Ísafold - 27.12.1926, Blaðsíða 2
2
í S A F 0 L D
fór þegftr utan. Voru liomira þeg- jökli, afi sækja þau lxjón með
ar þanga.8 kom ákvörðuð sömu þeirra fylgd og fje. í þetta skip
laun, sem hann hafði áður, og að var flutt alt þeirra góts meira en
vetrum sátu þeir um kyrt, optast
í Viðey hjá Skúla Magnússyni fö-
geta- Bjarni lenti í Viðey 21. júlí,
en Eggert kom þangað að vestan jsvo skyldi standa á meðan hann til 6 hundruð ríksdala þar á meðal
4 dögum seinna, hafði komið útiværi að fullgjöra „reisubókina'‘ mörg og sjeldfengin manuscr. og
bragð hennar boðaði eina saman ir, því áður er sagt unx yfirlit
hógværð og ljúflyndi.“ jhans og hvílíkur hann var er menn
Annar minni áttœringur sem litn hann síðast“.
Eggert átti fylgdist með. J „Eggert var maður stöðuglynd-
„Bæði þessi skip lögðu frá landi ur, nokkuð áhyggjusamur en þó
við sorgar eða
' veri að
með skipi til Vestfjaxða um vorxð.jyfir Island. Aflauk hann því verki j fornaldarbækur, sem þar týndust’í Keflavík þann 29. xnaí, þegar sól glaðvær daglega,
þeim árum, sneri síðan heim til til stórskaða“. Birni Halldórssyni j var í útnorðri, allan þann dag var gleðitíðindi sá honum engirin
, Islands 17(i0 og gisti enn í Sauð- segist svo fi-á för Eggerts frá Sauð-. logn og hitasólskin og óskuðvr bregða, við smáar aígjörðir manna
lauksdal. lauksdal og lýsir honum jafnframt: margir byrjar. Hjeldu bæði skipinjvar hann nokkuð ákafur, en manna
fyrir Rauðasand suður í Skor og j stiltastur ef honum var mikið til
8. ágúst lögðu þeir upp frá Lauga- j
nesi til Þingvalla og þaðan norð- j
ur um fjöll til Skagafjarðar og
alt norður á Tjörnes og skoðuðu
Ha 11 tfja rn arstaða.kam h. Um vetur-
inn sat Eggert fyrir vestan fcjá
ættfólld «ínu, en Bjami þá vetur-
vist að Skúla.
Sumarið 1753 lögðu þeir upp i;
ferð sína í ofanverðum júlímán-
uði- — Það srnnar könnuðu þeirj
Borgarfjörð, gengu á Geitlands-
jölul, könnuðu Surtshelli og mældu
hann og hefir það ekki verið bet-
ur gei-t síðar. Niæstu sumur hjeldu
þeir ferðum sínurn áfram og fóru
um fleiri og fleiri hjeruð, þar til,
mikill hluti laudsins var kannað-
ur vísindalega í fyrsta skifti. —
Sömdu stöðugt. skýrslur um ferð-
imar, og það .sem þeir sáu og I
fundu, og sendu vísindafjelaginu-}
„Ilinii vísindalegi árangur af;
rannsóknunum“ var stórmikill,!
segir I)r. Þorv. Thoroddsen í Land-]
fræðissögu sinni, en þangað vísa'
jeg öllum þeim sem fræðast vilja
um rannsóknir Eggerts og Bjarna.
„Þekkingin um Island1 ‘ segir Þ.
Th. ennfremur, „jókst ákaflega í
ölluin greinum og er ferðabók
þeirra“, sem, að mestu leyti er
rituð af Eggert, „enn þá eitt hið
allra, helsta heimildarrit um nát.t-
Úru íslands, þjóðlíf og atvinnu.
Eftir stigi vísindanna í þá daga,
var bókin hið mesta þrekvirki, og
þó hún sje nú úrelt að sumu leyti,
er það eingöngu því að kenna, að
vísindin hafa tekið svo stórkost-
legum framförum síðan“.
Það er ekki oftnælt, að Eggert
Ólafsson megi óhikað telja fmm-
höfund íslenskrar náttúrufræði.1
Fyrir han.s dag var hún ekki til.
Þegar þeir Eggert og Bjarni
komu til Hafnar haustið 1757 var
þeim fagnað af vísindamönnum og
meiriháttar mönnum, „höfðu þeir
að maklegleikum mikla fremd og
heiður af ferðum sínum. Fengu
þeir að halda sömu launum meðan
þeir voru að rita ntn ferðina og
koma fvrir söfnum sínum“. Vorið
1758 byrjuðu þeir ýms ritstörf erj
lutu að ferðalýsingunni. Dvöldu
þeir í Höfn 1758—60 og störfuðuj
að ferðabókinni. í maí 1760 fór
Bjarni alfarinn heim til íslands
og tók við hinu nýstofnaða land-;
læknisembætti. tJr þessu vann Egg-
ert. einn að ferðabókinni. Flutti
hann sig heim t-il íslands 1760, af
því hann þoldi illa loftslagið ytra,
og settist nú að hjá Birni mági
sínum ag Eannveigu systur sinui íj
Sauðlauksdal. Undi hann þar eink-j
arvel hag sínum og vann. nú af
kappi að ferðabókinni og gerði
jafnframt ýmsar merkar athugan-
ir. Þessi ár fjekst Iiann m.jög við
garðyrkju, með mági sínum, sem
var hinn mesti og um leið merk-
asti garðyrkjumáður, sem þetta
land hefír átt. „Sat hann þar við
þetta verk til þess árið 1764'. Þá
hufði einhver um veturinn áður
flutt það fyrir liöfðingjum kóngs,
að Eggert doskaði við þetta
verk“, segir Björn Halldórsson,
„og giltu þessar fortölur svo mikið,
að kóngsins Rentukammer skrifaði
honum, að peningarnir yrðu hon-
um ei lengur greiddir af kóngsins
fjárhirslu“. Brá hann þá við og
\ Olcfé-Aic
Breiðifjörður.
A þessum uppdrætti sjást helslu staðir, er koma við sögu Egg-
erts, Sauðlauksdalur, Svefneyjar og Skor. — Hofstaðir, er- hann ætl-
aði að flytja til, eni sunnanvert á Snæfellsnesi, skamt frá Staðastað.
lentu þar um elding nætur. Flest gert, og var hann þá nokkuð fá-
allir fóru þar á land og konurnar látur. Þegar hann sagði meining
líka, Eggert lögmaður tók þar sína var hann einarðlegur og nokk-
nokkrar burnirætur blómgaðav og uð seintalaður; viðkvæmur ef hon-
Ijet bera á skip hauda konunum að um var tilgert í þeim efnum sé»
þefa að ef þeim yrði óglatt. snert.u sóma hans og virðingu.
Um það mund er menn lentu í Baði í klæðaburði, mat og drykk
Skor sáu menn veðrabrigði á lofti, var hann mesti hófsmaður. Þéim
dróg upp myrkva og mistur úr sem hann vissi að voru ekki ölmusu-
Gilsfjarðarbotni og Breiðafjarðar- menn gaf liann alls ekki þó þeir
dölum, líka var þá nokkuð farið beiddu, en hinum sem rjett. voru
að hvessa, þó eigi meira en svo, að til þess komnir gaf hann örlátlega
fiskiiuenn rjeru úr Skor, og eins og oft. óbeðið. Ættrækinn var hann
frá Siglunesi á Barðaströnd suðnr og hvar hann kom því við leitaði
iwdan. Þá tóku tveir Skorarmenn hann frændum sínum þeirrar menn
til orða : Að betr.a væri ferðamönn- ingar sem þeir voru hæfir til,
um að bíða par nokKuð fram á vandalaust hvað hann sjer vera við
daginn. Liigraaður leitaði ráðs við þá sem ekki vildu til góðs skipast.
sína niema. Þessrr sem nýkemnir Uann var svo reglubundinn í hátt,-
voru yfír fjörðinn lögðu misjafnt um að ei vildi hann líða nokkra
tU, en í því kom þeim öllum sam- umbreytíng í hversdags atbúnaði,
Arið eftir var hann settur áf „Á Trinitatishátíð árla fóru þau
kóngi varalögmaður sunnan og hjón frá Sauðlauksdal með fylgd
austan á íslandi. „Þá var það mál sinni og hlýddi messu í Saurbæ á
vitrustu manna, sem þektu hann, Rauðasandi. Þaðan riðu þau seint
að ei myndi hjer á landi hafa lærð- um kvöld með nokkrum fleiri mönn
ari lögmaður verið. Mjög kom hon- um út að Keflavík hvar áttæring-
um þetta embætti óvart, er hann urinn lá fyrir, var formaður Giss-1 lögmaður ag stjórn. Þá var skamt
hafði aldrei þess beiðst, en höfð- ur Pálsson, hann hrósaði mjög;farjn sgj er þejr lögðu á fjörðinn
án að þeir vildu af stað fara og
ekki bera af skipunum; frú Ingi-
björg fýsti þess og mjög og kvað
sjer mundi leiðast biðin; þeir, sem
voru þá í Skor, segja að lögmaður
hafi sagt: Við skulum fara í Guðs
nafni, þeir hjerna vita eigi betur
hvað fœrt er en þið. Gengu þá allir
á skipin og ljetu frá landi; var
enn hægur hyr austnorðan, settist
ingjar í lærdómssocietæti (vísinda- skípinu og kvaðst aldrei trúa að
fjelaginu) vildu hann hefði því myndi ófær’ verða rúmsjór á
nokkra sýslan á hendi til almenni-. sumardegi hjer við land.
legrar nytsemdar síns föðurlanusj Síðan gekk það fólk þar á er
og útveguðu honum þessa nafnbót; j flytjast skyldi, var þar fyrstur
líka veittu þeir honum ennþá í; herra Eggert Olafsson vice lög-
minningu hins ’fyrsta starfa og' maður, þá liafði hann lifað 41 ár
þjónustu nokkra sæmilega „Pen-! og 6 mánuði. —- Hann va.r með
sion“ hvert, ár sjer til atvinnu á:hærri mönnum að veksti he'iáur
meðan önnur brýnari fjeföng láu j grannvaksinn að því skapi, herða-
ei fyrir. Á þessu sarna ári 1767 í mikill, ekki mjög hár í sessi. Hend-
gekk Eggert, að eiga Ingibjörgu! ur hans og armleggir voru miklir
Guðmundardótt.ur, móðurbróður og, í liðura og sterklegir, haun var
fóstra síns, stóð þeirra hrúðkaup
F.fi Reykholti í Borgarfirði á þessu
hausti. Þar var mest öll siðaskípan
}. 30. maí 1768. —
Þegar fieir voru komnir sem svar-
ar viku undan landi, þá tók mjög
að hvessa og' dimdi fjörðinn en
dökti 'loft. Hið minpa skipið
feldi þá segl, andæfði um stund og
snjeri aftur upp í Skor. Þessir sáu
iðn eða tímaskipan. Hann elskaði
mjög sitt föðurland og vildi aldrei
samþykkjast þeim sem annaðhvort
höíuðu landið eða leituðu sjer fjár
og frama með þess skaða. -Ollura
nýjum uppáfyndningum, sem gagn-
legar voru lijelt hann á loft, hver
sem færði honum þær, og gæti sá
sýnt af eigin reynslti nytsemi þess
er hann ltafði fundið, fjekk han.»
stnndum umbun fyrir. 011 „Præju-
dieiu“ almúgans eður annara
manna rangar meiningar og ein-
þykni leitaðist hann jafnan við að
uppræta, en sýna mönnum annað
sannara. Alla æfi var hann fjar-
lægur þrætum og afskiftalaus var
hítnn um deilur manna nema hvar
hans tilhlutun gat valdið sáttum.“
rjettvaksinn og fijótstígur í !;vers-
dags framgangi, í andliti var hann
ljósleitur og grannleitur, hafði í
og veisla að fyrirmanna.hætti, sem íjæsku bjart hár sem þá var svart
höfðingja brúðkaupum var vani! orðið, brúnahár hafði liann dökk-
hjer á landi á 15. öld, og nokkuð! leitt, en skegghár hvít, sem hærur
fram eftir þeirri 16du. Þar var j verða fegurstar, ennið' var mikið;
brúðgumareið ng minni borin aðjofantil við gagnaugað vinstra var'það síðast til Eggerts að hann sat
fomura sið. Eggert brúðgurai vildi hann fæddur með ljósgulum díla við stjórn sem fyr, bar skip hans
sýna hvað sæmilega mætti klæða sem nokkrir menn kalla valbrá. fram hjá þeim þangað til það
fyrirmenB á mannfnndum
fasteygður, nefið var í meira lagi, saman yfir í fjarðardimmuna.
liður á í miðju og nokkuð niður- ’ Fleira vita menn ei til þessa oft-
hjúgt, kjálkabörðin hvöss, hakan nefnda skips. Þennan 30. maí gjörði
rj 'unoÖQt^mDau-
-jslorJux; <TUm.
Up lvct|'a loj^chfcabu^t Juit)
(\l »j]> iiuxux^vun.. cxo, bwervu. i*\urtrc (tob
03 ^kcm.tc.1 \>crUíX , n.c|,rvíJL-^a..
c.á jcm cr al mxjtc (' Kbíux’.
... * V'', trt;híXær-bfA.t V, S.t rtt t S.
1 fú. f', —
Titilsíða af Búnaðarbálki.
á ein- Hann var fagureygður og nokkuð hvarf nema segttð eitt og síðan alt
um saman íslenskum fatnaði. Hafði
hann þvl látið gera sjer vel vand-
aðan alklæðnað af þessa lands
efnum, og har hann þann sama á
síðasta degi sinnar brúðkaupsveislu
Margir voru slíkir lians hættir, er
hnigu allir að því að hann vildi
allskostar á lofti halda hínni góðu
og gömlu landsvenju, og forfeðr-
anna hófsemi, en eyða fyrirlitning
síns föðurlands. IJm vorið áður
hafði Eggert lögmaður reist bú
að Hofstöðum í Eyjahrepp og efn-
að þar st.óra hygging, sem hann
aúlaði sjálfum sjer til herbergis,
skipaði hanu þar húráðnm að
hausti sem honum sýndist, en þau
hjón fóru straks eftir brúðkaup
sitt vestur að Sauðlauksdal og voru
þar um veturinn, því húsasmíðinni
á Iíofsstöðum var ei svo framgengt,
að þar væri þá byggilegt. Um vor-
ið kom sunnan yfir Breiðafjörð
Rithönd Eggerts Ólafssonar.
stutt og atdregin; alt var þó and- ajlra mesta stórviðri og ósjó á
litið eftir veksti jafnt við sig; Breiðafirði og var hvorttveggja að
hann var hyggilegur maður í tilliti, vaxa. alt fram um miðjan aftan.
alvarlegur og þó ljúfmannlegur; Þóttust gamlir menn eigi hafa sjeð
hsnn var gildur karlmaður til burða, svo mikið hafrót; en það bjargaði
manna ljettastur og svo frækinn íiskibátum sem róið höfðu að
hvað sem reyna skyldi að fæstir straks snjeru aftur og voru komnir
jöfnuðust við liann, brattgengur til lands fyrir dagmál. Þannig mist-
var hann í fjöll og kletta; þurfti um vjer þann landsmann vorn á
hann oft til þess að t.aka á besta aldri sem á þeim tíma þótti
sinni observationsreisu. Hann fór cinhver líklegastur maður til gagns
hraðara á öndrum en nokkur mað- og sóma sínu föðurlandi“.
ur mætti fylgja honum á hlaupi“. Svo farast Birni Halldórssyni
„Annar maður gekk þar á skip, orð og bætir þar við:
frú Tngibjörg kona Eggerts, hún „Nn er Eggert, horfinn, en af því
var þá nær hálffertug, var liún það fer ei að verðleikum, að með
með minni konum bæði að hæð 0g honum hverfi minning hans, svo
þykt, ljósleit mjög í andliti og hín ókomna öld viti eigi grein á lyki svo sviplega. Svo óvenjulega
ekki þykkleit, nett kona. og kven- þeim manni sem í öllu vildi vera sár harmur var að þjóðinni kveð-
manleg, hæversk kona og lítillát henni þarfíir, þá mun nú sagt inn, að hún fann eigi tök á að bera
stærsti áttæringur sem var undir1 við alla menn í umgengni, yfir- verða um skaplyndi hans og athafn- hann, og að hundrað árum liðnum,
Það var svo um lát Eggerts 01-
afssonar eins og fall Ólafs Tryggva-
sonar á Orminum langa við Svold-
ur, að menn áttu örðugt með að
t.rúa því, að Eggert Ólafsson, sem
bar af samtíðarmönnum sínum, og
rne'nn væntu svo mikils af, væri
horfinn svo sviplega veg allrar ver-
aldar í blómi aldur síns. Menn
I
vildu með eugu móti trúa því, að
hann hefði farist með öllu sínu á
Breiðafirði, vormildan daginn, þeg-
ar engin hætta virtist vera á ferð-
um, og því komu upp ýmsar sögur
um það, að hann mundi hafa kom-
ist af og komist í útlent skip á fló-
anum og bjarga.st til útlanda;menn
gátu ekki sætt. sig við að æfi hans