Alþýðublaðið - 28.03.1996, Blaðsíða 6

6
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
a n
FIMMTUDAGUR 28. MARS 1996
■ Séra Jakob Agúst Hjálmarsson dómkirkjuprestur er þeirrar skoðunar að þjóðkirkj-
an eigi sjálf að hafa frumkvæði að því að skilja sig frá ríkinu. Séra Baldur Kristjáns-
son biskupsritari segir að hann sé tilbúinn að ræða breytt samband kirkju og ríkis,
ef tryggt sé að ríkið haldi áfram að innheimta sóknargjöld. Kristín Ástgeirsdóttir al-
þingismaður er fylgjandi fullum aðskilnaði
Kirkjan hefur verið sofandi og hrædd
Samtök um að.;kilnað ríkis og
kirkju gengust fyrir opnum fundi um
samband ríkis og kirkju í Ráðhúsi
Reykjavíkur á þriðjudag. Séra Jakob
Agúst Hjálmarsson og séra Baldur
Kristjánsson voru tveir frummæl-
enda, en aðrir frummælendur voru
Kristín Ástgeirsdóttir, þingmaður
Kvennalistans, sem nýverið sagði sig
úr þjóðkirkjunni, og Eðvarð T. Jóns-
son fréttamaður, en hann er meðlim-
ur í Bahái-söfnuðinum á Islandi.
Mörður Ámason var fundarstjóri og
stýrði pallborðsumræðum eftir fram-
söguerindin.
I erindi sínu sagði Baldur Krist-
jánsson að hann væri hlynntur núver-
andi þjóðkirkjuskipulagi, enda væri
það einfaldlega skynsamlegt fyrir-
komulag sem hefði gefíst vel og sátt
ríkt um. Kirkjan hefði miklu sál-
gæsluhlutverki að gegna og fram-
kvæmdi nauðsynlegar athafnir eins
og að koma fólki ofan í jörðina.
Einnig væri samfélagslegt hlutverk
þjóðkirkjunnar mikið í hinum dreifðu
byggðum landsins. Þá væri þjóð-
kirkjan vöm gegn ýmiss konar öfga-
stefnum í trúmálum, þar sem víðsýni
væri stillt upp gegn dómhörku og
kreddum. Þjóðkirkjan væri auk þessa
eins konar sáttmáli milli kynslóðanna
og hluti af sjálfsskilningi íslendinga.
Baldur minnti á að sambandið væri
að breytast og að það ætti að gerast
hægt og rólega.
Baldur sagði að þjóðkirkjan væri
ekki sjálfstæð um innri málefni en
væri sjálfstæð um kenninguna. Varð-
andi það að ríkið greiði laun presta
og biskups, benti Baldur á samning
frá 1907 þar sem ríkið fékk kirkju-
jarðir gegn því að greiða þessa hluti.
Kirkjan hefði sjálf beitt sér fyrir því
að þessi samningur yrði endurskoð-
aður og er hann nú til umræðu milli
aðilanna. Baldur sagði að þegar spurt
sé um trúarlegt jafnrétti væri bæði
hægt að svara já og nei. Það megi
segja að formlegt trúfrelsi ríki, en að
þjóðkirkjan sé sett fremst trúfélaga.
Hann vildi ekki taka undir þá kenn-
ingu að núverandi vandamál þjóð-
kirkjunnar ættu rætur í tengslunum
við ríkið, en viðurkenndi hins vegar
að skipulag kirkjunnar hefði alls ekki
þróast sem skyldi, þar væri ekkert
eiginlegt miðstjómarvald, sem þyrfti
að aukast með auknu biskupsvaldi.
Getur kirkjan lifad
án ríkisins
Kristín Ástgeirsdóttir fór í sínu er-
indi fyrst og fremst yfir sögulega þró-
un málsins, allt frá upphafi kristinnar
trúar. Hún kom meðal annars inn á
þau þáttaskil sem urðu þegar Lúther
hengdi upp yfirlýsingu sína árið
1517, en með siðaskiptunum varð
söfnuðurinn grunneiningin og um
leið varð fráhvarf frá afskiptum af
veraldlegum málefnum. Hún kom inn
á áðumefndan samning frá 1907 og
sagði að enn væm eignamál ríkis og
kirkju óútkljáð, þau mál yrðu býsna
flókin ef til aðskilnaðar kæmi. Sagði
hún ljóst að kirkjan fengi ýmislegt
með sér við slíkan aðskilnað. Hún
minnti á að í raun hefði ekkert breyst
í sambandi ríkis og kirkju frá stjóm-
arskránni 1874. í sjálfu sér þyrfti það
ekki að vera mótsögn að tala um að
trúfrelsi ríki en að samt sé þjóð-
kirkjuskipulag, ef trúfrelsi allra trúfé-
laga væri í raun virt. Hún vildi ekki
fullyrða um hvort svo væri.
Kristín sagði að það væri sín skoð-
un að kirkjan ætti að skilja sig frá rík-
inu og skipuleggja sig út frá því. Hún
viðurkenndi að ýmsar spurningar
vakni, til dæmis hvort þjóðkirkjan
geti lifað af án stuðnings frá ríkinu
og hvort ekki færi of mikil orka í að
afla kirkjunni fjár. Hún minnti þó á
að við aðskilnað yrði ríkið að láta af
hendi mikið tjármagn í nokkur ár.
Trúfrelsi en ekki trúar-
bragðajafnrétti
Eðvarð T. Jónsson er sem fyrr seg-
ir meðlimur í Bahái-söfnuðinum.
Hann sagði að hér á landi væri trú-
frelsi en ekki trúabragðajafnrétti.
Hann sagði að öll umgjörðin í af-
skiptum ríkisins af trúmálum, sem
mótast hefði mjög af hinni kristnu
kirkju, væri Bahái-söfnuðinum þvert
um geð. Þar átti hann við að til að fá
trúfélag viðurkennt heimtaði dóms-
málaráðuneytið að einhver tiltekinn
einstaklingur væri titlaður forstöðu-
maður. I Bahái væri jafnréttið hins
vegar í forgrunni og útvalningu ein-
staklings hafnað. Þetta vilji ríkisvald-
ið ekki skilja og heimti forstöðumann
sem fullgildur sé til að annast sere-
móníur eins og giftingar. Þetta gangi
þvert á kenningar Bahái- trúarinnar,
sem hefur enga leiðtoga eða yfirvald.
Eðvarð sagði að ójafnréttið birtist
til dæmis í því að engin trúarbragða-
fræði væri kennd í Háskóla íslands.
Þó væri aukin trúarbragðafræðsla
helsta vopnið gegn fordómum. Því
miður virtist sem mannleg samskipti
ættu ekki upp á pallborðið í mótmæl-
endatrúnni. Eðvarð sagði og að
spurningin um aðskilnað væri ekki
spuming um fjármál eða að lögbinda
trúleysi, heldur spurning um virðingu
fyrir grundvallarmannréttindum og
getu mannsins til að velja sjálfur um
afstöðu. Hann sagði að reynsla ann-
arra þjóða sýndi að kristindómurinn
myndi ekki bíða tjón af aðskilnaði
við ríkið.
Kirkjan eins og ómyndugur
unglingur
Jakob Ágúst Hjálmarsson er einn
fárra presta sem hefur tekið undir
kröfuna um aðskilnað ríkis og kirkju
og í erindi sínu rifjaði hann upp grein
eftir sig sem birtist í Morgunblaðinu í
ágúst 1986.1 þessari grein hefði hann
Um sjötíu manns sátu fund um
samband ríkis og kirkju í Ráðhús-
inu. Frummælendur voru Eðvarð T.
Jónsson, meðlimur í Bahái-söfnuð-
inum, Kristín Ástgeirsdóttir alþing-
ismaður, séra Baldur Kristjánsson
biskupsritari og Jakob Ágúst
Hjálmarsson dómkirkjuprestur. en
fundarstjóri var Mörður Árnason.
sagt að samband ríkis og kirkju væri
sögulega séð bara bráðabirgðalausn
en ekki endanlegt fyrirkomulag. Þetta
fyrirkomulag henti æ verr því lengra
sem þróun til fjölgreiningar í þjóðfé-
laginu nær að ganga. Hin innri og ytri
stjómvöld kirkjunnar eigi að hafa það
að markmiði að kirkjan taki yfir æ
meir af málefnum sínum og fái lög-
formlegan myndugleika til að standa
sem sjálfstætt og fijálst trúfélag í ís-
lenska þjóðfélaginu.
Jakob sagðist lengi verið á þessari
skoðun að aðskilnaður ætti að eiga
sér stað. Frá því að hann skrifaði
Morgunblaðsgreinina hefði hann
hugleitt málið mjög og styrkst í af-
stöðu sinni. Hann minnti á að fjár-
hagslegt sjálfstæði trúfélaga hefði
verið eflt og að miða ætti að því að
setja trúarlífsiðkun í almennan laga-
ramma með ríku athafnafrelsi. Hann
sagði að þjóðkirkjan þyrfti ekki að
verða fyrir fjárhagslegu hmni við að-
skilnað, ekki væri óeðlilegt að ætla
að Alþingi vildi áfram veija fé til trú-
mála og líkast til fengi þjóðkirkjan
eitthvað út úr aðskilnaðinum, auk
þess sem sóknargjöld yrðu áfram
greidd. Jakob sagðist hvergi sjá vís-
bendingar um að eitthvað óttalegt
tæki Við við aðskilnað.
Jakob sagði að í málefnum sínum
hefði þjóðkirkjan verið sofandi og
hrædd og væri í raun að uppskera
makleg málagjöld vanþroska síns
þessa dagana. Þama átti hann við að
kirkjuna vantaði heildstæða löggjöf
frá kirkjuþingi og líkti hann þjóð-
kirkjunni í þessu sambandi við
ómyndugan ungling eða próventu-
kerlingu. Fyrir liggur frumvarp um
skipulag þjóðkirkjunnar en því miður
bæri það merki um íhaldssemi og
ófullkomleika. Hann undirstrikaði að
þjóðkirkjan hefði enn um stund tæki-
færi til að taka fmmkvæðið í aðskiln-
aðammræðunni.
Alþingi þarf að láta
til sín taka
Eftir framsöguerindin fóru fram
pallborðsumræður og verður ekki far-
ið ítarlega út í þær hér. Þó má nefna
eftirfarandi. Séra Baldur sagði að ís-
lendingar hefðu fremur lítinn áhuga á
skipulögðum trúarbrögðum og þætti
þægilegt að hafa tengslin eins og þau
eru. Hann sagðist geta hugsað sér að-
skilnað ef ríkið innheimti áfram
sóknargjöldin (síðar í umræðunni
breytti hann þessu um aðskilnaðinn í
„gerbreytt samband").
Séra Jakob ræddi fjármálin og
sagði að öll hugsjónafélög ættu að
lifa á eigin köllun og krafti. Sagði
hann að matarholumar væm ótrúlega
margar og treysti hann prestum vel til
að finna þær. Varðandi aðskilnaðinn
sagðist Jakob telja að klerkamir væm
sjálfir róttækari en safnaðarstjómim-
ar í þeim efnum. Baldur tók undir
gagnrýni á frumvarp um málefni
kirkjunnar. Kristín Ástgeirsdóttir
sagði að vissulega væri tími til kom-
inn að Alþingi léti málefni þjóðkirkj-
unnar til sín taka og kannski gæfist
tækifærið þegar hátíðarhöldin vegna
1000 ára afmæli kristnitökunnar yrðu
rædd, ekki myndi standa á sér að
ræða þessi mál. ■
Sl AN^*
Auglýsing um innlausnarverð
verðtryggðra spariskírteina ríkissjóðs
FLOKKUR INNLAUSNARTÍMABIL INNLAUSNARVERÐ*) ÁKR. 10.000,00
1980-1.fl. 15.04.96- 15.04.97 kr. 391.635,60
*) Innlausnarverð er höfuðstóll, vextir, vaxtavextir og verðbætur.
Innlausn spariskírteina ríkissjóðs fer fram í afgreiðslu
Seðlabanka íslands, Kalkofnsvegi 1, og liggja þar jafnframt
frammi nánari upplýsingar um skírteinin.
Reykjavík, 28. mars 1996.
SEÐLABANKIÍSLANDS