Alþýðublaðið - 14.12.1995, Blaðsíða 6

6
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MtUjllN 14.- I/. Utötivitstn l»90
+
Össur Skarphéðinsson var hinn kátasti þegar Kolbrún Bergþórsdóttir
hitti hann á dögunum og yfirheyrði hann um Jón Baldvin, Davíð Oddsson,
Björn Bjarnason, Arna Johnsen, Alþýðufiokkinn, hugsanlega sameiningu
á vinstri væng og birtuna í lífi hans
Eg er lukkunnar
Birta í lífi stjórnmálamannsins
Hugsarðu stundum um það að
dóttirþín eigi eftil vill eftirað verða
fyrir aðkasti vegna sýnilegs erlertds
uppruna?
„Ég hugsa ekki mikið um það.
Þegar við Amý sóttum um að fá
bam til ættleiðingar þá vissum við
ekki hvort það yrði hvítt eða svart
og það skipti okkur heldur ekki
máli. Síðan fengum við þessa dá-
samlegu stúlku í hendur þegar hún
inni.“
En jafhvel einhver af félögum
þínum íþinginu?
,Jafnvel.“
Aiþýðuílokkur - mulningsvél
nýrra hugmynda
Þú virðist afskaplega sœll með
þitt hlutskipti, en nú ertu stjómar-
andstöðuþingmaður, er það ekki
dálítið raunalegt hlutskipti?
„Svavar Gestsson, sem mér líkar
Þegar fyrir lá í vor að Alþýðu-
flokkurinn kæmist ekki í ríkisstjóm
var Össur Skarphéðinsson einn
fárra flokksmanna sem fagnaði - og
sagði að sér liði eins og bolakálfi
sem hleypt væri út á vori. Fögnuð-
urinn virðist standa enn því stjóm-
arandstöðuþingmaðurinn var hinn
glaðbeittasti þegar við hittumst í
skammdeginu. Ég lagði fýrst fyrir
hann spuminguna:
Efþú hefðir verið í aðstöðu til að
velja í vor á milli jjögurra flokka
vinstristjómar og áframhaldandi
samstarfs við Sjálfstœðisjlokk
livom kostinn hefðirðu tekið?
,,Ef ég hefði átt kost á því að
halda áfram samstarfinu við Sjálf-
stæðisflokkinn þá hefði ég farið þá
leið. Mér leið afskaplega vel í síð-
ustu ríkisstjóm. Ég tel þá stjóm hafa
skapað gmndvöll fyrir góðæri og tel
það vera að sýna sig þessa dagana.
Ég er því nokkuð stoltur af þeirri
arfleifð sem núverandi ríkisstjóm
tekur við. Mér líkaði líka persónu-
lega mjög vel að vinna með ráð-
herrum Sjálfstæðisflokksins. Ég
lenti ekki í útistöðum við Davíð
Oddsson eins og ýmsir aðrir flokks-
menn mínir. Þvert á móti skapaðist
með okkur nokkuð góð vinátta,
enda brást hann mér hvorki í pólit-
íkinni né hefdur þegar ég þurfti á
honum að halda persónulega.“
Af ráðherrum Sjálfstœðisjlokks
áttirðu þá best samstarf við Davíð?
,Já, ég átti best samstarf við hann
af öllum ráðhenum Sjálfstæðis-
flokksins. En það var enginn þeirra
sem mér líkaði illa við. Það lá
reyndar stundum við að við Halldór
Blöndal slægjumst með fleim en
orðum, en við vomm samt góðir
vinir og gerðum endanlega upp
okkar mál á Hólsfjöllum.“
En eruð þið Ami Johnsen búnir
að gera upp ykkar mál eftirað hann
réðst á þig íþinginu?
„Mér er að minnsta kosti batnað í
eyranu. En þegar konan mín sá skó-
farið eftir Ama á innanverðu læri
mínu hafði hún á orði að það væri
merkilegt að jafn höfúðstór maður
væri svo fótsmár. I því sambandi
má rifja það upp að iyrir daga
Homo sapiens tengdist greindin
fremur stærð fótanna en höfuðsins.
Ég tek þó framað ég er alls ekki að
gefa í skyn að Ámi Johnsen sé týndi
hlekkurinn. En það er ágætt að hafa
menn eins og Ama á þinginu, sér-
staklega í umræðu um landbúnað-
armál. Þingmenn þurfa ekki annað
en líta til hans til að vita hvemig al-
vöm sauður lítur út.“
Forsetinn Davíð og
formaðurinn Bjöm?
Nú er Davíð Oddsson mjög orð-
aður við forsetaframboð. Hvemig
lístþér áaðfá hann semforseta?
„Mér þykir Davíð afskaplega erf-
iður viðureignar sem pólitískur and-
stæðingur og ég hefði ekki á móti
því að hann haslaði sér vöil á Bessa-
stöðum og eyddi dögunum við að
skoða margæsir sem hafa þar vor-
setu. Það yrði farsælt fyrir stjómar-
andstöðuna að hafa hann þar.“
Hvemig heldurðu að Sjálfstœðis-
Jlokknum reiði af án Davíðs?
pamfíll
„Ég held að honum muni reiða
miklu verr af. Davíð hefur náð
sterkri stöðu sem stjómmálamaður
og hann hefur mjög sterk tök á
Sjálfstæðisflokknum.“
Bjöm Bjamason er nejhdur sem
líklegur arftaki Davíðs. Er hann
ekki mjög hœfur til þess?
„Bjöm Bjamason er hugsandi
mannvera, þeim fer fækkandi í ís-
Ienskum stjómmálum. Því miður er
hann líka vinnusamur og því líkleg-
ur til að hrinda áformum sínum í
framkvæmd. Það má kannski segja
um Bjöm eins og Shakespeare
sagði um Kassius: „Ég vil sjá feita
menn í kringum mig, og höfuð-
mjúka, menn sem sofa um nætur;
Kassíus hefur magran svip og solt-
inn; hugsar of fast; slíkt fólk er vara-
samt“. Bjöm er einn af fáum stjóm-
málamönnum Sjálfstæðisflokksins,
og reyndar einn af fáum stjómmála-
mönnum sem sitja á Alþingi í dag,
sem veit hvað hann vill. Ég virði
hann fyrir það, en ég er að mörgu
leyti ósammála hans skoðunum og
því kvíði ég því að hann komi þeim
í framkvæmd. Þú spyrð hvort Bjöm
Bjamason verði næsti formaður
Sjálfstæðisflokksins. Davíð mun
vilja það, en eins og staðan er í dag
er ég ekki viss um að Bjöm yrði
næsti formaður Sjálfstæðisflokks-
ins. Sá sem er ef til vill líklegri er
Geir Haarde. Hann er vel hæfur og
vinsælli. Hann er mýkri maður en
Bjöm, enda réttu megin við hundr-
að kílóin.“
Svörtu pétrar sameiningar
Þú ert sá af forystumönnum Al-
þýðujlokksins sem ert mestur tals-
maður samfylkingar á vinstri væng.
Hvemig sérðu þann gamla og
þreytta draum rætast?
„Ég lít nú ekki á mig sem einn af
helstu forystumönnum Alþýðu-
flokksins vegna þess að ég kem
aldrei nálægt því að taka ákvarðanir
fyrir hönd flokksins. Ég hef stund-
um sagt um sjálfan mig að ég sé eini
raunverulegi sameiningarsinninn
innan Alþýðuflokksins. Það er auð-
vitað ýkt frásögn af raunveruleikan-
um, en samt er það svo að samein-
ingarumræðan markast af því að
enginn vill verða svarti péturinn.
Um Árna Johnsen: Það er ágætt
að hafa menn eins og Árna á
þinginu, sérstaklega í umræðu
um landbúnaðarmál. Þingmenn
þurfa ekki annað en líta til hanstil
að vita hvernig alvöru sauður lít-
ur út.
hvenær nauðsynlegt er að skipta um
formann er Jón Baldvin sjálfur.
Hann verður formaður eins lengi og
hann vill. Ég tel Jón Baldvin ótví-
rætt einn af mestu stjómmálamönn-
um síðustu áratuga. Hann hefur það
umfram flesta stjómmálamenn
dagsins að verða minnst í Islands-
sögunni. Sjálfum finnst mér oft, af
því ég umgengst hann daglega, að
hann skilji ekki sitteigið mikilvægi.
Ég tel að þegar hann situr í hárri elli
og horfir grár yfir liðinn feril muni
fáir geta slegið sér á lær og verið
jafn ánægðir með árangur sinn og
hann. Hann hefur náð því sem fáir
ná. Hann hefur snúið hugsun einna
Það vill enginn verða sá sem sam-
tíðin bendir á og segir: Það var hann
sem kom í veg fyrir sameininguna.
Það á við um Alþýðuflokkinn eins
og aðra flokka sem koma við sögu í
umræðunni um sameiningu. Hálf-
velgjan sem einkennir stærsta hlut-
ann af forystu Alþýðuflokksins
þegar sameiningarviðræður em
annars vegar er líka einkenni Al-
þýðublaðsins. Ritstjómargreinar
blaðsins hafa aldrei fjallað með já-
kvæðum hætti um sameiningu en
hins vegar nokkmm sinnum með
neikvæðum, og að minnsta kosti
einu sinni með afar neikvæðum
hætti. Þetta hefur komið mér á
óvart.
Ég held líka að sameiningamm-
ræðan sé orðin allt of orðmörg og
ótímabær að mörgu Ieyti. Ég held
að fyrst hafi ákveðnir forystumenn
viljað þegja hana í hel. Nú virðast
þeir hafa tekið þann kostinn að tala
hana í hel. Nú sitja menn á rökstól-
um, fundum og mannamótum og
ræða nauðsyn sameiningar og
hvemig eigi að fara að því - og það
em fjogur ár í kosningar. Mér finnst
þessi umræða koma of snemma. Ég
held að vissu marki megi kenna um
örvæntingu hjá forystumönnum
einstakra flokka, eins og til dæmis
Þjóðvaka. Þeir telja sig vera rödd
fólksins - fólksins sem ekki er úl
því íylgi Þjóðvaka mælist varla í
skoðanakönnunum. Samt em engir
sem mæla jafn ákaft og hávært um
nauðsyn sameiningar og einmitt
þessir forystumenn. Það er vegna
þess að í sameiningunni sjá þeir
Um Davíð Oddsson: Brást mér hvorki í pólitíkinni né heldur þegar ég
þurfti á honum að halda persónulega.
möguleika á réttlætingu.
Eg hef ekki trú á því að sú forysta
sem tengist þinginu muni ákveða
sameiningu. Það er yngra fólkið í
þessum flokkum sem mun þrýsta á
hana. Spumingin er fyrst og fremst
þessi: Mun rödd þessa unga fólks
veiða nógu hávær til að kæfa úr-
töluraddir þeirra sem em í svokall-
aðri forystu. Ég veit að sá tími kem-
ur innan Alþýðuflokksins að menn
verða að leggja sjálfa sig undir í
sameiningammræðum og ef fram-
vindan kallar á að ég geri það þá
geri ég það.“
Áhrif Jóns Baldvins
Telurðu að tímabært sé að skipta
um formann íAlþýðuflokknum?
„Eini maðurinn sem svarar því
eða tveggja kynslóða í nýjan far-
veg. Við emm stundum á öndverð-
um meiði um menn og málefni en
ég efast þó um að það séu margir
sem skynji jafn djúpt og ég hið
sögulega mikilvægi hans.“
Sœkistu eftir formannssætinu?
„Nei, ég hef ekki áhuga á því. Ég
er lukkunnar pamfíll og á háum
aldri varð ég faðir, eignaðist dóttur
með alls konar töfrabrögðum. Það
eina sem hef á dagskrá fýrir utan að
sinna starfí mínu sæmilega er að
ættleiða annað bam. Hvort örlögin
geri mér það kleift er ekki víst. Að
því ætla ég að einbeita mér á næstu
ámm og formennskudraumar hafa
þar ekki rými. Ég viðurkenni að
þama er ég undir nokkmm þrýst-
ingi frá mínum betri helmingi."
Um Birtu: Það fyrsta sem hún gerði var það sem hún hefur gert æ síðan; hún brosti við okkur.
Um Jón Baldvin: Hann hefur náð
því sem fáir ná. Hann hefur snúið
hugsun einna eða tveggja kyn-
slóða í nýjan farveg.
var nákvæmlega tveggja mánaða
gömul og það fyrsta sem hún gerði
var það sem hún hefur gert æ síðan;
hún brosti við okkur. Hún er eigin-
lega alveg hvít, en hefur viss ein-
kenni indíána og stundum þegar
hún vaknar á morgnana svefnþrútin
þá h'tur hún út eins og gömul ind-
íánakona.
Ég fór til Kólumbíu til að sækja
hana á miðjum annatíma þingsins.
Ég var ráðherra, fór í miðjum Ijár-
lögum og þegar ráðherra hverfúr úr
Ijárlagaumræðu þá er eðlilega spurt
hvert hann sé að fara. Ég hélt á fund
Davíðs Oddssonar og sagði honum
til hvers ég væri að fara á háanna-
tíma, en sagði honum jafnffamt að
ég hefði áhyggjur af afgreiðslu
nokkurra erfiðra mála sem vötðuðu
mitt ráðuneyti. Þá stóð Davíð upp,
tók í höndina á mér og sagði: „Öss-
ur, í svona máli stendur Sjálfstæðis-
flokkurinn 100% að baki þér.“ Það
stóð með þeim hætti, að starfsmenn
míns ráðuneytis töldu hér eftir betra
að hafa ráðherrann í Suður Amer-
íku þegar fjárlög væm ákveðin.
Þegar ég síðan var á ferðinni orð-
inn faðir þá vom menn alltaf að
óska mér til hamingju með að hafa
eignast þessa dóttur en þeir vom
furðumargir sem óskuðu mér sér-
staklega til hamingju með að hún
væri hvít - enginn þó í ríkisstjóm-
miklu betur við eftir að ég hætti að
vera í sama flokki og hann, sagði
einu sinni um mig að það væm fáir
menn sem væm betur hæfir til að
vera stjómarandstöðuþingmenn en
Össur Skarphéðinsson. Ég tel að
það hafi verið nauðsynlegt fyrir Al-
þýðuflokkinn að fara í stjómarand-
stöðu eftir átta ára vist í ríkisstjóm.
Ég tel að við höfum misst sjónar á
mörgum af okkar stóm málum við
að fara í ríkisstjóm með Sjálfstæðis-
fiokknum og vek eftirtekt á því að
við héngum í þessari ríkisstjóm án
þess að ná nokkm af stóm málun-
um fram. Nú er nauðsynlegt fýrir
okkur að hugsa okkar gang og
sækja okkur þrótt í nýsköpun hug-
myndanna. Það sem ég óttast hins
vegar er að þetta tækifæri verði ekki
notað, vegna þess að í dag finnst
mér vera alltof lítill hugmynda-
þróttur í Alþýðuflokknum.“
Alþýðuflokkurinn vill eirm flokka
sœkja um aðild að Evrópusam-
bandinu. Flokkurinn gumar líka af
því að liafa einu skynsamlegu stefn-
una í mörgum stórmálum Hvemig
stendur á því að Jlokkur sem berst
fyrir ýmsum stórmálum sem hafa
mikinn hljómgrunn meðal þjóðar-
innarfær ekki meira fylgi í kosning-
um?
.Alþýðuflokkurinn hefur alltaf
verið eins konar mulningsvél fyrir
nýjar hugmyndir. Hann hefur óhik-
að þorað að raðast á gamlar úreltar
hugmyndir og komið með nýjar og
ferskari. Það er óvinsælL Gleymdu
því ekki að höfuð hrópandans í
eyðimörkinni var flutt landstjóran-
um á fati. Þeir sem em brautryðj-
endur nýrra hugmynda, uppskera
ekki alltaf eins og þeir sá. En þeir
gegna sögulegu hlutverki. Miðað
við hversu margar hugmyndir Al-
þýðuflokksins eiga sér góðan
hljómgmnn þá gegnir það vissulega
furðu að við skulum ekki hafa náð
sterkari stöðu. Við hljótum að verða
að íhuga eigin stöðu, okkar eigin
aðferðir, skera okkur sjálf sem að
nafninu til að minnsta kosti em í
svokallaðri forystusveit til hjartans
og nýmanna. Én sú umræða hefur
hvergi farið fram í Alþýðuflokkn-
um eftir kosningar. En þetta er líka
ástæðan fyrir þvr að við hljótum að