Ísafold - 13.04.1918, Blaðsíða 1
Kemur út 1—2
< viku. Verðárg.
5 kr., erlendis 7^/j
kr. eða 2 dollar;borg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendls fyrirfram.
Lausasala 10 a. eint
XLV. árg.
ísafoldarprentsmiðja. Ritstjórl: Ölafur Djörnssan. Talsimi nr. 455.
Reykjavík, laugardaginn 13. april 1918
Uppsögn (skrifl.
bundln vlð áramót,
er ógild nema kom
in sé tll útgefandi j
fyrlr 1. oktbr. 0$ )
só kaupandl skuld |
laus vlð blaðið.
16. tölublað
M i n n 1 s 1 i s t i.
.Alþýdnfél..bóka,safn Templaras. 8 kl. 7—8
Borgaratjóraskrifst. opin dagl. 10—12 og 1—8
Bœjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—12 og 1—5
B*Marísjaldkerinn Lanfásv. 5 kl. 10—12 og 1—6
'ísXandobanki opinn 10—4.
&.F.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd,—10 sibd(
Alm. fnndir fid. og sd. 81/* siód.
Landakotskirkja. önösþj, 9 og 8 & helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
'Londsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12
Jjandsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8
Landsbúnaöarfélagsskrifstofan opin firá 12—9
Landsfóhirbir 10—12 og 4—6.
f'andsníminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Listasafnió opió á snnnndögum kl. 12—2.
^Tátðúrugripasafnib opib l1/*—21/* á snnnnd.
Pósthúsiö opiö virka d. 0—7, snnnnd. 9—1.
Sumábyrgö Islands kl. 1—5.
Btjórnarrábsskrifstofnrnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjaviknr Pósth.8 opinn 8—12.
Vlfilstaóahælib. Heimsóknartimi 12—1
Þjó&menjasafniö opió sd., 12»/«—l1/*
Þjóóskjalasafni& opiö snnnud., þriöjnd. og
fimtniaga kl. 12—2.
Alþíðufræðsla Stúdentafélagsins.
Arni Pálsson sagnfræðingur
flytur erindi um
Ögnarárið í stjórnarbyltlngunni
miklu (1793—94).
sunnudag 14. apríl 1918 kl. 5 siðd.
í Iðnaðarmannahúsinu.
Inngangur 20 aurar.
Alþingi.
Aukaþingið var sett á miðviku-
dag kl. 2 siðd. Hófst athöfnin með
guðsþjónustu i dómkirkjunni. Ræðuna
flutti sira Eggert Pálsson.
Þegar þingmenn voru saman
komnir i N-deildar salnum las for-
sætisráðherra upp 2 konungsbréf nm
setning alþingis og létn siðan þing-
menn konunginn lifa með húrra-
hrópum, sem þeir þó ekki kunnu
með að fara eða voru harla ósam-
taka um, því að sumir hrópuðu is-
lenzkt, en aðrir danskt húrra.
Meira hefir ekki enn verið að-
hsfst á þingi, þvi að enn vantaði 6
þingmenn, þá: síra Sig. Stefánsson,
Magnús Torfason, Guðjón Guðlaugs-
son, Hákon Kristófersson, Halldór
Steinsson og Matthias Ólafsson. —
Hinn síðastnefndi er með Gullfossi,
en hinir með vélbátnum Úlfi, sem
kom i gser.
Sigurjón Friðjónsson, varaþing-
maður fyrir 1. landkjörinn, Hannes
Haístein, er kominn hingað suður
og bíður úrskurðar alþingis um,
hvort hann megi sæti taka á þessu
þingi fyrir aðalþingmanninn, sem
tálmað er þingsetu vegna veikinda.
Ef hægt er réttilega að skýra svo
kosningalögin, að varaþingmaður
megi sæti eiga, þegar aðalþingmað-
ur fatlast frá heilt þing, er það auð-
vitað langaffarasælasta lausnin. En
um þetta munu skiftar skoðanir.
Á mánudag kl. 1 verður fyrsti
þingfundur eftir nlþingissetningu.
I
Aukaþingið komið saman
í hvaða tilgangi er aukaþingið
kvatt saman?
Svo höfum vér heyrt menn
spyrja. Er spurning þessi að
einu leyti eðlileg. Frá stjórnar-
innar hendi liggur ekki neitt
ákveðið fyrir um það, hvert starf
hún ætlar aukaþinginu. 5 vikur
eru liðnar síðan þingið var kvatt
saman; 3 dagar eru liðnir frá
þingsetningu. Enn liggur þó ekk-
ert fyrir um hlutverk þau, sem
stjórnin ætlar þinginu að vinna.
Oss dylst ,þó ekki, að aukaþing
þetta á ærið nóg verkefni fyrir
höndum — og það þótt fyr hefði
verið kvatt saman. Eigum vér
hér aðallega við tvent: stjómar-
ástandið og fánamálið.
Um hið síðarnefnda mál höfum
vér litið svo á, að sama þinginu,
sem tók upp málið á síðastliðnu
sumri og stóð þá óskift um málið,
beri nú að halda því fram, með
fullri festu. öll þjóðin væntir
þess, að þingið standi óskift um
það mál enn sem fyr og ráði vel
fram úr því, í það horf sem kom-
ið er.
Stjórnarástandið er engu minna
alvörumál. Það mun óhætt að
fullyrða, að mjög mikill meiri
hluti þjóðarinnar væntir þess, að
þingið skipi bvo um, að stjórn
landsins verði eftirleiðis i hönd-
um manna, sem treystandi er
fremur öðrum að standa við stýr-
ið á þessum alvörutímum, manna,
sem vænta má, að hafi áhuga og
vit og þrek til að ráða fram úr
ófriðarástands-erfiðleikunum og
geti bjargað við fjárhag landsinp,
sem virðist í alvarlegum voða.
Ef þinginu tekst það, þarf enginn
að horfa í kostnaðinn við auka-
þingshaldið, — en raddir hafa
heyrst í þá átt. Ef þinginu tekst
það ekki, þá á þjóðin heimting
á þvi, að fá kost á að velja sér
aðra fulltrúa.
Oss finst vel við eigandi, nú
er þingið kemur saman, að rifja
upp scuttlega ávirðingar stjórn-
arinnar síðan síðastliðið sumar.
Þótt mörgu verði að sleppa —
af ým8um ástæðum — þá hyggj
um vér eigi ofmælt, að það, sem
vér nefnum, gefi ærið tilefni til
8tjórnarbreytingar.
Skal fyrst minst á sykurhneyksl-
ið. Þeir tveir ráðherrar, sem þá
fóru með völdin hér í landinu,
atvinnumálaráðherrann og fjár-
málaráðherrann, gerðu sig þá seka
um tvent, pem hvort fyrir sig
ætti að varða þá embættismissi.
I fyrsta lagi reyndu þeir að
skattleggja alþýðu manna um
margra króna nefskatt, með gíf-
urlegri verðhækkun að ástœðu-
lausu á einni af aðalnauðsynjum
alniennings. Slika tilraun til þess
að hrifsa skattákvörðunarvaldið
úr höndum alþingis, geturekkert
þing, er halda vill sæmd sinni,
látið óátalið; allra sízt þegar svo
nærri er gengið gjaldþoli almenn-
ings á svo erfiðum tímum.
I öðru lagi reyndu þeir að
verja þetta frumhlaup með því,
að beita fyrir sig skýrslum, sem
sannað var að voru algerlega
rangar. Sæmd landsins þolir ekki
að æðstu valdsmenn landsins geti
gert slíkt að ósekju.
Vér höfum heyrt, úr stjórnar-
herbúðunum, að vér höfum ráðist
full hart að ráðherrum þessum,
fyrir umræddar aðfarir þeirra.
Vér skiljum vel, að þeir, sem ein-
hverra hagsmuna eiga að gæta
að hafa menn þessa við völd,
vilji gjarna draga fjöður yfir slíkt
athæfi. En vér trúum því ekki
fyr en í fulla hnefana, að slík
vatnsgrautarlinkind ráði á alþingi
íslendinga, að það loki augunum
fyrir því, er brotið er svo áþreif-
anlega frumlögmál tryggilegs og
heiðarlegs stjórnarfars. Það eru
ekki aurarnir, sem leggja átti að
nauðsynjalausu á sykurpundið,
sem orðið er aðalatriðið. Hér
liggur nú áherzlan á aðförum ráð-
herranna.
Þá skal minna á meöferð lands-
verzlunarlnnar. Á öndverðu síð-
astliðnu þingi var öllum ljóst, að
megnasta ólag var á öllu skipu-
lagi og fyrirkomulagi landsverzl-
unarinnar. Lofaði stjórnin því
þá þegar, að koma skipulagi á
verzlunina undir stjórn verzlun-
arfróðra manna. Þessi loforð sín
til þingsins hafði stjórnin að
engu, þar til loks um og eftir
áramótin, að þá var þessu skip-
að þannig, að til mikilla bóta
var frá því, sem áður var. En
þangað til hafði stjórnin gert
hvert axarskaftið á fætur öðru,
sem kostaði landið stórfé, og var
orðið svo áberandi, að sjálf stjórn-
arblöðin urðu að viðurkenna, sbr.
m. a. skrif »Tímans« um »skakka-
föll« landsverzlunarinnar. Má þar
minna á ýmsar ráðstafanir um
siglingar. Olían með »Frances
Hyde«. Leigan á sama skipi nú
í síðustu ferðina, að því er séð
verður alveg út í bláinn og, að
því sem staðhæft er, beint ofan
í tillögur þess manns, sem þá
stýrði landsverzluninni. Tiltæki
þetta mun kosta landssjóð, ekki
eingöngu svo tugum skifti, held-
ur jafnvel svo hundruðum skifti
þúsunda króna. Aðrar skipaleig-
ur og skiparáðstafanir bafa ver-
ið líkar; kostað landssjóð offjár.
Geymsluhúsaleiga hér í bænum,
skipulag og hálaunun starfsmanna
landsverzlunarinnar, sem ber vott
um frámunalega óhagsýni og
ósparsemi á landsfé.
Alt þetta verða þingmenn auð-
vitað að kynna sér sem bezt.
Krefjast þeir væntanlega glöggra
skýrslna stjórnarinnar um þessar
ráðstafanir og reikningsskila, sem
sýni glögglega öll útgjöld lands-
sjóðs til þessara ráðstafana, þar
á meðal kostnað við sendiherra-
sveitina í Ameríku. Ennfremur
gefur stjórnin væntanlega þing-
inu glögga skýrslu um sykurmál-
Verzlun
Ingibjargar Johnson
Lækjargötu 4.
Silki í kjóla, Dragtir og kápur,
Silki i svuntur, svart og mislitt,
Slipsi stórt úrval,
Silkiborðar,
Cheviot,
Flauel,
Léreft fl. teg.,
Morgunkjólatau,
Gardinutau,
Tvist, Flonel,
Alpackatau, Lasting,
Handklæðadregill,
Hálfklæði, Rekkjuvoðir.
Sængurveraefni,
Sultan-java,
Aida-stoff,
Perlu-java,
Ateiknaðar vörur í hvitt og mirl
Perlugarn hvítt og misl.
Hvítt brodergarn, Auroragarn,
Reirt garn, Heklugarn,
Silkitvinni, Bómullartvinni,
Saumnálar, Léreftstölur,
Smellur, Vasaklútar, Slæður,
Borðddkar (Plyds), Divanpúðar,
Ilmvötn, Barnaleikföng.
Pantanir sendar út um land gegn póstkröfu eða borgun fyrirfram.
Gagnfræðaskölinn á Akureyri.
Kensla byrjar þar 15. þ. m.
Arspróf byrjar 10. maí og gagnfræðapróf 21. mai.
Akureyri 11. apríl 1918.
Stefán Stefánsson.
ið, hag landsverzlunarinnar á
þeim tíma, sem sykurhækkunin
var ákveðin, hverjar voru hinar
sönnu ástæður fyrir henni 0g ann-
að því viðvíkjandi, sem fulltrúar
þjóðarinnar eiga heimting á að
fá vitneskju um.
Það er haft fyrir satt, að ýms-
ar ófriðarráðstafanir, sem enga
bið þoldu, hafi annaðhvort alger-
lega fallist undan eða þá frest-
ast um alllangan tíma, vegna
þess að stjórnina annaðhvort vant-
aði nægan áhuga á því, að koma
þeim í framkvæmd, eða ráðherr-
rnir gátu ekki komið sér saman.
því efni skal aðeins minst á
dráttinn á endurskoðun brezku
samninganna um marga mánuði;
dráttur þessi hefir að áliti sumra
átt sinn þátt, máske ekki aljlít-
inn, í' því, að viðskifti vor við
Ameríku eru sem stendur tept og
hafa í raun réttri verið það sið-
an i desember (eitt skip hefir
komið siðan og anuað nú á leið-
inni).
. Niðurstaðan virðist oss hljóti
að verða þessi:
Þingið verður að taka ákveðna
afstöðu til hneykslisframkomu
tveggja ráðherranna í sykurmál-
inu.
Þingið verður að kynna sér ná-
kvæmlega athafnir stjórnarinnar
og gera síðan þær breytingar á
stjórninni, sem það hlýtur að
komast að raun um að nauðsyn-
legar séu.
Þingið þarf að sjá landinu fyrir
framkvæmdarsamri stjórn, sem
só samhent, ekki hver hendin upp
á móti annari, þar sem einn tog-
ar í norður, þegar hinn togar í
suður; landið stenzt ekki slík
reiptog milli ráðherranna um lif-
taugar þjóðarinnar á þessum al-
vörutímum.
Ef ekki alt þingið getur sam-
einað sig um, að skipa stjórnina
hæfum, samhentum mönnum
verða góðir menn á þingi að taka
sama höndum og mynda meiri
hluta, sem vill taka á sig ábyrgð
á því, að skipa alla stjórnina.
Þríhöfðaða fyrirkomulagið, með
einn ráðherra úr hverjum flokki,
sem telja sig fyrst og fremst gæt-
endur flokkshagsmuna og ekki
hafa þá pólitisku menningu, að
kunna að láta flokkshagsmuni
eða pólitiskar tilfinningar lúta í
lægra haldi fyrir velferð lands-
ins — þetta fyrirkomulag hefir
reynslan dæmt til dauða, svo á-
þreifanlega, að tafarlaust þarf að
breyta.
Meiri hluti þings þarf að mynd-
ast, sem taki á sig alla ábyrgð
stjórnarinnar.
Fyrri flokkaskifting má eigi
standa slíku í vegi. Allir núver-
andi þingmenn eru skuldbundnir
að standa saman um fánamálið.
Og væntanlega eru þeir dagar
taldir, að vér ísleudingar stönd,
um eigi sem einn maður gagn-
vart Dönum.
Ofriðar-erfiðleikarnir hafa verið
miklir. Þeir hafa aukist svo að
segja með mánuði hverjum. Lang-
alvarlegustu tímarnir eru fram
undan. — Því má aukaþingið
eigi gleyma.
f
Laust embætti.
Sýslumannsembættið í Barðastraad
arsýslu. Laun 2500 lsr. Umsókn-
arfrestur til 30. júní.
4