Ísafold - 25.08.1917, Blaðsíða 1

Kemur út tvisvar
í viku. Verðárg.
5 kr., erlendis 7J/2
kr. eða 2 dollarjborg-
lst fyrir miðjan júll
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. elnt
XLIV. árg.
Reykjavík, laugardaginn 23. ágúst 1917.
Uppsögn (skrlfl.
bundln vlð áramót, ,
er óglld nema kom-
ln só tll útgefand* !
fyrlr 1. oktbr. og
só kaupandl skuld-
laus vI8 blaSlS.
54. tölnblaö
•Keynalan er aannleikur* aagði »Kepp« eg
þóttiað vitrari maöur. Reynsla alheims hefir
dsemt Fordbíla að yera bezta allra bila. og
aiheims dóm verbur ekki hnekt. Af Ford-
bilum eru fieiri á ferð í heiminum en af öll-
nm öörum biltegundum samanlagt. Hvað
sannar þaö? Þaö sannar þaö. Fordbillinn
er beztur allra bila enda hefir hann unniö
aér öndveigis8æti meöal allra Bíla, hjá öllum
þjóöum, og hlotið heiðursnafnið
Yeraldarvagn.
Fást að eins hjá undirrituðum sem einnig
selur hinar heimsfræga DUNLOP DEKK og
:]8L0NGUR fyrir allar tegundir bila.
P. Stefánsson,
Lækjartergi 1,
-AlþýÖufél.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9
Jbargarstjóraskrifst. opin dagl. 10-—12 og J-8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—12 og 1—B
Bæjargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 10—12 og 1—B
tslandsbanki opinn 10—4.
K.F.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd,—10 siöd.
Alm. fundir fid. og sd. 8^/s síöd.
Landakotskirkja. Guösþj. 9 og 6 á helram
liandakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Lattdsbankinn 10—3. Bankastj. 10—19
.Landsbókasafn 12—8 ag B—8. Útlán 1—B
Londsbúnaðarfélagsskrifstofan opin frá 12—9
Landsféhirðir 4—B.
Landssiminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
V.gafaiö <lokað fyrst um sinnj
.Sá itúrugripasafniö opiö 1 */s—2^/s á sunnud.
sthúsið opiö virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
Sumábycgö Islands kl. 1—B.
Stjórnarráðsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Keykjavikur Pósth.8 opinn 8—12.
Tifilstaðahælið. Heimsóknartfmi 12—1
IÞjóBmMi.jasafniB opiö sd., þrd. og fid. 12—2.
I»jóÖ3k7RlasafniB hvern virkan dag kl. 12—
©g 6—*8 siðd.
T í m i n n
og samvinnustefnan
iii.
Einna merkilegastur eiginleiki Tím-
ans er það, að honum hættir við að
segja alt annað en hann meinar.
Blaðinu segist sjálfu svo frá, að það
æpi stundum svo hátt að úr ópinu
verði alt annað en til var ætlast.
Meistaraverk blaðsins á þessu sviði
er svo glæsilegt, að menn trúa því
vart, að slikt liggi eftir málgagnið
á fyrsta misseri þess. En sjón
er sögu ríkari. í 3. tölublaði Tím-
ans, er út kom 31. matz segir:
iKaupmtnn, stórkaupmenn, umboðs-
salar og heildsalar ega að hverfa úr
sogunni og gera pað*. Þetta var nú
á þeim dögum þegar átti að stein-
rota verzlunarstéttina. En svo liða
tæpar 12 vikur og út kemur 19. tölu-
blað Timans 21. júli og þá þóknast
blaðinu að skrifa: »Kaupmenn og
stórkauptnenn eiga ekki að hverfa úr
sögunni«. Blaðið kallar þetta játn-
ingu og væri þessi bragarbót í alla
staði ágæt ef hugur fylgdi máli. En
þvi miður, enginn veit með vissu
Jivorum Timanum skal trúa. Þrátt
fyrir sinnaskiftin er blaðið i sífeld-
nm heilabrotum um það, á hvern
hátt verzlunarstéttinni verði unnið
mest ógagn. Allar hugleiðingar blaðs-
ins um vezlunarmál hníga í þá átt
aö gera verzlunarstéttinni sem örð-
ugast fyrir og helst útiloka hana
eftir mætti frá viðskiftasviðinu. En
þetta er ef til vill að eins millibils-
ástand hjá blaðinu. Játningin er þá
liklega tákn þess, að blaðið sé nú
loks að komast að þeirri niðurstöðu,
að boginn hafi ekki verið of hátt
spentur. Það tekur auðvitað tíma
fyrir blaðið að átta sig á þvi, að
þjóðfélagið geti ekki verið án verzl-
unarstéttarinnar og aðstaðan er dá-
lítið erfið vegna fortíðar blaðsins.
Einna lakast er það, að sinnaskift-
in koma illa heim við lýsingu Tím-
ans á verzlunarhögunum. Væri helm-
ingurinn sannur þá hlýtur hér að
vera sæluland fyrir kaupfélög og það
ætti að vera létt verk fyrir væntan-
lega heildsölu sambandsfélaganna að
sópa burt á svipstundu öllum heild-
sölunum. Þeir sem trúa Tíman-
um verða að kenna sambands heild-
sölunni um ef öðruvísi fer. En vera
má, að Timinn áður langt um liður
gefi verulegan afslátt af þessari lýs'-
ingu sinni á verzlunarástandinu og
verður þá aðstaða blaðsins mun hæg-
ari til allra snúninga. Sé viljinn
einlægur þá fer hann miklu áorkað
og að óreyndu verður að gera ráð
fyrir þvi, að um veruleg sinnaskifti
sé að ræða.
Timanum er mjög um það hug-
að að telja mönnum trú um að hann
sé »sverð og skjöldur* samvinnu-
félaganna. Blaðið hrópar hátt um
árásir og fjandskap við samvinnufé-
lögin ef andað er á sjálft blaðið.
Þetta er meir en litil biræfni áf blaði
sem i raun og veru vinnur sam-
vinnufélagsskapnum stór tjón með
framferði sinu. Það eru eigi skrif-
finnar af Tímans tagi, sem unnið
hafa að vexti og viðgangi samvinnn-
félaganna hér á landi. Ef ekki hefði
verið öðrum á að skipa væri árang-
urinn Htill. En sem betur fer hafa
félögin átt hollari menn að. Það
eru framkvæmdamennirnir. Þeir hafa
borið hita og þunga dagsins og þeim
einúm er árangurinn að þakka. For-
vígismennirnir hafa unnið fyrir fé-
lögin sjálf, en ekki haft allan hugann
á því að slá pólitiska mynt úr sam-
vinnufélagsskapnum. En það er ein-
tnitt ískyggilegast við »velvild«
Tímans við samvinnufélögin, að als-
staðar skína i gegn tilraunir til þess
að draga félögin inn í stjórnmála-
deilurnar, en með því er framið ill-
ræðisverk gegn samvinnufélagsskapn-
um. Hér á landi, eins og líka í
öðrum löndum, hefir félags-
skapnum verið haldið óháðum öllum
pólttískum flokkum og unnið að þvi
einu að gera hann öflugan þátt i
frjálsri samkepni. Þannig á það að
vera. Takmarkið, sem stefnt er að,
er að auka hagsæld hndsbúa. En
þessu takmarki verður ekki náð með
því að eyðileggja verzlunarstéttina,
heldur einmitt með því að efla hana.
Dugleg og velmentuð verzlunarstétt
er lífsskilyrði fyrir þjóðfélagið. Þetta
játa allir þeir, sem eru samvinnu-
menn meir en að nafninu einu;
Vlta að samvinnufélagsskapnum
s)álfum er það lífsnauðsyn, að sam-
kepnin sé öflug.
Hér hefir að nokkurn verið at-
hugað það sem Timinn hefir lagt
til viðskiftamála þjóðarinnar. Með
því nú, að dálftið vottar fyrir því
að blaðið sé að komast á betri
braut, þá verður þetta látiö nsegja
að sinni.
Skólahald ~ skólaleysi.
í siðustu forvöð, rétt áður en póst
ar fara, kemur nú fram svohljóðandi
tillaga frá fjárhagsnefnd og fjárveit-
inganefnd Nd., sem þó að sögn er
klakið út af einskonar undirnefnd í
fjárveitinganefndinni:
Tillaga
til þingsilyktunar um skólahald
næsta vetur.
Alþingi ályktar að heimila stjórn-
inni:
1. að láta háskólakenslu falla niðut
næsta vetur, þó þannig, að nem-
endur, sem ætla að taka fyrri
eða síðari hluta embættisprófs i
vetur eða vor, fái til afnota
2—3 kenslustofur í mentaskól-
anum, til þess að kensla fari
þar fram.
2. að láta falla niður að öllu leyti
kenslu i hinum almenna menta-
skóia og i gagnfræðaskólanum
á Akureyri. Þó skulu nemend-
ur hafa leyfi tilað ganga undir
vorpróf á venjulegan hátt, enda
skulu þeir einkis í missa fyrir
aldurs sakir.
3. að láta kenslu við kennaraskól-
ann og stýrimannaskólann falla
niður.
4. að láta kenslu í bændaskólunum
falla niður, nema verklegt nám
að vorinu.
3. að greiða ekki skólum þeim,
sem styrktir eru af landsfé, meiri
styrk en nemur venjulegu kaupi
fastra kennara og timakennara,
enda komi þar í móti fé ann-
arsstaðar frá i sama hlutfalli og
krafist er í núgildandi fjárlögum.
6. að láta enga breytingu verða á
yfirsetukvennaskólanum né vél-
stjóraskólannm.
7. að greiða öllum kennurum lands-
skólanna, jafnt stundakennurum
sem öðrum, full laun eftir því
sem verið hefir.
Tillaga þessi er nokkuð seint fram
komin; og epn er eftir að samþykkja
hana, breyta henni eða fella, áður
en menn fá að vita, hver forlög
skólanna verða í vetur. En hvað
felur hún i sér?
Tillagan felur það i sér fyrst og
fremst (sbr. 1.—4. lið), að flestallir
nemendur Háskólans og Mentaskól-
ans, auk gagnfræðaskólanna beggja,
svo og nemendur kennaraskóla, stýri-
mannaskóla og bændaskólanna á Hól-
um og Hvanneyri, verði settir aftur
um 1 ár eða meira, glati einu ári
úr lifi sinu, ef þeir ekki geta num-
ið upp á eigin spýtur, og týni þá,
meira að segja niður miklu af því,
sem þeir þegar kunna að hafa numið.
Með 3. lið tillögunnar eru hinir
aðrir sérskólar, svo sem verzlunar-
skóli, iðnskóli, kvennaskólar og barna-
skólar skornir niður við sama trogið
með því ákvæði, að þeir fái ekki
meira úr landssjóði en nemi venju-
legu kaupi fastra kennara og tíma-
kennara við þá skóla. Það á með
öðrum orðum að vara þessa skóla
eða þá, sem þeim stjórna, við þvi
að' vera að streitast við að halda þeim
áfram, þótt þeir hafi bæði getu og
Kaupirðu góðan hlut,
þá mundu hvar þú fekst hann.
Bekuet, Grastoug,
Línubelgi, Línur
af öllnm stærðum.
Onglar, smáir og stórir.
Taumar, Blýlóð.
Smurningsolia
af öllum tegundnm. Sérstök tegund
fyrir Tuxham, Vesta og Avance-
vélar.
Hrátjara,
Fernis i Olíufdt.
Landsins bezíu Oííuföf.
j. Bjerregaards björgunaráhald, sem öll skip eiga að hafa, o. m. fl.
Alt til stærri og smærri skipa, kaupa menn ódýrast hjá
Sigurjóni Péturssyni,
Hafnarstræti 16.
Simi 137. Simnefni: Net.
löngun til þess. Og Hklegast á bein-
linis að hegna þeim, eins og einn
háttv. nefndarmaður komst að orði
við mig, með því að svifta þá alveg
landssjóðsstyrknum, ef þeir skyldu
dirfast að reyna að halda skólunum
áfram.
Einhver hulinn verndarkraftur
hvifir þó yfir yfirsetukvennaskól-
anum og vélstjóraskólanum. Þeir
einir eiga að fá að lafa.
Nd þótt leggja eigi skólana niður,
á nú samt sem áður að borga öll-
um kennurum, jafnt stundakennur-
um sem öðrum, full laun — fyrir
að gera ekki neittl
Þótt þetta sé nú vildarboð og
raunar ekki nema sjálfsagt, úr því
menn eru svona óviljandi og undir-
búningslaust sviftir atvinnu sinni,
þá er eg nú fyrir mitt leyti engan
veginn ánægður með þessa ráðs-
mensku og vildi mega skjóta þvi
til hinna gætnari þingmanna, hvort
þeir vildu ekki revna að hugsa
málið ofurlitið betur, áður en þeir
léðu þessari tillögu óskorað fylgi sitt.
Eg skal nú ekki að þessu sinni
fjalla um aðra skóla en Háskólann
Og Mentaskólann, af því að þeir eru
mér kunnastir og mér stendur einna
næst að hugsa um þá.
Sjálfsagt verður kolaeklan mikil
og kolin dýr, ekki minna en 300
kr. smálestin. Og ef til vill verður
ómögulegt að útvega gaskol og þá
ekki heldur kokes handa miðstöð-
inni í Alþingishúsinu, úr því að
stjómin bar ekki gæfu til að sjá
fyrir þessu í tima. Og þá verður
Háskólinn auðvitað ekki haldinn þar.
En þar með er alls ekki loku
iarðarför konu minnar, Þórunnar
OlafiBdóttur, fer fram hér á heimill
hennar fiöstudag 31. ágúst næstk. og
hefst á hádegi.
Kálfholtl 23. ág. 1917.
Ólafur Finnsson.
fyrir það skotið, að ekki megi halda
bæði Háskólann og Mentaskólann
að nokkru eða öllu leyti annarstaðar
með tiltölulega litlum tilkostnaði f
kolum.
Eg sé, að inn í tillöguna hefir
slæðst uppástunga, sem eg drap laus-
lega á við einn nefndarmanninn,
eða hann ympraði á við mig, nefni-
lega að nota kenslustofur i Menta-
skólanum og mentaskólahúsið yfir*
leitt til kenslu handa Háskólanum í
vetur. En því þá ekki lofa báðum
skólunum að starfa þar, að svo
miklu leyti sem rúm leyfir?
Hér má fara bæði lengra og skem-
ur: — Annaðhvort að hafa að eins
helztu og nauðsynlegustu bekkina
úr Mentaskólanum (t. d. 3., 4. og
6. bekk), en fræðslu i forspjallsvís-
indum og kenslu undir fyrri og
seinni hluta próf við Háskólann, og
skifta þá skólahúsinu milli beggja
þessára skóla að formiðdeginum til.
Eða þá hitt, að láta báða skólana
starfa að öllu leyti, þannig að Menta-
skólinn noti skólahúsið fyrri hluta
dags, en Háskólinn siðari hlutann.
Fyrirlestrana fyrir almenning mætti
þá haida i skólasalnum.
Hvað mundi þetta nú kosta, hvor
leiðin sem valin yrði, fram yfir það
venjulega? — Mér er sagt, að ekki