Nýja dagblaðið - 18.03.1938, Blaðsíða 1

ÚTSALA
þessa viku.
Lohað
næstu viku vegna viðgerðar
á búðinni.
V-E-S-T-A
Sími 4197. Laugaveg 40.
IWJA
1D/\QfIBB/\ÍÐIHÐ
6. ár. Reykjavík, föstudaginn 18. marz 1938. 64. blað
ANNALL
Gerðardómsirv. var samþ. í fyrrinótt
og voru lögin sladfest í
gær af konungi
forseti
sameinaðs Alþingis
Frá umræðunum í neðrí deíld
Frá Bæjarstjórn'
arlundi í gær
Tillögur frá Jónasi
77. dagur ársins.
Sólaruppkoma kl. 6,40. Sólarlag kl.
6,33. — Árdegisháflæður kl. 6,40.
Veðurútlit í Reykjavík:
Hægviðri Dálítil rigning.
Næturlæknir
er í nótt Gísli Pálsson, Laugavegi
15, sími 2474. — Næturvörður er í
Ingólfsapóteki og Laugavegsapóteki.
Ljósatími bifreiða
er frá kl. 6,50 síðdegis til kl. 6,25
árdegis.
Póstferðir á morgun:
Frá Reykjavík: Mosfellssveitar-,
Kjalarness-, Kjósar-, Reykjaness-,
Ölfuss- og Plóa-póstar. Hafnarfjörð-
ur. Seltjarnarnes. Fagranes til Akra-
ness.
Til Reykjavíkur: Mosfellssveitar-,
Kjalarness-, Kjósar-, Reykjaness-,
Ölfuss- og Flóa-póstar. Hafnarfjörð-
ur. Seltjarnarnes. Fagranes frá Akra-
nesi.
Póstferð
fellur til Englands í kvöld. Pósti sé
skilað fyrir kl. 4.
Dagskrá útvarpsins:
Kl. 8,30 Enskuk. 10,00 Veðurfr. 12,00
Hádegisútv. 15,00 Veðurfr. 18,45 ís-
lenzkuk. 19,10 Veðurfr. 19,20 Lesin
dagskrá næstu viku. 19,30 Þing-
fréttir. 19,40 Augl. 19,50 Fréttir. 20,15
Erindi: Guðmundur góði Hólabiskup
(Guðbrandur Jónsson prófessor). 20,40
Orgelleikur úr Fríkirkjunni (Páll ís-
ólfsson). 21,10 TJpplestur: Kvæði
(Guðmundur Ingi Kristjánsson bóndi).
21,25 Hljómplötur: Létt lög. 21,30 Upp-
lestur: „Einstæðingar", eftir Guðlaugu
Benediktsdóttur (frú Sigurlaug Árna-
dóttir). 21,50 Hljómplötur: Harmon-
íkulög. 22,15 Dagskrárlok.
Skipafréttir.
Gullfoss er á leið til Leith frá Vest-
mannaeyjum. Goðafoss er í Kaup-
mannahöfn. Brúarfoss er í Kaup-
mannahöfn. Dettifoss er í Hamborg.
Lagarfoss er á Hvammstanga. Selfoss
er í Reykjavík. — Esja kom til Reykja-
víkur í gærkvöldi úr strandferð austan
um land.
Bjarni Björnsson
Skemmtun Bjarna Björnssonar á
sunnudaginn var svo vel sótt að fjöldi
fólks varð frá að hverfa, sem ætlaði
að hlusta á Bjarna, því að hvert
sæti var skipað í salnum. Var fólki
vel skemmt, og ætlaði lófaklappinu
aldrei að linna, enda var Bjarni í
essinu sínu, sprellfjörugur og fyndinn.
Nú ætlar hann að endurtaka enn
einu sinni, á sunnudaginn kemur,
og verður það í 11. sinn.
„Bláa kápan“
var leikin á miðvikudagskvöldið við
mikla aðsókn. — Næsta sýning verður
í kvöld kl. 8%. Það sem eftir er af
aðgöngumiðum verður selt í Iðnó eftir
kl. 1 í dag.
í happdrætti.
Skíðaskála Ármanns verður dregið
á morgun. Þeir, sem hafa ennþá ekki
skilað miðum eru beðnir að gera það
1 dag.
Misritun
var í blaðinu i grein, þar sem sagt
var frá ætt ungu stúlkunnar í Kan-
ada, er fékk bókarverðlaunin. Langafi
hennar var sr. Guðmundur Vigfússon
á Melastað áður að Borg á Mýrum.
En hann var merkur maður og þjóð-
kunnur á sinni tíð. Hafa komið fram
í þessari ætt mjög margir fróðleiks-
fúsir og bókhneigðir menn, bæði í
Borgarfirði og víðar. G.
Skemmtifund
heldur Glímufélagið Ármann á
sunnudagskvöldið í Oddfellowhúsinu.
Þar verður kaffidrykkja, söngur, upp-
lestur og fleira til skemmtunar.
Septíma
heldur fund í kvöld kl. 9. Þar flytur
Grétar Fells erindi um Þroskalindir.
Jón Baldvinsson, forseti sameinaðs
Alþingis og formaður Alþýðuflokksins,
lézt á heimili sínu kl. rúmlega 3 í
fyrrinótt. Hefir hann verið vanheill
lengi undanfarið og ekki verið á fót-
um síðan 13. f. m. Mætti hann þá á
fundi í Dagsbrún og var það sein-
asti fundurinn, sem hann sótti.
Jón Baldvinsson var fæddur 20. des-
ember 1882 á Strandseljum í Ögur-
hreppi. Hann stundaði prentiðn á
ísafirði, Bessastöðum og Reykjavík
1897—1918. Þá varð hann forstjóri
Alþýðubrauðgerðarinnar og gegndi því
starfi til 1930 er hann varð banka-
stjóri við Útvegsbankann. Þeirri stöðu
gegndi hann til dauðadags.
Þessi störf hefðu verið næg hverj-
um meðalmanni, en aðalstarf sitt vann
Jón þó á öðrum sviðum. Hugur hans
hneigðist snemma að opinberum
málum og til fylgis við jafnaðarstefn-
una. Á fyrsta þingi Alþýðusambands-
ins 1916 var hann kosinn fors'eti þess
og hefir gegnt því starfi síðan. í
bæjarstjórn Reykjavíkur átti hann
sæti 1918—1924. Árið 1921 náði hann
þingkosningu i Reykjavík, sem fyrsti
þingmaður Alþýðuflokksins. Hann átti
sæti á þingi jafnan síðan og var
lengi einn fulltrúi Alþýðuflokksins á
þinginu.
Forseti sameinaðs Alþingis hefir
hann verið síðan 1934.
Hann átti í mörg ár sæti í sam-
bandslaganefndinni og Þingvalla-
nefndinni. Mörgum fleiri trúnaðar-
störfum gegndi hann, sem hér yrði of
langt upp að telja.
Hann var kvæntur Júlíönu Guð-
mundsdóttir frá Jafnaskarði í Bisk-
upstungum. Lifir hún mann sinn,
ásamt syni þeirra og fósturdóttur.
Það má óhætt segja, að með Jóni
Baldvinssyni er einn merkasti stjórn-
málamaður þjóðarinnar hniginn í val-
inn. Starfshæfni hans, festa og gætni
gerðu hann að sjálfsögðum foringja
alþýðusamtakanna og tvímælalaust
hefir enginn minið meira og giftu-
drýgra starf í þágu þeirra en hann.
Stefnu Jóns Baldvinssonar verður
bezt lýst með eftirfarandi orðum
hans á Dagsbrúnarfundinum 13. febr.
síðastl., seinasta verklýðsfundinum,
sem heilsa hans leyfði honum að
sækja:
„Eðli verkalýðshreyfingarinnar er
(Frh. á 4. siOu.)
Frv. forsætisráðherra ura
gerðardóm var afgreitt sem
lög frá Alþingi kl. A.Vz í
fyrrinótt.
Efri deild afgreiddi málið frá
sér laust eftir miðnætti og hófst
1. umr. í neðri deild skömmu
síðar. Var henni útvarpað, sök-
um óska margra manna, sem
ekki komust í áhorfendaher-
bergi þingsins, vegna þrengsla.
Helgastf
rétturinii.
Forsætisráðherra talaði fyrst-
ur. Hann sagðist fullkomlega
taka undir þau ummæli að verk-
fallsrétturinn væri heilagur og
ætti að vera hin almenna regla,
en þó væri til annar réttur, sem
væri enn heilagri og það væri
réttur þjóðfélagsins til að lifa.
Allir sammála um
að samningsrétt-
urinii verður að
víkja.
Hann sýndi fram á, að sú
skoðun hefði komið glöggt fram
hjá öllum flokkum þingsins, að
deila þessi væri komin á það
stig, að óhjákvæmilegt væri fyrir
þingið að láta hana til sín taka.
Þetta kæmi fram í frv. Alþýðu-
flokksins og kommúnistar hefðu
látið það í ljósi, að leysa ætti
deiluna með því, að lögfesta
kröfur sjómanna gegn vilja
útgerðarmanna. Þannig hefðu
allir flokkar viðurkennt að
samningsrétturinn og samn-
ingsfrelsið yrði að víkja í þessu
máli fyrir þeirri nauðsyn þjóð- -
félagsins að togararnir yrðu
starfræktir.
Hættulegasta
fordæmið.
Aðalrök socialista og komm-
únista gegn frumvarpinu, sagði
forsætisráðherra, virðast þau,
að þa(ð skaj'pi hættulegt for-
dæmi. En halda þessir menn þá
ekki að þeirra leið skapi enn
hættulegra fordæmi, þar sem
hún er i því fólgin að lögfesta
kröfur annars aðilans? Halda
þeir að það myndi ekki atvinnu-
rekendum hagkvæmara, ef þeir
færu með völd, að geta lögfest
kröfur sínar heldur en að skjóta
þeim undir hlutlausan gerðar-
dóm tilnefndan af hæstarétti?
Yfirlýsiug
atvinnumála-
ráðherra.
Haraldur Guðmundsson talaði
næstur og andmælti frumvarp-
inu. í lok ræðu sinnar sagðist
hann tilkynna það fyrir hönd
;síns flokks, að hann myndi
draga ráðherra sinn úr ríkis-
stjórninni, ef frumvarpið yrði
samþykkt.
Eysteinn Jónsson talaði
nokkru síðar. Hann sagði m. a.
að sér kæmi yfirlýsing atvinnu-
málaráðherra nokkuð á óvart,
þar sem flokkur hans gengi inn
á sömu reglu í sínu frumvarþi
og gert væri í frv. Framsóknar-
flokksins, og hliðstæðir flokkar
i nágrannalöndunum hefðu ein-
mitt gengizt fyrir svipaðri
lagasetningu undir slíkum
kringumstæðum.
Krókódílatár
kommúnista.
Auk ráðherranna töluðu Ól-
afur Thors, Héðinn Valdimars-
son og Einar Olgeirsson. Héðinn
og kommúnistarnir báru fram
rökstudda dagskrá, sem engir
aðrir tóku alvarlega.
Einar Olgeirsson þóttist mjög
harma það, að Haraldur Guð-
mundsson færi úr rikisstjórn-
inni. í svarræðum sínum sýndu
ráðherrar Framsóknarflokksins
fram á, að höfuðorsakir þess
væru fyrst og fremst klofnings-
starfsemi kommúnista innan
verklýðshreyfingarinnar, sem
hefði veikt Alþýðuflokkinn og
dregið úr kjarki hans til að taka
á alvarlegum viðfangsefnum.
Skipað í gerðar-
dóminn
Hæstiréttur skipaði í gær Há-
kon Guðmundsson hæstaréttar-
ritara sem formann gerðardóms-
ins. Auk þess tilnefndi Hæsti-
réttur í dóminn þá Ágúst Jósefs-
son heilbrigðisfulltrúa, Björn
Steffensen endurskoðanda, Pét-
ur Lárusson starfsmann á skrif-
stofu Alþingis og Þorstein Þor-
steinsson hagstofustjóra.
Samkvæmt lögunum eiga að-
ilar að ryðja sínum manninum
hvor af þessum fjórum. Þar að
auki ber svo aðilum að tilnefna
sinn mann hvorum til viðbótar
í gerðardóminn, þannig að í
honum eigi sæti fimm menn
þegar hann er fullskipaður.
Jónssym um fisk-
söluna og fleiri mál
Bæjarstjórnarfundur var að
venju haldinn í Kaupþingssal
í gær. Voru þar tekin til umræðu
fundargerðir þæjarráðs og ým-
issa nefnda. Er fátt markvert
af því að segja.
Að þeim umræðum loknum
kvaddi Jónas Jónsson sér hljóðs
og hóf umræöur um ráðhús-
byggingu. Ræddi hann málið á
víð og dreií og benti á, að tæp-
lega væri við það unandi, að bær-
inn ætti ekkert húsaskjól fyrir
starfsemi sína. í bæjum og borg-
um erlendis hefði hinsvegar
verið kostað kapps um að koma
upp fögrum og myndarlegum
ráðhúsbyggingum. Hér er ekki
um neitt fé að ræða til þessa
nema 5—6 þúsund króna sjóður,
(Frh. á 4. síðu.)
Erlendar fréttir
í stuttu máli
(Samkvæmt F. Ú.)
Austurríki.
Öllum landamærum Austurríkis
hefir verið lokað síðan á hádegi í
fyrradag. Bannað er að hleypa nokkr-
um Gyðingum út fyrir landamærin,
og þeir sem fá leyfi til þess að fara
burt úr landi mega ekki hafa með
sér nema 20 schillinga i peningum.
Útlendingar hafa þó fengið að kom-
ast leiðar sinar ef þeir hafa haft
skilríki, sem fullnægðu kröfum stjórn-
arvaldanna.
Þýzk lög eru nú gengin í gildi um
allt Austurríki.
í Vínarborg hefir kveðið mikið að
árásum og gripdeildum í Gyðinga-
hverfum borgarinnar. Stjórnin heldur
því fram, að þeir sem þarna eru að
verki séu kommúnistar, klæddir í ein-
kennisbúninga nazista. Fjöldi manna
drýgir sjálfsmorð heldur en að lenda
í klóm lögreglunnar. Borgarstjórnin í
Vín hefir verið leyst upp.
Spáun.
Uppreisnarmenn á Spáni hafa gert
12 loftárásir á Barcelona síðan í fyrra-
kvöld. Flugvélar uppreisnarmanna
voru 15 að tölu. Flugu þær mjög lágt
yfir borgina og skutu einkum á verka-
mannahverfin.
Á fjórða hundrað manns hafa far-
izt í þessum loftárásum, þar á meðal
fjöldi kvenna og barna. í fyrra-
kvöld vöruðu loftárásirnar í fjórar
klukkustundir, en eftir þvi sem næst
verður komizt, ullu þær ekki miklu
manntjóni. En í loftárásum sem áttu
sér stað í gærmorgun, voru 260 manns
drepnir, og síðdegis í gær fórust enn
(Frh. á 4. síðu.)