Ísafold - 14.11.1917, Blaðsíða 1

' Kemur út tvisvar
•< í viku. Verðárg.
B kr., erlendis 7J/2
■ kr. eða 2 dollarjborg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
, Lausasala 5 a. eint
ísafoldarprentsmiðja. Ritstjór!: Ólafur Björnssun. Talstmi nr. 4S$.
Uppsögn (skrifl.
bundin við áramót,
er óglld nema k on -
In só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi sknld
laus viö blaðið.
•BeynslaD «r sannleikur* sagði *Repp« og
jþótti að vitrari maðurt Reynsla alheims hefir
dæmt Fordbíla að vera bezta allra bila og
jalheims oóm verður ekki hnekt. Af Ford-
bílum eru fleiri á ferð í heiminum en af öll-
íim öðrum biltegundum samanlagt. Hvað
gannar það ? I>að sannar það. Fordbillinn
«r beztur allra bila enda hefir hann unnið
mér öndveigissæti meðal allra Bila, hjá öilum
þjóðum, og hlotið heiðursnafnið
Y eraldarvagn.
Fást að eins hjá undirrituðum sem einnig
iSelur htnar heimsfrægu DUNLOP DEKK og
ÆHi0NGUR fyrir allar tegundir bila.
P. Stefánsson,
Lækjartorgi 1,
^Alþýðufól bókasatn Templaras. 8 kl. 7—8
horgarstjóraskrifst. opin dagl. 10—12 og 1—H
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—12 og 1 B
„Bæjargjaldkerinn Laufásv. 6 kl. 10 12 og 1 B
^Ísi.Hndsbanki opinn 10—4.
8L.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8Ard.—10 aíðö.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* síðd,
Landakotskirkja. Guðsþj. 9 og 8 á helgtim
JLandakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12
Landsbókasafn 12—3 og 6—8. Útlén 1—8
L&násbúnaðaríélagsskrifstoían opin frá 12—8
Landsfóhirðir 4—6.
LandBsiminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Xistasafnið (lokað fyrst um sinnj
JSá iitúrugripasafnið opið lx/i—2l/a á Bunnad,
JPóithúsið opið virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
fcumábyrgð Islands kl. 1—B.
Stjómarr.iðsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reyk,javikur Póst.h.3 opinn 8—12.
Vifilstaðahrolið. Ileimsóknartimi 12—1
Þjóðmenjasafnið opið sd., L^/s—l1/*
S»jóðsbjalaaafnið op ð sunnud., þriðjud. og
fimtu iaga kl. ** 2.
Sykurhneykslið.
landsstjórnin staðin að
berum ósannindum.
Hvað verður?
í síðasta blaði skýrðum vér
all-rækilega frá sykurhneykslinu
-og landsverzluninni. Þetta mál
lítur út fyrir að ætla að verða
eitthvert mesta stjórnarhneyksli,
sem yíir þetta land hefir dunið.
Og þó er það áreiðanlega að eins
eitt af mörgum óverjandi axar-
sköftum þessarar vandræðastjórn-
ar.
Á fundinum í Good-Templara-
húsinu var stjórnin marg-int eftir
því, hvers vegna hún hefði hækk
að sykurinn svona gífurlega. í
stað þess að gefa skýr og ákveð-
in svör, fengust lengi vel engin
svör eða vífilengjur tómar. Lesið
ræðu fjármálaráðherrans, sem
prentuð er í ágripi í síðasta tbl.
»Tímans«! Hann er spurður,
hvers vegna stjórnin hafi hækkað
sykurinn. Lesið ræðuna með at-
hygli! Hvar finst í henni nokTcurt
orð eða nókkur setning, sem svari
því, sem að er spurt. í stað þess
að svara spurningunni, sem allir
bíða með óþreyju að fá svarað,
spurningunni sem þjóðin heimtar
að fá svarað, spurningunni sem
landsstjórnin er skyldug að svara,
Dómasafnið 1916
(24 arkir) er komið út; með því er
IX. heftinu lokið. Fæst á skrifstoru
ísafoldar og
kostar kr. 4.80.
ærlega og án alls yfirdrepsskap-
ar, talar hann um drauga og svipi,
heldur lofgerð um sjálfan sig,
smjaðrar fyrir alþýðumönnum,
svo að viðbjóðslegra, innantómt
smjaður hefir varla áður heyrst,
og svalar sér á kaupmannastétt
landsins með þeim skömmum og
óhróðri, sem helzt ætti að þykja
ósamboðið manni í hans stöðu.
Það mátti fljótt sjá hvert stefndi.
Stjórnin gat ekki eða vildi svara
spurningunni, sem fyrir hana var
lögð. Til þess að sem minst bæri
á því, var það ráð tekið, og sýni-
lega fyrirfram lagt, að reyna að
koma bardaganum yfir í herbúðir
óvinanna; því varð ráðherrann
að byrja á þvi, hversu forsvar-
anlegt sem það má telja, að segja
kaupmannastéttinni stríð á hend-
ur. Af hverju? Af þvi að stjórn-
in hafði gert axarskaft!! »Til-
gangurinn helgar meðalið!« Og
hvað gerir stjórnin ekki tii að
sýnast ?
Bragðið tókst — að örlitlu leyti,
og i bili. Ekkert er þakklátara
en að rægja kaupmenn nú á tím-
um. Og það voru áreiðanlega
einhverjir á fundinum, sem þótti
gaman að heyra skammirnar um
kaupmennina. En þjóðin lætur
sér ekki nægja slík »svör« við
ákveðinni spurningu. Hún lætur
eigi fagurgalann við alþýðuna
Bvæfa sig. Hún trúir ekki þeim,
sem þykýast »gera alt« fyrir al-
þýðuna, en svifast þess ekki, að
nota vald sitt til miskunnarlauss
harðýðgis í verki — svo sem er
sykurskatturinn illræmdi. Þjóðin
spyr: HvaB hefir þú gert? Og
hvers vegna hefir þú gert þetta?
0g hún linnir ekki látum fyr en
hún fær svar. Svar, ljóst og án
alls yfirdrepsskapar. Svar. við
spurningunni, en ekki draugahjal
og kaupmanna8kammir. Það kem-
ur hvorugt máli við.
Seint á fundinum var forstjóri
landsverzlunarinnar sendur á for-
aðið Honum att sem fyr. Lands-
stjórnin sjálf gat ekkert sagt eða
vildi ekki segja. Forstjórinn er
látinn segja, að sykurhækkunin
hafi verið framkvæmd úti um
land fyrir hálfum mánuði og að
sykurhækkunin, þessi gífurlega
hækkun, hafi verið nauðsynleg
vegna þess, að nokkuð af sykrin-
um hafi orðið svo dýrt.
Hvorttveggja eru bein ósannindi.
Það er nú upplýst, að í því
augnabliki, sem landsstjórnin lœtur
staðhœfa frammi fyrir öllum al-
memingi, að búið sé fyrir hálfum
mánuði oð hœkka sykurverðið út
um land eins og hér l Eeykjavík,
er landsstjórnin aö aelja sykur ann-
arsstaðar á landinu með fyrra verð-
inu. Og svo mikið er blygðunar-
leysið, að jafnvel eftir að lands-
stjórnin lætur bera fram þessi
ósannindi, hefir fulltrúi lands-
stjórnarinnar í næststærsta kaup-
stað landsins enga tilkynningu
fengið um hækkun sykurverðsins.
Að landsstjórnin hafi ekki vitað,
að hér var sagt ósagt, er harla
ótrúlegt, en getur þó verið. Ef
hún hefir ekki vitað það, hvað á
þá að halda um þessa menn, sem
ráðherrasætin skipa? Og ef hún
hefir vitað það, þá hefir hún látið
vissvitandi segja ósatt um atriði,
sem mjög varðar heill almenn-
ings. Og hvað þá? Hvort sem
er, þá er það vansœmd við þjóð-
ina, að láta þessa menn skipa
ráðherrasætin stundu lengur.
Um hitt atriðið, að þessi gífur-
lega hækkun hafi verið nauðsyn-
leg vegna þess að nokkuð af sykr-
inum hafi orðið svo dýrt, er hið
sama að segja. Það er llka ósatt.
Tölurnar, sem forstjórinn var lát-
inn lesa upp á fundinum, sýna
þegar að það er ósatt. Hvílík
háðung við dómgreind manna að
ætlast til þess, að þeir láti blekkj-
ast af slíkum tölulestri. Vér höf-
um einnig á annan hátt rannsak-
að þetta atriði. Sú rannsókn
hefir verið afarerfið, afarerfitt að
koraast fyrir hið sanna um það
efni. En svo mikið höfum vér
komist fyrir, að vér vitum, að
staðhæfíngin er ósönn. Hér þýðir
ékki stjórninni að berja höfði við
stein með bláberri neitun. Geri
hún það, sem fundurinn. á föstu-
daginn heimtaði, að leggja gögnin
á borðið. Hún er skyldug að
gera það. Þá mun sannleikurinn
koma 1 Ijós og það áþreifanlegar
en margur heldur. Vér bíðum
þess með óþreyju. Þá mun koma
í ljós, að vér höfum ekkert of
mælt.
Það er nú þannig komið fram,
að stjórnin hefir ekki getað gefið
neina ástœðu fyrir hinni gífurlegu
hœkkun á sykrinum. — Það sem
hún hefir borið við er ýmist al-
gerlega utan við málið eða blá-
ber ósannindi. Það er ennfrem-
ur komið fram, að landsstjórnin
hefir í byrjun að eins œtlað hœkk-
uninni að ná til Reykjavíkur.
Hvað er þá hér um að ræða?
Svarið er gefið með forsendunum.
Það átti að leggja á Reykjavík-
urbúa nýjan skatt, skatt á mestu
nauðsynjavörunni, skatt sem fellur
svo þungt á almenning, að erfitt
var að finna óþyrmilegri hýðingu
á velferð almennings í dýrtlðinni.
Hér er um skatt, skatt og ekkert
annað, að ræða. Álag, sem ekki
réttlætist af eðlilegum verzlunar-
reglum, er ekkert annað en skatt-
ur. Það er að fara ofan i vasa
almennings, og taka þar fó í
heimildarleysi.
Hvernig á að þola slíkt? Eiga
menn að standa varnarlausir gegn
því, að stjórnin leggi heimildar-
laust 8—10 króna nefskatt á
nokkurn hluta þjóðarinnar?
Og hvenær kemur svar stjórn-
arinnar ?
Fundurinn á föstudaginn krafð-
ist þes3 í einu hljóði, að sykur-
verðið yrði þegar í stað lækkað.
Og hann krafðist þess, að gögn-
in, sem verðlagið byggist á, yrðu
þegar birt.
Hví gerir stjórnin ekkert? Hví
heldur hún áfram að sjúga blóðið
úr ossmeð skattinum? Hví leynir
hún enn gögnunum.
0g enn á landsstjórnin óleyst
úr fleiri spurningum, sem hún
kemst ekki hjá að leysa úr.
Hvað átti að gera við blóðsugu-
skattinn? Til hvers átti að nota
hann? Þessu verður stjórnin líka
að svara. Það skauzt að vísu
fram úr atvinnumálaráðherranum
á föstudagsfundinum, að það hefði
átt að nota hann að einhverju
leyti til að borga flutningsgjald á
vörum út um land. Hann er oft
hreinskilinn gamli maðurinn, mun
hreinskilnari en »alþýðuvinur-
inn«, fjármálaráðherrann. Þetta
mundi og skýra, hví oss Reykja-
víkurbúum er sérstaklega ætlað
að greiða skattinn.
En þetta fullnægir oss ekki.
Landsstjórnin er búin, með ósann-
indum sínum og vífilengjum, að
gera þetta mál svo tortryggilegt,
að vér verðum að krefjast þess,
að fá að vita allan sannleikann
um þetta mál, allan sannleikann,
skýran og fölskvalausan.
Vér endurtökum kröfuna:
LækkiB þegar sykurverBiB!
LeggiB öll gögnin á borÐiB!
Blekkmg á blekking ofan
Það var ekki gert Htið úr því úr
stjómarherbúðunnm um daginn, að
sykurverðið út um land hefði verið
hækkað J/a mánuði fyr en hér i
Rvík. Það hefði verið geymt að
hækka verðið hér, meðan kaupmenn
höfðu nokkrar birgðir, svo að þeir
færu ekki að leggja meira á sykur-
inn — í skjóli landsverzlunarinnar
— en góðu hófi gegndi. Forstjóri
landsverzlunarinnar bætti þvi við, að
kaupmenn hefðu verið orðnir óþol-
inmóðir að bíða eítir hækkuninni og
á föstudagsfundinum hafði hann bemt
gefið i skyn, að þar ætti hann m. a.
við Garðar Gíslason. En óheppileg-
ur reyndist forstjórinu 1 þessari ásök-
un sinni, því að það var einmitt hr.
G. G., sem tvisvar sinnum um dag-
inn sneri sér til stjórnarráðsins, ti
þess að fá pað ofan af pví að hakka
sykurverðið.
Það virðist álika mikill sannleikur
þetta um óþolinmæðina i kaupmönn-
um, eins og um sykur-verðhækkun-
ina út um land.
Sykurinn hefir sem sé nær und-
antekningarlaust ekki verið hækkaður
út um land.
Á laugardagskvöldið kom t. d.
skeyti frá verzl. Framtiðin á Seyðis-
firði, um að hún hafi þann dag keypt
róoo kíló af sykri með gamla verð-
inu og til Seyðisfjarðar sé engin til-
rynning komin um hækkun á syk-
urverðinu. Frá Akureyri koma ná-
tvæmlega sömu fréttirnar — engin
tilkynning um hækkun. Og svona
tvað það vera um allar jarðir, nema
ivað sagt er, að í Borgarnesi hafi
verið klest á hækkun seinustu dag-
ana — en þar verið mótmælt kröftug-
ega og þá látið niður falla aftur —
enda líka fyrv. ríki fjármálaráðherr-
ans.
Agndofa og hissa! Það eru veik
orð til að lýsa því hvernig almenn-
ingur hefir tekið þeirri ósvinnu stjórn-
arinnar að bera fram þessi bláberu
og nú orðið alræmdu ósannindi um
almenna hækkun á sykurverði um
and alt. Sár gremja gagntekur hug-
ina, þegar annað eins og þeita kem-
ur fyrir og allir mætir menn fyrir-
verða sig fyrir að búa við stjórn,
sem annaðhvort er að segja visvit-
andi ósatt eða veit hvorki upp né
niður í þvi, sem hún er að segja
— eða þykist vera að láta gera.
llr herbúðum
stjórnarinnar.
í síðasta tölblaði »Tímans«
stendur þessi klausa:
»Utgerðinni óg landsverzlun-
inni er ruglað saman. Lands-
verzlunin á að borga öll skakka-
föll, sem af útgerðinni hljótast.
Það er meinið.€
»Bragð er að þá barnið finn-
ur«. Málgagn stjórnarinnar verð-
ur sjálft að kannast við að öllu
sé »ruglað saman« hjá þessari
blessuðu stjórn vorri. Þetta er
hreinskilnislega sagt og rétt. En
álytunin, að alt »meinið« liggi í
því að landsverzlunin verði að
borga öll skakkaföll, sem af út-
gerðinni hljótast, sú dlyktun er
ekki rétt. Meinið liggur í því að
vér búum við stjórn, sem er óhœf
til að rækja þau störf, sem á
henni hvíla; stjórn sem öllu
»ruglar saman«, vasast í því, sem
hún ekki er fær um að gera;
velur sér til aðstoðar óhæfa menn.
Því verða »skakkaföllin« svo
mörg; og því verður hvert
»skakkafall« að »meini«; og því
verður öll stjórnin, eða óstjórnin
sem hún nú alment er kölluð,
landinu og þjóðinni að tjóni,
stórvoði fyrir land og lýð meðan
hún situr við völd. »Tíminn*
stingur upp á því að fá Eimskipa-
félaginu yfirstjórn þeirra skipa,
sem í siglingum eru á vegum
landssjóðs. Það hefði stjórnin átt
að gera frá byrjun. Þá hefðu
8kakkaföllin væntanlega orðið
færri. Eimskipafélagið hefir orðið
fyrir skakkaföllum og það stærri
skakkaföllum en landssjóðs út-
gerðin, t. d. Goðafosa-strandið,
margra mánaða tafir á skipun-
um að samanlögðu o. s. frv.
Samt flytur það vörur fyrir menn
miklu ódýrar en landsstjórnin og
samt er hagur þessíblóma. Auð-