Ísafold - 12.03.1929, Blaðsíða 3

ISAFOLD
s
^kipulagi á skaðabótagreiðslurnar
írá 1. sept. 1924 að telja.
f reglugerð þessari er skuldar-
ripphæðin, sera lögákveðin var
1921, ekki nefnd á nafn, heldur
rnælir hún fyrir um árlegar af-
horganir Þýskalands þannig, að
þær væru í vægasta lagi til 31.
ágúst 1928, en úr því fullháar
(þ. e. 2500 milj. gullmarka eða
<525 milj. dollara) — og bætist
þá við aukaleg upphæð sem standi
r hlutfalli við aukningu þýska
þjóðarauðsins.
Jafnframt þessu komu Banda-
íuenn sjer saman um á fundinum
í Spa 1920, hvernig skifta skyldi
því fje, sem Þýskaland greiddi
I skaðabætur. Bandaríkin vildu
nkki fara varhluta af þeirri skift-
irrgu og kröfðust þess að fá
Uokkra úrlausn. Hún var og veitt
þeim á fjármálaráðstefnu Banda-
manna í París í jan. 1925. Var
þar ákveðið að þeir skyldu fá
214% — með forgangsrjetti! —
af fyrirhuguðum greiðslum sam-
kvæmt Dawes-reglugerðinni.
Skaðabótamálin snerta því ekki
■^ingöngu meiri liluta Norðurálf-
rrnnar, héldur og allan hinn ment-
aða heim, t. d. sjálfstjórnarlönd
Bretaveldis, Japan og Bandaríkin.
Þýskaland ber þyngstar skulda-
byrgðarnar, ekki síst vegna þess
að það nýtur ekki nvikils gjald-
frests eins og Austurríki, Ung-
^erjaland og Búlgaría.
Pyrir utan Bandaríkin, ^ru Eng
land og Frakkland stærstu lánar-
úrotnarnir. Sum lönd, einkum
ftalía, kvarta yfir því, hvað þau
fá lítinn skerf af útborgunum
Þýskalands. í st.aðinn áttu þau að
fá hærri prósentu af skuldum
Austurríkis, Ungverjalands og
Búlgaríu, en þær skuldir eru í bili
rerðlausar.
Enn er vert að taka fram, að
1‘ht árlegu afborganir, sem Dawes-
Teglugerðin tiltekur, nægja eklci
^inu sinni til að fylla upp í rentur
15%) af þe im 132 miljörðum, sem
'snnþá eru sú lögákveðna upphæð,
er Þjóðverjum ber að greiða í
skaðabætur. Og í orði l^veðnu eru
engin takmörk sett, hvað lengi þær
afborganir varí.
Skaðabótaupphæðin er 132 mil-
jarð gullmarka, og greiðist af
henni allri 5% vextir. Árlegum
Tvö meginatriði koma til grema
við hraðfrystingu Birdseyes. Mat-
v®li þau, er hann sendir frá sjer,
hafa þá aðalkosti, að vera. hrein
'°g handhæg í matreiðslu. Þessuni
freim meginkostum gangast hús-
mæður fyrir, og telja ekki eftir
sJer að greiða fyrir þau matvæli
hátt verð, sem þannig eru.
Hingað til hafa menn litið svo
a, að það væri alveg ógerningur
a5 verka fisk eins vel og fullkom-
lega, mns og gert er með Birds-
■oyes-aðferð.
Symshorn eru tekin úr hverjum
fiskfarmi, sem að landi kemur, og
þau rannsökuð. Gerðar eru á ^þeim
efna- og gerlarannsoknir, auk þess
sem þau eru prófuð í suðu. Þeg-
ar fiskurinn er ltominn á verkun-
arstöðina og meðan verið er að
Glreiða hann, er hvert einasta
stykki þvegið í gerilsneyddum sjó.
En verkunin öll gerist í svo skjótri
',vipan og er öll svo hreinleg, að
afborgunum er skift niður á eftir-
töld ríki eins og hjer segir :
Frakkland fær 52%, eða meira
en öll hiri ríkin til samans, Belgía
8%, Bretaveldi 22%, Portúgal
0,75%, ítalía 10%, Grikkland
0,4%, Júgóslavía 5%, Rúmenía
1,1%, Japan 0,75%, Bandaríkin fá
214% með forgangsrjetti.
Af skuldum Austurríkis, Ung-
verjalands og Búlgaríu fær Italía
25%, Bretaveldi 11%, Belgía 4%,
Frakltland 26%, Portúgal 0,375%,
Júgóslavía 10%, Grikkland 12,7%,
Japan 0,375%, Rúmenía. 10,55%.
(Úr „1 ’lllustration1 ‘).
Signrðnr Þúrðlfsson
lýðskólastjóri.
Sigurður heitinn var fæddur þ.
11. júlí 1869 í Holti á Barða-
strönd. Foreldrar hans voru þau
Þórólfur Einarsson bóndi og Mar-
grjet Guðmundsdóttir kona hans.
Meðal bestu lyndiseinlienna
íslendinga er fróðleikslöngvmin,
kjarkurinn til nýbreytm og trú
á eigin rammleik. Sigurður Þór-
ólfsson ólst upp við fremur bág
kjör, fór ungur að heiman, stund-
aði sjósókn og hverskyns vinnu,
er fyrir kom í kauptúnum Vest-
fjarða., fram til tvítngs aldurs.
En meðan fjelagar hans og
starfsbræður notuðu tómstundir í
gaman og glens, notaði hann
hverjá stund er hann gat til þess
að afla sjer fróðleiks. Hjá hon-
um var löngunin brennandi til
fróðleiks og frama.
Tvítugur fór hann í Olafsdals-
fiskurinn fær ekki tíma til að
skemmast vitundarögn.
St.jórn Bandaríkjanna og allar
heilbrigðisnefndir sem þess óska,
geta hve nær sem er athugað verk-
unina, og tekið sýnishorn til rann-
sóknar, hvort heldur sem er á
verkunarstöðvunum eða af vörum
þeim, sem þaðan koma. Þetta vita
kaupendur og neytendur allir og
fá með því fulla tryggingu fyrir
gæðum vörunnar. Þetta er mikils
virði, því það er sannarlega erfið-
leikum bundið, að fá húsmæður
inni á meginlandi Ameríku, 3000
kílómetrum frá sjó, til þess að trúa
því, að fiskur sá, sem þær kaupa
í matinn, sje að gæðum eins og
hann væri nýdreginn úr sjó.
Maður þarf ekki annað en koma
augnablik inn í verksmiðju Birds-
eye-fjelagsins „The General Sea-
food Corporation" til þess að
finna, að þar er alt með öðrum
hætti en venjulega viðgengst í
skóla og naut þar kenslu og liand-
leiðslu hins ágæta skóíastjóra
Torfa Bjarnasonar. Skömmu síðar
fór hann í Flensborgarskólann og
tók þar kennarapróf.
Að því búnu stundaði liann
margvísleg störf fram til alda-
móta. En öll voru þau á þann
veg, að fram kom hin ríka þrá
hans til þess að láta til sín taka
og eitthvað gott af sjer leiða fyrir
land og lýð.
Jafnframt því sem hann fekst
við kenslu barna og unglinga,
starfaði hann allmikið við blaða-
útgáfu, var um tíma starfsmaður
hjá Birni Jónssyrii ritstjóra, með-
ritstjóri dagblaðsins Dagskrá o.fl.
Ennfremur gaf hanp um nokkurt
áraskeið út búnaðarblaðið Plóg,
og ritaði megnið af efni þess
blaðs. — Sumarið 1901 hitti Páll
amtmaður Briem Sigurð hjer í
Reykjavík og hvatti hann til þess
að sigla til Danmerkur á lýðskóla,
til þess að undirbúa sig undir lýð-
skólastofnun hjer á landi. Útveg-
aði amtmaður Sigurði nokkurn
fjárstyrk til ferðarinnar. Sigldi
Sigurður síðan til Askov og stund-
aði þar nám af kappi.
Er heim kom stofnaði hann
iyrsta lýðskóla sinn. Var hann til
húsa í Glasgow. Fekk Sigurður
í öndverðu góðan stuðning ýmsra
mentamanná bæjarins, er hjeldu
fyrirlestra í skóla hans. En sá
skóli átti skamman aldur. Glas-
gow brann á 1. skólaárinu, og þar
öll kensluáhöld óvátrygð. Sigurð-
ur hugsaði ekki um að byrja hjer
í bæ á nýjan leik. Það sem fyrir
honum hafði vakað í allmörg ár,
var að gerast lýðskólastjóri í sveit,
þar sem hann gat samfara skóla-
starfinu rekið búskap. Hann vildi
sem sje koma. með skóla sinn á
nióti tilvonandi nemendum upp í
sveitina, en ekki láta þá þurfa
að taka sig upp úr sveitalífinu.
Tilraunir hans til þess að koma
sjer upp skóla í sveit, urðu nú
til þess að hann var ráðinn skóla-
stjóri við lýðskóla í Búðardal og
annað ár í Hjarðarholti í Dölum,
við skóla er þeir Dalamenn hjeldu
uppi. En Bigurður festi ekki yndi
við þá tilhögun, hann vildi vera
sinn eigin herra. Og 1905 rjeðist
hann í það að kaupa jörðina
Bakkakot í Borgarfirði, til þess
að setja þar upp lýðskóla. Hafði
fiskverkunarstöðvum, bæði í Glou-
eester og annarsstaðar í heimin-
um. Þar sem Birdseyes-aðferð er
notuð, finst ekki lykt eða eimur af
fisklykt þeirri, og ólykt, sem allir
þekkja að nátengd er fiskverkun
annarsstaðar.
Allar matvörur fjelagsins eru
þannig útbúnar, að hægt er að
sjóða þær, eins og þær koma fyrir.
Engin bein eru í þeim. Kaupand-
inn vefur umbúðirnar af þeim og
síðan er hægt að setja þær í suð-
una, án nokkurrar tafar eða fyrir-
hafnar. Sumt af fiskinum er skorið
í stykki, og utan um þau vafið
gagnsæjum pappír. Eru fiskpakk-
ar þessir settir í pappaöskjur, og
síðan er fiskurinn frystur í þess-
um umbúðum.
Sumt af fiskinum er verkað af
beinum í vjelum, og er fiskurinn
síðan pressaður saman í teninga
og vafinn síðan í pappír og fryst-
ur. Þegar þessir teningar eru
liann á undanförnum árum, komist
að þeirri niðurstöðu, við nána at-
hugun, að Borgarfjörður væri
blómlegasta hjeraðs landsins, og
vænlegast til allra. framfara.
Bakkakot, sem þá var nefnt, nú
Hvítárbakki, hefir síðan verið lýð-
skólasetur Borgfirðinga.
Sigurður braut þar ísinn, reisti
skólann, bætti jörðina, vann af al-
úð og skyldurækni í því hjeraði
að ræktun lýðs og lands.
Um 320 nemendur sóttu skóla
hans. Nemendur undu vel hag sín-
um. Skólinn var alla tíð frjáls-
ltgur. Hann var rekinn fyrst og
fremst sem leiðbeining til sjálf-
bjargar. Skólinn var í höndum
Sigurðar fyrst og fremst, ávöxtur
af hans eigin lífsreynslu, og þekk-
ingu þeirri, er hann með þraut-
segju hafði aflað sjer.
Á Hvítárbákkaáruiri sínum rit-
aði Sigurður hina vinsælu bók sína
„Minningar feðra vorra.“
Árið 1920 ljet hann af skóla-
stjórn, og seldi Hvítárbakkaeign-
ina Borgfirðingum til framhalds
skólahaldi. Fluttist Sigurður þá að
Ráðagerði á Seltjarnarnesi. Var
þar í 3 ár. Síðan hjer í Reykjavík.
Á síðari árum kendi hann long-
um vanheilsu, er sumpart mun
liafa verið eftirstöðvar af veik-
indum ,er hann varð fyrir hvað
eftir annað á yngri árum, og oft
kom til af því, að áhugi hans bar
líkamskrafta ofurliði.
Fekst hann þá við ýmsar sagn-
fræðaiðkanir. Ennfremur ritaði
liann nokkuð um stjórnmál, og þá
fyrst og fremst bókina „Jafnaðar-
stefnan.“ Er sú bók glögt og
gagnort yfirlit um þau efni. —
Mjög var hánn á öndverðum meið
við sósíalista í stjórnmálum.
Sigurður var tvíkvæntur. Giftist
hann 1896 Önnu Guðmundsdóttur
Olafssonar skipstjóra og Kristínar
Arnadóttur konu hans. Hún dó
1901. Áttu þau tvær dætur: Dó
örnur nýfædd. Hin: Kristín Lovísa
gift Karli Bjamasyni brunaverði.
Sigurður giftist aftur 1904 Ásdísi
Þorgrímsdóttur bónda Jónatans-
sonar á Kárastöðum á Vatnsnesi
og konu hans Guðrúnar Guð-
mundsdóttur. Lifir hún mann sinn.
Börn þeirra eru þessi á lífi: Þor-
grímur Vídalín stud. theol. Anna
símamær. Guðmundur Axel stud.
art. Guðrún stud. art. Margrjet.
þýddir upp aftur þá haldast þeir
saman eins og beinlausir fiskbitar.
Verðið á þessum beinlausa fiski
er vitanlega nokkru hærra fyrir
pUndið, en í fiski með beinum. En
hið raunverulega matarverð er
mjög lítið hærra, því þarna er
enginn xirgangur.
í fljótu bragði getur mönnum
fundist, að mikið fan til spillis,
vegna þess að það er ekki nema
helmingurinn af fiskinum, sem tek-
inn er í frystinguna.
En þetta er misskilningur. Hjer
fer einmitt ekkert til spillis. Þeg-
ar húsmæður kaupa heilan fisk,
þá fleygja þær úrganginum. En
þegar um stóriðju er að ræða, er
hægt að notfæra sjer allan fiskinn.
Sumt af úrganginum er notað í
fiskimjöl, sumt í lím, sumt er selt
til fjelags sem gerir úr því skepnu
fóður (hundamat í dósum).
Það myndi verða til mikilla hags
muna fyrir fslendinga, ef þeir
Aðalheiður. Sigurmar Ásberg. Ás-
laug. Valborg.
--------------
Dawes-reglngerðin
og nýir samningax um stríðs-
skuldir Þjóðverja.
(Frá frjettaritara Morgbl.
í París).
Dawes-reglugerðin var ekki ann-
að en bráðabirgðaráðstöfun til að
koma skipulagi á þýska fjárhag-
inn og leggja á hann þær byrðar,
sem hann gat risið undir.
Árleg skaðabótagjöld voru eftir
þeirri reglugerð 214 miljarð gull-
marka. Er það ærið, borið saman
við alla inneign Ameríkumanna í
Evrópu, en hún nemur alls og alls
aðeins 22 miljörðum.
Dawes lagði áherslu á, að ekki
væri krafist meira af Þýskalandi,
en það gæti með góðu móti látið af
hendi rakna, án þess að fjárhag
þess riði að fullu, og án þess að
gengi gjaldeyrisins raskaðist til
muna. Þetta verður enn að vera
meginreglan í skaðabótamálunum.
Ef hennar er ekki gætt, þýðir ekki
að tala um skuldir.
Svó er það annað? Hvað mikið
á Þýskaland að borga allsf Um
þáð stóð ekkert í Dawes-reglugerð-
inni. Eftir því sem ákveðið var *í
London í maí 1921, eiga það að
vera 132 miljarðar gullmarka. Nú
tekur enginn það í alvöru. Það er
ofvaxið heilbrigðri skynsemi að
ímjmda sjer, að þýska þjóðm geti
lagt á sig þvílíka skattabyrði, að
hún gæti greitt svo háa skuld of-
an á aUar þarfir sínar.
Hvað þá? Nýja skaðabótanefnd-
in, sem kom saman 9. febr., á að
ákveða í eitt. skifti fyrir öll þá
upphæð, sem Þýskaland getur í
allra mesta lagi greitt.
Menn geta til, að hún fari ekki
fram á meira en 42 miljarða.
Sumir hafa haldið fram, að 20
miljarðar væri ærið nóg. Undir
öllum kringumstæðum hlýtur sú
skoðun, sem haldið hefir verið
fram af Frakka hálfu, að bíða al-
geran ósigur. Hún er ekki lengur
verjandi. En það tekur sennilega
lengri tíma að koma henni á knje
en svo, að það reynist sönn spá
hjá Briand það, sem halnn sagði
seldu fisk sinn í eins, fimm og tíu
punda öskjum. Heimurinn þarf að
fá vitneskju um ísland, að þar
sjeu ekki eintómir Eskimóar og
hvítabirnir. Engin auglýsing feng-
ist betri um það en fisköskjur í
t. d. enskum matvörubúðum, þar
sem seldar væru fyrsta flokks
frystar fisktegundir, með áletrun
um það, hvaðan þessi herramanns-
matur væri kominn.
En hvað um það. íslendingar
þurfa að taka upp hraðfrysting-
una.
Þetta er þá í stuttu máli það,
sem jeg hefi að segja um Birds-
eyes aðferðina. Jeg hefi skrifað
niður mjer til minnis ýms at-
riði þessu máli viðkomandi. Um
verslunarrekstur og fyrirkomulag
útgerðar, er tæki aðferð þessa í
þjónustu sína, vjelaverð, fyrir-
komulag þeirra, eldsneytis|>örf o.
fl., og um kosti annara aðferða.
Ef jeg hefi tíma, fer jeg áftur