Alþýðublaðið - 27.09.1989, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 27. sept. 1989
5
Rœda Jóns Baldvins Hannibalssonar á rádgjafarþingi Evrópuráösins:
Söguleg þróun er undir-
staða umræðu okkar i dag
Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra og
formaður EFTA-ráðsins flutti ræðu á ráðgjafar-
þingi Evrópuráðsins í Strasbourg sl. laugardag,
23. september. Alþýðublaðið birtir hér kafla úr
ræðunni, sem fjallar um árangur og framvindu
viðræðna EFTA og Efnahagsbandalagsins.
Jón Baldvin vék fyrst að undirbúningsvinnu
sem unnin hefur verið til að móta virkt sameigin-
legt evrópskt efnahagssvæði og þeim árangri
sem náðst hefur síðan sameiginleg yfirlýsing
EFTA-ríkjanna og Evrópubandalagsins var gefin
út árið 1984.
Sameining Evrópu á meðal
mikilvægustu mála
„Eg vona að þessi samskipti
muni aukast og verða nánari sér-
staklega með tillití til þess að síðan
i byrjun maí eru öll EFTA-ríkin nú
aðilar að Evrópuráðinu, fyrstu
raunverulegu Evrópusamtökun-
um til að stuðla að samvinnu eftir
síðari heimsstyrjöldina.
Þessi viðleitni til samvinnu í
Evrópu er meðal mikilvægustu
mála í stjórnmálum í dag í hverju
og einu EFTA-ríkjanna. Sú hrifn-
ing og nauðsyn hugmyndarinnar
um sameiningu Evrópu óháð pól-
itískri stefnu og þjóðerni er nú við-
urkennd af öllum. Það að brúa
aldagamla skiptingu og setja niður
skoðanaágreining til að móta nýja
heild og styrk, er og hefur verið
hvatinn að evrópskri samvinnu og
það er markmið sem á skiiið allan
okkar stuðning. A undanförnum
vikum hafa heimili okkar verið
fyllt sjónvarpsútsendingum, minn-
ingum frá upphafi síðari heims-
styrjaldar hér í Evrópu fyrir fimm-
tíu árum síðan og minnt okkur á
tilgangslaus dráp og eyðingu
borga okkar.
Eg er ekki sá fyrsti til að sjá að
eftir langt tímabil uppbyggingar
eftir síðari heimsstyrjöldina, kalda
stríðið og óbreytt ástand sem
skapaðist fyrir meira en fjörutíu
árum að við erum í dag á mótum
nýs tíma. Það felur í sér þáttaskil í
samruna Vestur-Evrópu, þróun
„perestroika" í Sovétríkjunum og
efnahags- og stjórnmálalegar um-
bætur í Austur-Evrópu. Eg get að-
eins endurtekið það sem Mikhail
Gorbachev sagði við ykkur í upp-
hafi júlí og ég vitna í orð hans,
„Evrópubúar geta því aðeins tek-
ist á við verkefni næstu aldar að
þeir leggi saman krafta sína“.
Söguleg þróun og
nýjar hugmyndir
Það er óþarfi að taka fram, að
þessi sögulega þróun er undir-
staða umræðu okkar í dag um hið
sérstaka samband milli EFTA-ríkj-
anna og Evrópubandalagsins, sem
mótast hefur og er að-færast yfir á
mikilvægara og umfangsmeira
stig innan sameiginiegs evrópsks
efnahagssvæðis.
Fyrir ári komu fram nýjar hug-
myndir, bæði meðal EFTA-ríkj-
anna og sumra aðildarríkja EB svo
og innan framkvæmdastjórnar
ER Gro Harlem Brundtland, for-
sætisráðherra Noregs, ákvað þá
að bjóða leiðtogum EFTA-ríkjanna
til Osló í mars 1989 á meðan Nor-
egur færi með formennsku í
EFTA-ráðinu. Þessi ákvörðun varð
til þess að umfangsmiklar umræð-
ur hófust innan EFTA-ríkjanna.
Samtímis hófst athugun á því með-
al aðildarríkja EB og fram-
kvæmdastjórnar þess hvernig
best væri að efla og endurskipu-
leggja samvinnu og leita leiða til
sameiginlegra lausna á þeim svið-
um sem getið var um í Luxem-
bourgaryfirlýsingunni frá 1984
svo og á öðrum nýjum sviðum
sem komið hefðu fram síðan þá.
A leiðtogafundi Evrópubanda-
lagsins i Rhodos sem haldinn var í
desember á sl. ári, var Iögð sérstök
áhersla á samskiptin við EFTA og
þátttakendur lögðu áherslu á þá
ósk sína að styrkja og auka þau
samskipti.
I ræðu sinni á Evrópuþinginu í
janúar sl., lagði forseti fram-
kvæmdastjórnar EB, Hr. Jacques
Delors, fram skýrar tillögur þess
efnis að EFTA og EB könnuðu leið-
ir til að koma á nýju og kerfis-
bundnara samstarfi með sameig-
inlegri ákvarðanatöku og stjórn-
stofnunum til að samstarf okkar
verði árangursríkara og til að efla
pólitískan þátt samvinnu okkar á
sviði efnahagsmála, félagsmála,
fjármála og menningarmála.
Skýrt svar við
framkvaemd Delors
Þingmannanefnd EFTA-ríkj-
anna, sem margir þingmanna hér
eiga einnig aðild að, létu viku síð-
ar á fundi sínum í Genf í Ijós já-
kvæð viðbrögð við tillögum Del-
ors. Þingmenn EFTA-ríkjanna
lýstu því yfir að það myndi leiða
til nýrra mikilvægra áfanga í að
efla jákvæða gagnkvæma sam-
vinnu, sem myndi síðar þurfa
styrkari stofnanaleg tengsl og
sameiginlegan vettvang til ráð-
gjafar og vilja til að færa sam-
starfssviðin út fyrir svið fríversl-
unarinnar.
Leiðtogar EFTA-ríkjanna hittust
síðan í Osló um miðjan mars sl. til
að ræða framlag EFTA til samruna
Evrópu, samskiptin við Evrópu-
bandalagið og markmið EFTA í
alþjóðaviðskiptum. Þeir gáfu
skýrt svar við frumkvæði Delors
og lýstu yfir vilja sínum til að
kanna ásamt EB aðferðir og leiðir
til að ná fram kerfisbundnara sam-
starfi með sameiginlegri ákvarð-
anatöku og stjórnstofnunum til
þess að samstarf okkar verði ár-
angursríkara.
I yfirlýsingu sinni gerðu leiðtog-
arnir ráð fyrir því, að samninga-
viðræður milli EFTA og EB leiddu
til fyllsta mögulega samkomulags
um óhindraðan flutning á vöru,
þjónustu, fjármagni og fólki, auk
náinnar samvinnu á sviði
rannsókna og þróunar, mennt-
amálum, umhverfismálum, félags-
legum þáttum samrunans og sam-
göngum með það að markmiði að
koma á einu samræmdu evrópsku
efnahagssvæði. Þeir lýstu því yfir
að til að stuðla að frekari samruna
og til að fá niðurstöður á sama
Jón Baldvin Hannibalsson: Efna-
hagsþróun í Vestur-Evrópu hefur
verið mjög jákvæð á undanförnum
árum, að hluta til vegna þess hvata
sem felst í þeirri von að áætlun um
innri markað EB verði árangursrík.
tíma innan hins evrópska efna-
hagssvæðis væri nauðsynlegt að
koma tímanlega á upplýsinga-
skiptum um fyrirhugaða löggjöf,
ráðgjafarstarfi, gagnkvæmri við-
urkenningu á sambærilegri lög-
gjöf og sameiginlegri ákvarðana-
töku.
Sameiginlegir vinnuhópar
mikilvœg þáttaskil
Viku eftir leiðtogafund EFTA
var haldinn sérstakur fundur utan-
ríkisráðherra EFTA-ríkjanna og
EB í Brussel. A þeim fundi ræddu
ráðherrarnir umfang víðtækara
og ítarlegra samstarfs á sviðum
sem tengjast áætluninni um innri
markaðinn og þess utan aðferðir
og leiðir til að koma á kerfis-
bundnara samstarfi. Ráðherrarnir
samþykktu að hafnar yrðu við-
ræður í náinni framtíð til að ná
þessu markmiði.
Sameiginleg stjórnarnefnd sem
komið var á fót til að annast þessar
viðræður hittist í fyrsta sinn í Brus-
sel í apríl sl. A fundinum voru fjór-
ir sameiginlegir vinnuhópar settir
á laggirnar og vinnureglur settar.
Fyrsti hópurinn skyldi vinna að
óhindruðum flutningi vöru, annar
að óhindruðum þjónustu- og fjár-
magnsviðskiptum, þriðji að frják
sum búsetu- og atvinnurétti og
fjórði fjallaði um málefni sem eru
utan áætlunar EB um innri mark-
að, s.s. rannsóknir og þróun og
menntamál þ.e. svokölluð jaðar-
verkefni. Fimmta hópnum var
komið á fót til að fjalla um stofn-
ana- og lagaleg atriði.
Næstu mikilvægu þáttaskilin
var fundur EFTA-ráðherranna í
byrjun júní í Kristiansand í Noregi,
sem haldinn var á sama tíma og
fundir vinnuhópa stjórnarnefndar
svokallaðs Oslóar/Brussels-ferils
stóðu sem hæst. EFTA ráðherrarn-
ir gáfu stjórnarnefndinni nánari
leiðbeiningar og voru sammála
um leiðir til að styrkja EFTA sem
stofnun. Siðastnefnda atriðið
verður rætt frekar með hliðsjón af
þróun viðræðnanna við bandalag-
ið.
Ráðherrafundurinn í Kristians-
and lagði einnig áherslu á mikil-
vægi þeirrar vinnu sem unnin er á
vettvangi Evrópuráðsins til að efla
samvinnu í Evrópu, sérstaklega á
sviði mannréttinda, menntunar,
menningar- og félagsmála og
bentu á nána samhæfingu á störf-
um EB og Evrópuráðsins.
Frivermlun með fi»k__________
hegsmunamál neytenda
Fyrir tveimur árum, þegar ráð-
gjafarþingið fjallaði um EFTA,
samþykkti þingið tvær tillögur um
fríverslun með fisk, að tillögu fyrr-
verandi starfsbróður yðar, Hr.
Kjartans Jóhannssonar, sem í dag
er sendiherra Islands í Genf. Mér
er það sönn ánægja að skýra yður
frá því, að tillögum yðar var fylgt
eftir af ráðherrum EFTA í Kristi-
ansand þar sem loksins var komist
að samkomulagi um fríversiun
með fisk innan EFTA. Þessi
ákvörðun er hagsmunamál
evrópskra neytenda eins og þingið
benti á fyrir tveimur árum og fyrir
hönd lands míns þakka ég yður
innilega fyrir stuðning yðar og
framsýni.
Að lokum undirstrikuðu leiðtog-
ar Evrópubandalagsins á fundi
sinum í Madrid í júní sl„ undir for-
mennsku Spánverja, nauðsyn
þess að finna skjótar lausnir til að
auka samskiptin við EFTa á kerfis-
bundnari hátt. Þeir óskuðu eftir
raunhæfum niðurstöðum á næsta
fundi sem haldinn verður hér í
Strasbourg í byrjun desember í
formennskutíð Frakka.
Jafnvel þó þessar viðræður séu
enn í gangi vil ég leyfa mér að
draga fram helstu atriði þeirra í
nokkrum orðum.
Eins og lýst var í Oslóaryfirlýs-
ingunni hefur EFTA í þessum
fyrsta áfanga staðið við skuldbind-
ingar sínar og sýnt fram á vilja til
að athuga framtíðarsamvinnu við
Evrópubandalagið sem heildar-
verkefni.
öllum möguleikum_____________
haldið opnum_________________
I upphafi viðræðnanna bað
bandalagið okkur um að kynna
sameiginlega afstöðu EFTA í
ýmsum veigamiklum málum sem
vinnuhóparnir fjalla um fremur en
að endurtaka það sem þegar er
vitað um afstöðu einstakra EFTA-
ríkja.
Þessari áskorun var tekið af
EFTA og við höfum síðan í þessum
könnunarviðræðum sýnt fram á
möguleika EFTA-ríkjanna til að
koma fram sem samhljóða heild.
I viðræðum okkar hefur EFTA í
grundvallaratriðum samþykkt að
nota „acquis communautaire", þ.e.
það sem þegar hefur verið sam-
þykkt innan EB sem grundvöll
viðræðna um mögulegan samn-
ing. Hins vegar verðum við að
hafa í huga að til eru svið, þar sem
EFTA-ríkin hafa ítarlegri reglur og
reglugerðir, og svið þar sem erfitt
er fyrir EFTA-ríkin að aðlaga sig
reglum bandalagsins að fullu. Til-
lit verður að taka til þessara atriða
í framtiðarsamningaviðræðum.
Vinnuhóparnir hafa skilgreint
stöðu mála og jafnframt ákveðna
erfiðleika sem finna þarf lausn á í
samningaviðræðum. I þessu sam-
hengi vil ég minna á að við höld-
um öllum möguleikum opnum til
að komast að niðurstöðu. Sem
dæmi má nefna að vinnuhópur I,
sem fjallar um óhindraðan flutn-
ing vöru, hefur samþykkt að halda
möguleikanum opnum á því hvort
fríverslunarsamningur eða tolla-
bandalag er betri kostur innan
hins evrópska efnahagssvæðis,
EES.
Tengsl mélefna og____________
lagalegra atriða_____________
Vinnuhóparnir hafa einnig skil-
greint hvaða laga- og stofnanaleg-
ar spurningar munu koma upp í
kerfisbundnara samstarfi með
sameiginlegri ákvarðanatöku og
stjórnstofnunum. Þessar spurn-
ingar eru nú til umræðu í
vinnuhóp V. Það er mikilvægt að
hafa í huga tengslin á milli mál-
efna og lagalegra og stofnana-
legra atriða.
Vinnuhópurinn um lagaleg og
stofnanaleg atriði glímir við mikil-
vægt og erfitt verkefni. Án þess að
útiloka nokkurn möguleika verð-
ur þessi hópur að skoða aðferðir
og leiðir til að styrkja stofnanaieg
tengsl milli EFTA-ríkjanna og EB
að því marki að koma á og efla
eðlilega starfsemi evrópska efna-
hagssvæðisins. Þær lausnir sem
finna þarf í þessu kerfisbundna
samstarfi verður að vera byggt á
gagnkvæmu trausti auk jafnvægis
á milli réttinda og skyida.
I því skyni að draga saman
helstu atriðin, mun vinnuhópur V
athuga fram í miðjan október nk.
eftirfarandi lagaleg atriði: Bein
réttaráhrif, eftirlit og fullnustu
sameiginlegra reglna og sam-
ræmda túlkun, leiðir til lausnar
deilumála, svo og skipulag og að-
ferðir við ákvarðanatöku innan
evrópska efnahagssvæðisins.
Þessari vinnu er stjórnað af sam-
eiginlegri stjórnarnefnd EFTA og
EB sem leggja á fram tillögur um
ramma og umfang mögulegra
samninga innan EES. Gerð og
innihald þeirra valkosta sem fyrir
liggja verða kynntir ráðherrum
EFTA í lok október sem leggja pól-
itískt mat á þá. Framkvæmda-
stjórn EB mun fyrir sitt leyti kynna
niðurstöður könnunarviðræðn-
anna fyrir aðildarríkjum þess.
Búist er við að næsti sameiginlegi
ráðherrafundur EFTA og EB sem
haldinn verður í desember veiti
samþykki sitt til að hefja samn-
ingaviðræður.
Félagslegu þmttirnir__________
óaðskiljanlegur hluti_________
Efnahagsþróun í Vestur-Evrópu
hefur verið mjög jákvæð á undan-
förnum árum, að hluta til vegna
þess hvata sem felst í þeirri von að
áætlun um innri markað EB verði
árangursrík.
Við megum þó ekki horfa
framhjá því að félagslegt og svæð-
isbundið ójafnvægi er enn til stað-
ar. Eitt af markmiðum samvinnu
EFTA og EB verður að sjálfsögðu
að draga úr þessu ójafnvægi. Eg
var þar af leiðandi mjög ánægður
með að heyra um fyrstu EFTA-EB
ráðstefnuna um félagslega þætti,
sem haldin verður að frumkvæði
EFTA í Osló í byrjun nóvember nk.
Við vonum að þetta verði upphaf-
ið að viðræðum á þessu sviði, sem
er óaðskiljanlegur hluti af nánari
efnahagslegum samruna.
Á undanförnum árum hafa um-
hverfismál verið meira í sviðsljós-
inu en nokkru sinni áður. Það er
ósk mín að nú verði vonir almenn-
ings í löndum okkar í auknum
mæli en áður framkvæmdar á
raunhæfan hátt. Stofnun umhverf-
isstofnunar Evrópu yrði jákvætt
skref í þá átt og EFTA-ríkin hafa
hug á fullri þátttöku í því starfi.
Á allmörgum þeim sviðum sem
ég hef nú nefnt hefur Evrópuráðið
miklu hlutverki að gegna. Eg er
því fullviss um að Evrópuráðið
muni að sínu leyti leggja mikið af
mörkum við framkvæmd þessara
markmiða.