Frjáls þjóð - 25.07.1968, Blaðsíða 5

Bjarni Benediktsson frá Hofteigi
MINNING
Bjarrri Benediktsson frá
Hofteigi andaðist 18. júlí
eftir langvarandi veikindi
aðeins 46 ára að aldri.
MeS honum hneig í val-
inn einhver ritsnjallasti Is-
lendingur sinnar kynslóðar.
Við sem þekktum hann
vitum einnig að þar kvaddi
fágætlega hjartaprúður
drengur.
Það mun hafa veriS áriS
1946, sem ég heyrSi Bjama
fyrst getið. Einu sinni sem
oftar hafði ég litið inn til
kunningja míns hér í Reykja
vik, þar sem ungir menn hitt
ust oft í þá daga, röbbuðu
saman um skáldskap og
stundum dálítiS um þjóS-
mál. AS þessu sinni voru
þarna staddir tveir stúdent-
ar, skóIabræSur Bjama frá
Menntaskólanum á Akur-
eyri. Þeim varS tíSrætt um
Bjarna, sem þá var tekinn
aS lesa bókmenntir viS Há-
skólann í Uppsölum. BáS-
um kom þeim saman um að
hann ættí eftir að geta sér
mikinn orðstír á einhverju
sviði ritlistar. Um hitt deildu
þeir, hvort hans biSi meiri
framtíð sem meistara óbund
ins máls eSa ljóSskálds.
Bjami frá Hofteigi mun
hafa ort allmikiS af IjóSum
á yngri árum og trúlega aliS
meS sér skáldadrauma um
hríS. En hann var snemma
strangur dómari um eigin
ljóðagerð, ekki síður en ann
arra. Af kvæðum hans birt-
ist víst aldrei neitt á prentí,
nema fáein IjóS i skólablöS-
um. Um kvæSagerS sína
vildi Bjarni lítiS tala á síS-
ari árum. Ef til vill var dóm-
ur hans um eigin skáldskap
réttur. MeSal góSkunningja
hans frá gamalli tíS em þó
menn sem trúa því að hann
hafi verið efni í ágætt ljóð-
skáld.
Eftir að Bjami kom heim
frá námi í SvíþjóS gerSist
hann blaSamaSur og ritdóm
ari viS ÞjóSviljann. Brátt
vöktu hinir snörpu og oft
harSskeyttu ritdómar hans
mikla athygli; slíkt hiS sama
greinar og ritgerSir um þjóð
félagsmál. Á nokkrum
f jöldafundum, þar sem frelsi
Islands og framtið var á dag
skrá, hélt Bjami snílldarlega
samdar ræður, hvassar, heit-
ar, magnþrungnar.
Árið 1957 hvarf Bjarni
aS mestu frá blaSamennsku,
en vann aS margvíslegum rit
störfum. Næsta ár kom út
bók hans um Þorstein Erl-
ingsson, ágætt rit, skemmti-
legt, f jörmikiS og þó vand-
aS. Skömmu síSar gerSist
Bjarni starfsmaSur við OrSa
bók Menningarsjóðs og
vann siðan við hana aS
meira eSa minna leyti unz
hún kom út 1963. Þá kynnt
ist ég Bjama fyrst alInáiS,
dugnaSi hans, kappsemi og
vöndugleik. En ég kynntist
því einnig, aS hinn harSi
baráttumaSur á ritvelli og í
ræSustóIi var einstakt Ijúf-
menni, hugarhlýr og góð-
gjarn. ÞaS sem gaf honum
baráttuþrekið var næm rétt-
lætiskennd og sannleiksást,
hugsjónin um betra þjóSfé-
lag, betra mannlíf. Frá
þeirri hugsjón hvikaði hann
aldrei.
Með árunum hafSi áhugi
Bjama á leikritaskáldskap
fariS vaxandi. Hann las
mikiS af leikbókmenntum
og kynnti sér vinnubrögS
viS sviSsetningu leikrita.
Hann þýddi fjölda leikrita
fyrir RíkisútvarpiS og nokk-
ur fyrir ÞjóðleikhúsiS, þar á
meðal allmörg öndvegis-
verk. Sjálfur samdi hann
og nokkur leikrit, einkum
fyrir útvarp. Hafa og komiS
út tvær bækur með leikrit-
um hans.
Islenzk þjóS stendur í mik
flli þakkarskuld við Bjarna
frá Hofteigi fyrir mikilvægt
starf hans í þágu leikbók-
mennta, þýSingar og frum-
samin verk.
Bjarni átti um skeiS sæti
í ritnefnd Frjálsrar þjóSar
og skrifaSi mikiS í blaSiS.
Þar geymast því ófáar snjall
ar greinar eftir hann, sumar
að vísu undir dulnefni. Fyr-
ir þremur til fjórum árum
var ég alloft aS því spurður,
hver skrifaði aS staðaldri í
Frjálsa þjóS undir höfundar
nafninu „Steinn frá Fjalli“.
Glöggir menn og kunnugir
þurftu tæplega aS spyrja.
Þeir gátu sér þess til hver
höfundurinn var. Svo beitt-
an penna átti enginn af
stuSningsmönnum blaSsins
nema Bjami Benediktsson
frá Hofteigi.
Bjami var dulur um einka
hagi sína. Hann var þrek-
maSur og þó viSkvæmur.
LífiS fór ekki alltaf um
hann mjúkum höndum. En
það vissu vinir hans, að
hann var hjartanlega þakk-
látur fyrir þær gjafir, sem
hann hafSi eignast dýrmæt-
astar: öddu Báru og dreng-
ina þeirra tvo.
Verði svo erindiS hans
Þorsteins síðasta kveSja mín
til látins vinar:
Ég trúi því, sannleiki, aS
sigurinn þinn
aS síSustu vegina jafni,
og þér vinn ég, konungur,
þaS sem ég vinn,
og því stíg ég hiklaus og
vonglaSur inn
í frelsandi framtíSar nafni.
Gils Guðmundsson.
• • • —mttÞ (§) • • •
Gefðu, að móðurmálið mitt....
íslenzk þjóð getur aldrei
fullmetið þann mikla skerf,
sem norrænufræðingar okk-
ar hafa lagt til þjóðmenning
ar fyrr og síSar. Þessir menn
eru óþreytandi viS aS berj-
ast fyrir vexti og viSgangi
íslenzkrar tungu og menn-
ingar og eiga þar við að etja
takmarkaSan skilning og á-
huga almennings á þjóSlegri
hefð. Háskóli fslands hefur
boriS gæfu til að útskrifa á
ári hverju um langan aldur
hvern norrænufræSinginn á
fætur öSrum, menn sem
hafa valiS sér þaS hlutskipti
aS kenna okkur aS meta og
skilja eðli og tilgang sjálf-
stæðrar þjóSmenningar. Lif
andi í andanum, fjölmennt-
\
aSir og víðsýnir, hafa þessir
menn skorið upp herör gegn
hvers konar óménningu, bylt
viS kommum og öSrum
greinarmerkjum, talaS,
kennt og skrifaS, hvort held
ur sem kennarar, bókmennta
menn, starfsmenn fjölmiSl-
unartækja eSa Handrita-
stofnunar. Margir urSu
skjalaverðir, einn er að
verSa forseti þjóðarinnar, og
einn stofnaSi Frjálsa þjóS.
Frjáls þjóS er ekki nátt-
úrunafn. Því skyldu menn
gera sér góSa grein fyrir.
Því aSeins getur þjóS veriS
frjáls, að hún sé talandi á
móSurmál sitt. Eins og að
líkum lætur hefur því þjóð-
in ekki verið frjáls síSan á
söguöld, fyrr en hún eignaS-
ist menn, sem tóku til viS aS
kenna henni aS tala tung-
una góðu. Nú hefur hún eign
ast forseta, sem hefur próf
í norrænum fræSum. ÞjóS-
in verður því að læra aS
tala tunguna sjálf. Þjóðin
verSur að skilja forseta sinn
á hátíSastundum, ef Islands
ógæfu á ekki aS verSa allt
aS vopni.
ÞjóSinni standa margar
leiSir opnar til aukinnar
menntunar. Ungur norrænu-
fræSingur hefur nú um
skeiS barizt hetjulega við
að kenna okkur símasandi
en ómælandi Islendingum
að tala rétt og fagurt mál,
sem betur má fara, og nýtur
til þess áhrifavalds hljóð-
varpsins. Þessi ungi maSur
hefur réttilega bent á þær
hættur, sem aS okkur og
málinu okkar góSa steSja.
Hann hefur ekki aSeins var-
aS viS erlendum blöSum, er
lendu sjónvarpi eða hljóS-
varpi, heldur ekki síður varn
ingi, sem berzt til landsins
utan úr heimi og ber erlend
heiti. Þessum erlendu heit-
um ber að breyta til sam-
ræmis við íslenzka málvenju
jafnskjótt og varningurinn
kemur til landsins, segir
hinn ungi maSur, og mælist
þar vel.
Aldrei hefSi mig óraS
fyrir, aS ástandiS væri jafn-
slæmt og reynslan sannaSi
mér. Ég strengdi þess heit
fyrir skömmu aS láta mér
ekki oftar um munn fara
þann hroSa, sem ég hef
fram til þessa ausið rausnar
lega af yfir meðbræður
mína, en sú varS þrautin
þyngri. Á þessum mikla
morgni lá leiS mín fyrst í
stórverzlun og hugSist ég
gera þar verzlun nokkra.
Svo var guSi fyrir aS þakka,
aS þarna gat viSskiptavinur
(skiptarúni þætti mér per-
sónulega betra orð) sjálfur
safnaS saman varningi ó-
áreittur af afgreiðslufólki,
svo að Iengi gekk allt sem í
sögu. Þó fór svo, aS ég varð
aS leita til afgreiSslufólks,
þar sem ég þurfti aS fá
vegna ávexti eSa öllu heldur
aldin ýmisleg.
,,GeriS svo vel aS vega
mér pund rauSaldina", sagði
ég viS laglega sprund innail
afgreiðsluborðsins.
,,Ha", sagði hún.
,,Pund rauSaldina", sagSi
ég skýrt en Ijúfmannlega.
Stúlkan starSi á mig eins
og hún hefSi orSiS fyrir
Framhald á bls. t>.
Frjáls þjóð — Fimmtudagur 25. júlí 1968.
5