Ísafold - 25.04.1903, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. i viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 */, doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
SAFOLD.
\
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXX. árg
Reykjavík laugardaginn 25. apríl 1903.
21. blað.
yfiuóÁidí j1ía/ufa/l(Av
I. 0. 0. F. 85528‘/s
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. á
hverjum mán. kl. 11—1 i spltalanum.
Forrigripasafn opið mvd. og ld 11—12.
K. F. U M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. 10 siðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
sunnudagskveldi kl. 8‘/2 síðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9
og kl. 6 á hverjum helgum degi.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
41. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. ti) útiána.
Náttúrugripasafn, i Doktorshúsi, opið
4 sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis í Pósthússtræti 14b
1. og 3. mánud. bvers mán. kl. 11—1.
Voðalegt níðingsyerk.
Efnilegur sveitardrengur 10
ára gamall kvalinn til dauða
i hor, vanhirðu og með mis-
þyrmingum.
f>að er i Skaftárdal, efsta og vest-
asta býli á Síðunni, sem sagt er að
þetta illverk hafi verið framið.
Bærinn er afskektur freraur ogligg-
ur til fjalla, en bæirnir eru tveir á
jörðunni og nokkurt bil í milli.
Að öðru býlinu fluttist í vor maður
utan ór Mýrdal, og á þeim bænum
hefir ékki verið annað heimilisfólk en
þau hjón og drengurinn.
Piltur þessi hafði árið áður verið
hjá bóndanum í Hörgsdal, með nál.
50 kr. meðlagi, en í fyrra vor bauðst
þessi maður til að taka piltinn fyrir
20 kr. og hreppsnefndin lét svo flytja
hann þangað.
Faðir piltins fór út að Skaftárdal
um jólaföstubyrjun í vetur og hann
hafði orð á því, að illa væri farið með
piltinn og var að brjótast í að útvega
annan stað fyrir hann. Kn maðurinn
er miður vel kyntur, hefir áður farið
mjög illa að sínu ráði, og var því eigi
trúað svo vel sem skyldi. Hrepps-
nefndaroddvitinn vildi honum í engu
sinna, en bað sóknarprestinn — bær-
inn er i Ásaprestakalli — að rann-
saka verustaðinn. Prestur gaf það
vottorð, að staðurinn væri nforsvaran-
legur«, og neitaði þá oddvitinn um,
að barnið væri þaðan flutt.
Bftir það heyrðist eigi á þetta minst
um hríð.
Bn laugardag fyrstan í einmánuði
(28. marz) kom sendimaður fráhrepp-
Stjóra, Runólfi dbrm. Jónssyni á Síðu,
til sýslumanns, með tilkynning um,
að piltur þessi hefði orðið bráðkvadd-
ur 26. marz.
Sýslumanni mun hafa þótt fráfall
piltsins ískyggilegt. Hann sendi um
hæl þá skipun, að flytja líkið og bónd-
ann til sín að Kirkjubæjarklaustri.
það var talsverð glæfraför, yfir fjöll
og háar heiðar, með hamra-giljum og
gljúfrum; er talinn erfiður vegur á
sumardag, en nú var fannkingi svo
mik ð, að eigi muna menn annað eins;
vegir lítt færir í bygð, hvað þá á
fjöilum.
Sendimennirnir voru 4: Björn Run-
ólfsson frá Holti, Eyólfur Bjarnason
frá Kirkjub.kl. og bróðir hans, Einar,
frá Hólmi í Landbroti, og Gunnar
Bjarnason, bóndi á Hervararstöðum,
fjallbýli inst í Holtsdal, austan megin
Skaftárdalsheiðarinnar.
f>eir komu með líkkistuna og bónd-
ann og afhentu sýslumanni þriðju-
dagskvöld 31. marz.
Kistuna höfðu þeir orðið að bera
alla leið frá Skaftárdal að Holti, nál.
lx/2—2 mílur danskar, yfir fjöll, í
mestu ófærð og í vondu veðri, og var
það talið mikið þrekvirki.
Næsta dag var tekið til rannsókna.
Héraðslæknarnir Bjarni Jensson og
f>orgr. f>órðarson voru kvaddir til að
skoða líkið.
f>eir kváðu það bera vott um viður-
værisskort; það var blóðlítið og mjög
magurt, svo að telja mátti íþvíbeinin
á löngu fceri.
Drep inn í bein á báðum stórutáar-
gómum og minni sár á nærfelt öllUm
hinum tánum og bjúgbólga í fótum.
Áverkar sáust á líkinu, bakvið eyrna-
snepla og undir þeim, á öðru gagn-
auga, efri vör og á breiðum kafla frá
miðju baki yfir um það þvert niður
fyrir lendar og niður undir knó á
hægra læri, »eins og eftir hríslu*.
f>ykir enginn vafi á, að þessir á-
verkar séu eftir misþyrmingar af hendi
þessara hjóna, annarshvors eða beggja.
Heyrst hefir, að bóndinn muni hafa
játað á sig misþyrmingar á barninu
fám dögum áður en það dó: dregið
pað á eyrum og á þann veg þröngvað
því til að sópa upp fyrir kúm, bar-
smíð með hrísvendi á bert hörund og
ofan i eldri sár o. s. frv.; en fullkunn-
ugt er eigi um, hvað rannsókninni líður.
f>ykja þetta hór mikil tíðindi og ill.
(Eftir bréfi til ísafoldar af Síðu).
Húsbrunar.
f>að eru tíðir viðburðir orðnir hér,
húsbrunaripr.
Aðfaranótt 21. f. m. brann veitinga-
húsið á Vopnafirði til ösku á 2 klukku-
stundum. f>að var eign Runólfs kaup
manns Halldórssonar, og reisti hann
það fyrir 2 árum, eftir að gamla veit-
ingahúsið á sama stað hafði brunnið
ári áður, um sama leyti og þetta
nú. »Húsið kvað hafa verið lágt vá-
trygt, og vöruforði Runólfs kaupmanns,
sem mikið hafði aukist nú síðast með
Agli, var alls ekki vátrygður. Sömu-
leiðis var húsbúnaður hans allur óvá-
trygður og eins húsbúnaður Bjarna
veitingamanns f>orsteinssonar. Báðir
bíða þeir því mikið tjón, því mjög
litlu varð bjargað. Fólkið bjargaðist
með naumindnm úr húsinu og kon-
urnar komu út af öðru lofti á nær-
klæðunum með börnin. Hefði það
dregist 3 til 4 mínútur lengur, að vart
yrði við eldinn, þá hefðu stúlkurnar
brunnið inni með börnin á loftinu.
f>að var stórfengleg sjón að sjá, eftir
að mönnunum var bjargað, hvernig
blossarnir byltust í vindiuum og hvern-
ig logarnir læstu sig eftir allri grind-
inni«.
Sömu nó;t brann hús á Vestdals-
eyri við Seyðisfjörð til kaldra kola,
»Glaðheimur«, fyrrum veicingahús.
Miklu af húamunum varð bjargað, en
þó brann nokkuð inni, sömuleiðis mat-
væli, rúmföt og íveruföt. Húsið var
vátrygt fyrir 3550 kr. Bldurinn kvikn-
aði út frá ofnpípu. (Eftir Bjarka).
Skipstrand.
Sömu nótt sem húsbrunarnir urðu
á Vopnafirði og Seyðisfirði varð og
skipstrand á Vopnafirði, á Tangarifi
svo nefndu, skamt frá kaupstaðnum.
f>að var kaupfar, er átti Orum & Wulffs
verzluu og hét Blinor. f>að tókst með
miklum erfiðismunum og lífshættu, að
koma strengjum út á skipið úr Iandi
til að bjarga skipverjum. Gekk til
þess langur tími, því tvisvar biluðu
strengirnir, er verið var að herða á þeim.
Bkki komust nema 4 skipverjarí land
fyrir næsta kvöld, en 2 urðu að bíða-
annars dags og var þá bjargað. f>að
voru þeir skipstjóri og stýrimaður, er
voru orðnir svo þrekaðir að þeir treystu
sér ekki að fylgja félögum sínum eftir.
Einn af mörgum.
i.
Oft heyrum við skipulagi þjóðfélags-
ins líkt við hús og er það ef-
laust góð samlíking. Allir hygnir
menn, sem hús reisa, gera alt sem í
þeirra valdi stendur, til þess að hús-
inu sé sem bezt fyrir komið, svo það
verði sem nota- og endingarbezt.
Ef eigandinn, eða 8á sem húsið læt-
ur gera, treystir sér ekki til að segja
fyrir um það verk eða einstök atriði
þess, fær hann til þess menn, sem eru
fróðir og reyndir í þessu efni.
Líkt þessu er þjóðunum farið, að
þar eru kosnir menn til þess, að smíða
hið mikla þjóðstjórnarhús, si'ðan þær
fengu frelsi til að ráða nokkru um
það.
f>etta er því nauðsynlegra, sem það
er enn sameiginlegt öllum þjóðum að
meira og minna leyti, að allur fjöld-
inn hefir lítið eða ekkert vit á því,
hvernig húsinu verður svo hagað, að
vel sé, enda greinir og marga helztu
menn þeirra mjög á um það.
En vegna þess, að þjóðirnar eiga
sér lengri aldur en einstaklingarnir,
hafa þær dýrkeypta reynslu, sem felst
í sögu þeirra og eiga því að mörgu
leyti hægra nú en fyr.
f>að má með sanni segja, að hvert
ár og öld gefi af sér nýja reynslu.—
f>að er marg-ítrekuð og viðurkend
reynBla, að eftir því sem hverjum ein-
stakling þjóðfélagsins líður betur, í
orðsins rétta skilningi, eftir því líður
því öllu betur. f>að vita allir, að þjóð er
ekki annað en margir einstaklingar,
sem hafa lög og stjórn út af fyrir sig
og skiftist í margar smærri og stærri
deiidir, undir sömu yfirstjórn.
Ekki er hægt að bara á móti því,
sem oft er sagt, að þjóð vor er fámenn
og fátæk, og er þó fátt sýnilegra en
það, að slfkt er ekki skapara landsins
og þjóðarinnar að kenna. Vér sjáum
stundum einstaka menn hrista höfuðið
yfir því, þegar þeir sjá einhvern með-
bróður sinn eyða heimskulega eigum
sínum og steypa sér og fölskyldu sinni f
volæði og i esaldóm, með öllum þeim
þjáningum og sársauka, sem slíku á-
standi fylgir, og heyrum þá um leið
andvarpa á þessa leið: »ekki er öll fá-
tækt guði að kenna«.
En ef þetta er sannmæli, er svo á
stendur, þá mun svo vera ekki síður,
þótt það væri heimfært upp á þjóð
vora í heildiani, og nægir í því efni
að benda á, að engin þjóð í heimi á
eins auðugt haf alt í kringum strend-
ur landsins síns, og fáar meira afl í foss-
um; mikið og gott gras vex hér og,
án þess til þess sé sáð, eða það rækt-
að á annan hátt, og ekki er kaldara
hér en víða annarsstaðar. Vér erum
lausir við að bera hinn voðalega her-
kostnað, og margt böl, er aðrar þjóðir
eiga við að búa.
En þrátt fyrir þetta erum vér tald-
ir einhver fátækasta þjóðin < hinum
mentaða heimi.
Vér erum svo lánsamir, að eiga til
prentuð helztu atriðin úr sögu vorri,
þótt enn séu á víð og dreif að mestu,
og mun fáum hugsandi mönnum bland-
ast hugur um, að fátækt vor stafar
að miklu leyti af ónýtri og óviturlegri
stjórn.
Að þetta sé þjóðinni sjálfri að kenna,
vita margir, og eins hitt, að sjálfskap-
arvíti eru ekki betri en önnur víti.
En dæmalaust mætti þjóð vor vera
heimsk og lánlítil, ef henni færist ver
en hálfvita eða óvita barni, sem forð-
ast eldinn, þegar það hefir einu sinni
brent sig á honum.
Ósamlyndi og flokkadráttur var þess
valdandi, að þjóðin fleygði frá sér
stjórnfrelsinu fyrst að nokkru Ieyti
og þurfti ekki meira til að glata
því til fulls. Mikið ' ilt hefir hún
af því haft, sem var bein afleið-
ing af innanlands-ófriði, sem má vel
líkja við eld, er hún brendi sig á.
þetta er og mjög vel skiljanlegt.
Allir hafa heyrt getið um beimilisó-
frið, og er sá sem honum veldur kall-
aður heimilisdjöfull, í líkingu við afrek
hans á heimilinu.
Eu heimilisófriður er ekki nema ör-
lítil mynd af þjóðfélagsófriði, þótt
hann hafi sömu eða lík áhrif á það
og hinn á heimilið, og þó þeim mun
meiri og hættulegri, sem heilt þjóöfé-
lag er stærra og margbreyttara en eitt
heimili.
Á fyrri öldurn, voru það höfðiugjarnir,
sem skiftu alþýðunni í flokka, og deildu;
urðu þau leikslok sem kunnugt er.
Tæplega er hægt að lýsa því tjóni,
hörmungum og smán, sem þjóðin hefir
af ófriðinum beðið, eða telja til verðs
allan kostnað og fyrirhöfn, að ná því
aftur, sem hún glataði fyrir þessa ó-
hamingju sína, að því leyti sem það
er fengið, eða í þann veginn að fást,
og flestir ókunnugir mundu ætla, að
hér væri nú fögur friðaröld upp runn-
in, þar sem allir þjóðfulltrúarnir hafa
sagt já við stjórnarbót þeirri, sem þjóð-
in á nú kost á.
En það er eins og stendur ekki
hægt að segja að svo sé, meðan ein-
stöku menn koma fram og tala fyrir
alþýðunni tilhæfulaus ósannindi. Mér
kemur í sambandi við þetta í hug með-
mælandi þingmannsefnis næstl. vor,
sem fullyrti það í áheyrn fjölda manns
á kjörþingi, að dr. Valtýr, og þá þeir
menn, sem líkrar skoðunar vspru í
stjórnmálnm, vildu drífa alla skóla út
úr landinu; kæmist hann og hans
«