."
— En eru þá engin EFTA
riki á leiö í EB?
„Það var stórt mál þarna
að austuríska kratastjórnin
hefur lýst þvi yfir að hún ætli
inn í EB sjálf. Það hefur
engin formleg yfirlýsing
komið um málið. Það bjugg-
ust allir við þvi, en hún kom
ekki. Þvert á móti lýsti efna-
hagsmálaráðherrann því
grannt yfir að það væri ekk-
ert fararsnið á þeim þó að
háværar raddir hefðu heyrst
þess efnis. Hann áréttaði það
að þeir hefðu aukna trú á
þessu hlutverki EFTA sem
sameiginlegur samnings-
miðill milli þessara ríkja.
Þannig að ÉFTA er því sterk-
ara nú en áður. Spurningar-
merkið aftan við tilveru þess
er ekki lengur þar sem það
var. Þá má nefna það að verð-
andi forseti Sviss, Dela-
muras; bauð utanríkisráð-
herra Islands í opinbera
heimsókn sem hið allra
fyrsta. Það er merkilegt að
Svisslendingar hafa stutt
mjög við bakið á okkur í
okkar deilum við Skandinav-
ana, og áréttuðu það með því
að gera okkur einu EFTA ríkj-
anna sérstakan samning um
fríverslunarsamning um fisk-
afurðir í Sviss. Svisslending-
ar eru því miður ekki miklar
fiskætur, en eta þó gæðafisk,
svo að það skiptir máli fyrir
rækjur, humar, krabba og
annað slíkt. Þetta er auðvitað
mjög gott fordæmi, og við
höfum átt mjög gott sam-
starf. Annars er aðalatriðið í
þessu ekki aðgangur að
EFTA mörkuðunum, heldur
hitt að ef EFTA sem heild
samþykkir fríverslun í fiski
styrkir það svo gersamlega
stööu okkar í viðræðunum við
EB sem fara fram á næsta ári,
því þá erum við búin að fá öll
þessi viðskipti inn ágrundvall-
arreglur, að erfitt verður fyrir
Efnahagsbandalagiö að
hafna, jafnvel þótt við yrðum
að taka upp vísi■ að samning-
um viö EB um okkar mál. Þetta
getur verið milljarða spurn-
ing.“