Alþýðublaðið - 01.02.1995, Blaðsíða 1

Stjórnunar- og eignatengsl í atvinnulífinu
Kolkrabbinn stýrir 54 fyrirtækjum
Armar Kolkrabbans teygja anga
sína víða um þjóðfélagið. Atta stjóm-
armenn í Eimskip ásamt forstjóra fé-
lagsins sitja í samtals 53 stjómarsæt-
um annarra fyrirtækja. Eimskip hefur
65 prósenta markaðshlutdeild í skipa-
flutningum og á sfðan ríflega þriðjung
í Flugleiðum sem hafa 80 prósenta
markaðshlutdeild í flugrekstri. Sú
staða getur komið upp að tengsl af
þessu tagi hafi áhrif á samkeppni í
flutningum til og ffá landinu.
Sighvatur Björgvinsson við-
skiptaráðherra kynnti í gær skýrslu
Samkeppnisráðs <um stjómunar- og
eignatengsl í íslensku atvinnulífi. I
skýrslunni kemur glöggt fram að í
viðskiptalífmu hafa myndast tvær
blokkir íýrirtækja þar sem fyrirtæki í
blokk tengjast eigna- og stjómunar-
lega. Þessar blokkir em einkum áber-
andi á fákeppnismörkuðum eins og
tryggingamarkaði, olíumarkaði,
ferðaþjónustumarkaði og á markaði
með útflutning sjávarafurða. Einnig á
skipaflutningamarkaði þar sem Eim-
skip hefur næstum því markaðsyfir-
ráð og á flugrekstrarmarkaði þar sem
markaðsyfirráð Flugleiða gilda. Fyr-
irtækin á þessum mörkuðum tengjast
greinilega með gagnkvæmu eignar-
haldi og stjómunartengsl mikil þar
sem sömu aðilar sitja í stjómum og
veita þeim forystu. Hér er um frekar
fámennan hóp einstaklinga að ræða.
Kolkrabbinn er önnur blokkin. Þau
fyrirtæki sem mynda kjamann í Kol-
krabbanum em Eimskip, Flugleiðir,
Sjóvá-Almennar, Skeljungur, Úrval-
Útsýn og Sölumiðstöð Hraðfrystihús-
anna. Sterk ættartengsl koma fram á
miili einstaklinga sem em áberandi í
Kolkrabbanum. Hin blokkin er
Smokkfiskurinn þar sem gamla SÍS
myndar kjamann. Fyrirtækin em
Samskip, Vátryggingafélag íslands,
Olíufélagið, Samvinnusjóðurinn og
Islenskar sjávarafúrðir.
Þriðja blokkin hefur myndast í við-
skiptalífinu þótt minna hafi verið um
hana fjallað. Umfang lífeyrissjóðanna
á fjármagnsmarkaði em orðin gífúr-
lega mikil og fjárfesting sjóðanna í
fyrirtækjum leiðir gjaman af sér
stjómarsetu í þeim. Skýrsla Sam-
keppnisráðs leiðir í Ijós að lífeyris-
sjóðimir fjárfesta í Kolkrabbanum og
Smokkfisknum. Þannig íjárfestir
Samvinnulífeyrissjóðurinn fVekar í
fyrirtækjum sem áður höfðu tengsl
við SÍS en Lífeyrissjóður verslunar-
manna í fyrirtækjum Kolkrabbans. Sú
spuming vaknar hvort hreint arðsem-
issjónarmið hafi verið haft að leiðar-
ljósi við fjárfestingar sjóðanna.
Norðurlandameistari íbókmenntum ! Einar Már Guðmunds-
son varð í gær fimmti íslenski rithöfundurinn til að hljóta Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs.
Verðlaunin, sem nema hálfri fjórðu milljón króna, hlýtur Einar Már fyrir skáldsöguna Englar
alheimsins sem út kom 1993. Þegar Alþýðublaðið heimsótti Einar Má í gær var hann að taka við
hamingjuóskum barna sinna; dæturnar Anna Björk og Rakel María smelltu kossi á sitthvora
kinn verðlaunahöfundarins, Guðmundur Már var upptekinn við að lesa bók ársins á Norðurlönd-
um, en Hrafnkell og Hildur voru fjarverandi. Áður hafa Ólafur Jóhann Sigurðsson, Snorri Hjart-
arson, Thor Vilhjálmsson og Fríða Á. Sigurðardóttir hlotið þessi eftirsóttu verðlaun. A-mynd: e.ói.
Skýrsla Ríkisendurskoðunar um störf Jakobs Frímanns Magnússonar lögð fram
mm
Ollum grunsemdum eytt
- segir í greinargerð utanríkisráðuneytis. Athugasemdir einkum gerðar við með-
ferð fylgiskjala og bókhalds sem var á ábyrgð Helga Ágústssonar sendiherra.
I gær var dreift til fjölmiðla
skýrslu Ríkisendurskoðunar um
bókhald og fjárreiður sendiráðs fs-
lands í London. Um er að ræða lið f
reglubundnum athugunum stofnun-
arinnar á fjárreiðum sendiráða. Mál-
efni menningarfulltrúans í London,
Jakobs Frímanns Magnússonar,
hafa verið mjög til umræðu í fjöl-
miðlum síðustu vikur, og látið hefur
verið að því liggja að von væri á
„svartri skýrslu" um órciðu og jafn-
vel misferli. f greinargerð utanríkis-
ráðuneytisins kemur fram að öllum
gmnsemdum hafi verið eytt. Þá seg-
ÍSLENSKUR
IÐNAÐUR
8 síðna aukablað er
samferða
Alþýðublaðinu í dag.
ir ráðuneytið að ljóst sé af skýrslu
Ríkisendurskoðunar, að nteð ráðn-
ingu menningarfulltrúa í London var
hafið brautryðjendastarf.
Helstu aðfinnslur Ríkisendur-
skoðunar beinast að því, að starfs-
svið Jakobs Frímanns hafi ekki verið
nægilega afmarkað, og hann hafi
getað leitað beint til ráðuneytisins
um afgreiðslu einstakra mála, án
þess hafa Helga Agústsson sendi-
heixa með í ráðum. Þá segir Ríkis-
endurskoðun að verulega hafi skort á
að í bókhaldi sendiráðsins vegna
starfsemi menningarfulltrúa hafi ver-
ið til staðar frumrit af fylgiskjölum.
Ofullkomin skjöl hafa meðal annars
leitt til tvígreiðslu kostnaðar. I
skýrslunni kemur frarn að það er
sendiherrann sem ber ábyrgð á bók-
haldi menningarfulltrúans, enda
Jakob Frímann undirmaður Helga
Agústssonar.
Fram kernur að ráðning Jakobs
Frímanns hafði ekki í för með sér
fjölgun starfsmanna við sendiráðið.
Þá er gefið til kynna að Helgi
Agústsson sendiherra hafi í önd-
verðu verið andvígur ráðningu
menningarfulltrúa að sendiráðinu,
og þeir Jakob hafa lítið samstarf átt.
Þó kemur fram í skýrslunni að Helgi
Agústsson telur að Jakob hafi á
margan hátt unnið gott starf við
kynningu á íslenskri menningu í
London og lagt sig ffam við þau
störf. Jafnframt kemur fram að Jakob
Frímann Magnússon aflaði sjálfur
frá einkaaðilum ríflega 7 milljóna til
kynningar á íslenskri menningu í
London, og í greinargerð utanríkis-
ráðuneytisins er farið lofsamlegum
orðum um það fnimkvæði hans.
S/á .. Greinaraerð utanríkis-
ráðuneytis veana skvrslu
Ríkisendurskoðunar" í
heild sinni á blaðsíðu 2.
Tillögur Reykjavíkurlistans til sparnaðar
Launalækkun
borgarfulltrúa
Eðlilegt að pólitískt kjörnir fulltrúar leggi sitt af mörkum.
Borgarfulltrúar Reykjavíkurborg-
ar hafa ákveðið að leggja til við
borgarstjóm að þeir lækki í launum
um 5%. Þetta var samþykkt á borgar-
ráðsfundi í gær og var tillögunni tek-
ið með fagnaðarlátum að sögn Sig-
rúnar Magnúsdóttur formanns
borgarráðs.
Borgarfulltrúum fannst þetta til-
hlýðilegt á sama tíma og fyrirhugað-
ur er 260 milljóna króna rekstrar-
spamaður hjá borginni og í greinar-
gerð sem Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir borgarstjóri afhenti fjölmiðl-
um á blaðamannafundi í gær er sagt
að eðlilegt sé að pólitískt kjömir full-
trúar leggi sitt af mörkum og sýni
með marktækum hætti að þeim sé
full alvara með spamaðaráformum
sínum. Launalækkun þessi mun ekki
ná til þóknana til þeirra sem starfa í
nefndum á vegum borgarinnar, held-
ur einungis til þóknana borgarfull-
trúa og borgarráðsfulltrúa, sem og til
launa borgarstjóra. Laun Borgar-
stjórans í Reykjavík munu vera í
kringum 320 þúsund krónur á
mánuði.
Svört skýrsla um innkaup á plöntum til
skógræktar í landi Reykjavíkur
Milljónatugir í súginn
Skógræktarfélag Reykjavíkur sat eitt að plöntusölu til
borgarinnar í 43 ár og gekk í opinn borgarsjóð að vild.
Reykjavíkurborg hefur skaðast á
viðskiptaháttum við kaup á trjáplönt-
um til skógræktar í landi borgarinnar
um upphæðir sem hlaupa á tugum
milljóna. Þetta er niðurstaða lög-
fræði- og rekstrarráðgjafaþjónust-
unnar Ráðs hf. sem undanfarið hefur
unnið að könnun á fyrirkomulagi
innkaupa Reykjavíkurborgar á garð-
og skógarplöntum og skilaði skýrslu
um málið í gær.
Að sögn Ingibjargar Sólrúnar
Gísladóttur borgarstjóra, byggir
þessi niðurstaða á því að sú þjónusta
sem Skógræktarfélag Reykjavikur
hefur sinnt frá árinu 1950 hafi ekki
verið boðin út og því ekki fengist
eins hagstætt verð og ella hefði orð-
ið.
Ráðgjafaþjónustan leggur til tvær
tillögur til úrbóta. í fyrsta lagi að sú
þjónusta sem keypt hafi verið af
Skógræktarfélagi Reykjavíkur verði
að mestu boðin út, svo og að leitað
verði eftir að rekstur og eignir Skóg-
ræktarfélagsins/Fossvogsstöðvar-
innar hf. verði gerð að borgarfyrir-
tæki. Ingibjörg Sólrún tók það fram
við fjölmiðla að henni hugnaðist
ekki síðari kosturinn.
I skýrslunni segir meðal annars að
Skógræktarfélag Reykjavíkur hafi á
liðnum árum notið ýmissa forrétt-
inda í viðskiptum við borgina um-
fram aðra verkbeiðendur. Skógrækt-
arfélagið hafi unnið verk fyrir borg-
ina þar sem það hafi skipulagt verkin
og lagt til allar plöntur úr eigin
gróðrarstöð á verði sem það hafi
meira og minna sjálft ákveðið. Fé-
lagið hafi og haft aðgang að stóru og
góðu ræktarlandi innan borgarmark-
anna sem það hafi ekki greitt eðli-
lega lóðaleigu fyrir. Þegar svo borg-
in, árið 1993, fer að bjóða út innkaup
sín á plöntum, lækkaði Skógræktar-
félagið verðið á plöntunum verulega.
Þannig fá skýrsluhöfundar þá niður-
stöðu að Reykjavíkurborg hafi á um-
liðnum árum greitt mun hærra verð
fyrir skógrækt í landi sínu en hún
hefði þurft að gera.
Alþýðublaðið
Stefán Hrafn
Hagalín fréttastjóri
Stefán Hrafn Hagalín hefur verið
ráðinn fréttastjóri Alþýðublaðsins frá
og með 1. febrúar. Blaðið væntir hins
besta af störfum Stefáns Hrafns, enda
er hann lesendum að góðu kunnur eftir
störf á blaðinu síðustu ár.
Stefán Hrafn er kvæntur Hildi
Björk Sigbjörnsdóttur mannfræði-
nema og á einn son, Andra Má Haga-
lín.
Samkeppnisráð segir að nú þegar
búið er að kortleggja íslenskt atvinnu-
líf eins og gert er í skýrslunni, verði
eðlilegt framhald að fylgjast með
hegðun einstakra fyrirtækja og fyrir-
tækjablokka með samkeppnislög að
leiðarljósi. Aðstæður á einstökum
mörkuðum gefi tilefni til að sam-
keppnisyfirvöld séu á varðbergi.
Ný Gallupkönnun
Alþýðuflokkur
með 10%
Fylgi hrynur af Þjóðvaka.
Alþýðuflokkurinn hefur tvö-
faldað fylgi sitt á einum mánuði,
samkvæmt nýrri Gallup-könnun
sem fréttastofa Rrkisútvarpsins
sagði frá í gærkvöldi. Úrtak í könn-
uninni var 1.150 manns og var
svarhlutfall um 70%. Alþýðu-
flokkur hefur nú 10% fylgi en var
með 5% fyrir mánuði. Fylgi Þjóð-
vaka hefur hrunið úr 25% í 11%.
Sjálfstæðisflokkur hefúr nú 38%
og hefur heldur bætt við sig og
Framsóknarflokkur eykur við sig
fimm prósentustigum, hefur nú
22%. Alþýðubandalag eykur fylgi
sitt líúllega og er með 12% fylgi en
Kvennalistinn er sem fyrr í krappri
fylgislægð, með ríflega 5%.
Þjóðvaki á Vesturlandi
Ringulreið
í framboðs-
málum
Leiðtogar flokksins í kjör-
dæminu vita ekkert um
fyrirhugaða framboðslista.
„Ég tel að þetta sé ekki tímabær
spuming, það verður raðað á list-
ann á næstu tveimur vikum og ég á
von um að þetta verði afgreitt í
góðri sátt," sagði Runólfúr Ág-
ústsson, lektor við Samvinnuskól-
ann á Bifföst, er Alþýðublaðið
hafði samband við hann til að
grennslast fyrir um þann orðróm
að hann myndi leiða framboðslista
Þjóðvakans á Vesturlandi. Runólf-
ur sagði að ekki hefði verið talað
við hann um að leiða listann og
benti á, að raðað yrði á listann á
lýðræðislegan hátt af þeim sem
hafa skráð sig í félagsdeild Þjóð-
vakans á Vesturlandi, en þeir
munu vera á milli tuttugu og þijá-
tíu. Alþýðublaðið spurði Runólf
álits á þeim fregnum að markmið
Þjóðvakans að hafa konur í efstu
sætum framboðslista flokksins í
helmingi kjördæma gerði það
ómögulegt fyrir karlmann að leiða
listann á Vesturlandi og hugsan-
lega yrði því leitað til Sigurlínar
Sveinbjarnardóttur, skólastjóra
Norræna skólasetursins á Hval-
fjarðarströnd, um að leiða listann.
Hann sagði að hann hefði ekki
heyrt nafn Sigurlínar nefnt áður í
Jtessu samhengi frekar en sitt. Al-
þýðublaðið hafði einnig samband
við Svein Hálfdánarson í Borgar-
nesi, en hann var kjörinn í stjóm
Þjóðvakans á landsfundinum um
síðustu helgi. Sveinn vildi ekkert
segja um uppröðun á listann, sagð-
ist ekkert vita unt hvenær yrði
gengið ffá honum og ekkert vera
farinn að starfa með Þjóðvaka á
Vesturlandi. Hann sagði ennfrem-
ur að ekki hefði verið rætt við hann
um sæti á ffamboðslista flokksins.