Samvinnan - 01.02.1962, Blaðsíða 14

ar hingað frá Ítalíu og Gallíu í þeim til-
gangi að setjast hér að?“ spurðu her-
mennirnir.
„í mínu nafni megið þið segja þeim
að þeim sé heimilt, jafnt körlum, konum
og börnum, — öllum, sem þess óska — að
sameinast liði okkar og fylgjast með okk-
ur, unz við getum komið þeim á örugg-
an stað.“ Þannig hljóðaði skipun Sve-
tóníusar.
Á þeim seytján árum, er Rómverjar
höfðu stýrt Suður-Bretlandi, hafði
Lundúnaborg orðið að merkri viðskipta-
miðstöð. Sagt er, að þá hafi búið tuttugu
þúsund manns í borginni. Mestur hluti
þeirra bjó í bjálkakofum, en hér og þar
gat að líta rómversk steinhús, og upp og
niður eftir ánni sigldu mörg skip segl-
um þöndum.
í borginni ríkti grátur og gnístran
tanna, eftir að kunnugt varð um ákvörð-
un Svetóníusar. Borgarbúar gerðu sér
ljóst, að samkvæmt henni urðu þeir að
yfirgefa heimili sín og eignir, svo og þá,
sem aldraðir voru, sjúkir eða of veik-
burða til að geta gengið með rómverska
hernum. Styrjaldir koma ævinlega harð-
ast niður á þeim, sem ekki geta varið
hendur sínar. Margir kvöddust nú með
harm í liuga, en til voru þeir eiginmenn,
er neituðu að yfirgefa vanheilar konur
sínar, og skyldurækin börn, er ekki kusu
að láta eftir aldraða foreldra sína, enda
þótt þau ofurseldu sig þannig dauðan-
um. Þeir, sem lieppnina höfðu með sér,
komust undan á skipum niður ána, líkt
og Katus.
Er Svetóníus hafði dregið her sinn á
brott ásamt meirihluta borgarbúa, voru
engu að síður margir eftir, er biðu með
skelfingu komu hers Bódíseu. Þeir
þurftu ekki lengi að bíða.
Hinn mikli her drottningar kom æð-
andi yfir lyngmóana og sléttlendið, þar
sem nú eru Bethnal Green, Shoreditch og
Bishopsgate. Fremst fór vagnlið, er hin-
ir liarðgerðu hestar ísena drógu, og var
Bódísea sjálf í för með því og hvatti það
áfram. Að baki þess komu svo fótgöngu-
fylkingar Bretónanna, vopnaðar bogum
og örvum, spjótum, sverðum og bitur-
legum hnífum.
Þeir réðust miskunnarlaust á húsa-
þyrpingarnar og verzlanirnar, þar sem
nú er Treadneedle Street og Cornhill.
Fólkið flýði undan þeim með skelfing-
arópum.
„Þyrmið engum Rómverja, því þeir
þyrmdu ekki okkurI“ fyrirskipaði Bódí-
sea hörkulega.
Er sverð og eldur höfðu lokið voða-
verkum sínum, voru Lundúnir borg
ösku og andaðra manna. Bódísea hatði
fullkomnað hefnd sína.
Svetóníus var hinsvegar ráðinn í að
láta ekki við svo búið sitja. Óðar er
hann hafði safnað saman liinum dreifðu
legíónum sínum og aflað sér liðs frá
vinveittum þjóðflokkum, stefndi hann
aftur til Lundúna. Segir sagan, að hann
hafi haslað óvinum sínum völl þar sem
King’s Cross Station er á okkar dögum.
Bódísea gerði áhlaup úr austri og hinn
mikli herafli hennar flæddi yfir gras-
lendið þar sem Islington er nú.
Rómverjarnir biðu, ótrauðir og ótta-
lausir. Jafnskjótt og Bretónar voru nógu
nærri, skutu hermenn Svetóníusar að
þeim spjótum sínum með banvænni
markvísi. Hver hermannaröðin af ann-
arri hljóp fram og kastaði spjótum sín-
urn um leið. Hinum stuttu skotspjótum
rigndi gegnum loftið eins og hagli.
Fylkingar Bretónanna tóku að riðlast
undan þessari stöðugu, einbeittu árás.
Þá skorti hina ágætu þjálfun, er Róm-
verjar höfðu notið, og höfðu þar af leið-
I
Athugasemd
um
útflutning
sauðfjdr
Útflutningur sauðfjár var veigamikill þátt-
ur í viðskiptum þjóðarinnar, þegar bezt lét.
Og þó þetta tilheyri nú löngu liðnum tíma,
þykir mér rétt að leiðrétta missagnir um þetta
mál, sem nýlega hafa komið fram í ritum
nokkurra merkra manna. Má þar til nefna
sögu íslendinga IX. 1, bls. 434 og ritgerð í
Samvinnunni maí—júní 1959 svo nokkuð sé
nefnt. í þessum tilvitnuðu ritum, — og víSar,
er talið að tekið hafi fyrir útflutning lifandi
sauðfjár um aldamót. En þetta er ekki alls
kostar rétt, eins og nú mun sýnt fram á.
Útflutningur lifandi sauðfjár hófst hér ekki
fyrir alvöru fyrr en 1880. Reyndar hafði lítið
eitt verið flutt út árlega frá 1873 eða um 1935
sáuðir að meðaltali til ársins 1880. — Lítið eitt
hafði þó verið flutt út áður en aðeins árið
1866 svo teljandi væri, en það ár voru fluttir
út 2185 sauðir.
Á 10 árum, 1880—1890, voru fluttir út að með-
altalí rúmlega 18.000 sauðir á ári. Á næstu
10 árum er útflutningurinn að meðaltali rúm-
lega 32.000 sauðir á ári.
Árið 1896 voru sett lög í Englandi, sem
bönnuðu innflutning lifandi suðfjár, nema
því væri slátrað strax við löndun („í sóttkví").
Áður var innflutta sauðféð fitað á kjarnmikl-
um beitilöndum áður en því var slátrað, enda
var þess full þörf, eftir hrakninga á íslandi
og yfir hafið. Með þessu fyrirkomulagi var líka
hægt að haga slátrun og sölu sauðanna eftir
markaðsástæðum.
Það var mikið reiðarslag fyrir íslendinga,
þegar Bretar bönnuðu óhindraðan innflutn-
ing og sölu lifandi sauðfjár. Að vísu tókst að
fá frest á framkvæmd laganna í 4 ár. Var
þetta mest þakkað atbeina L. Zollner's konsúls
í Newcastle, en hann var þá aðalumboðsmað-
ur íslenzku kaupfélaganna í Bretlandi, og um
langt skeið aðalkaupandi lifandi sauðfjár (og
hesta) hér á landi til útflutnings.
Þegar innflutningsbannið kom til fram-
kvæmda lækkaði sauðaverðið í Bretlandi og
útflutn. minnkaði stórum, en þá hófst nokk-
ur útflutnlngur til Beigíu fyrir allgott verð, og
jafnframt var oftast eitthvað flutt til Englands.
— L. Zollner annaðist að mestu þessa sauða
verzlun, einnig til Belgíu, í félagi við belgiskan
gripakaupmann Poels að nafni.
Þessi sauðaútflutningur hélzt til 1914 og var
sem hér segir:
Árið 1900 — 23.504 sauðir
— 1901 — 19.290 —
— 1902 — 6.564 —
— 1903 — 15.108 —
— 1904 — 9.522 —
— 1905 — 7.837 —
— 1906 — 7.598 —
— 1907 — 2.701 —
— 1908 — 4.913 —
— 1909 — 2.849 —
— 1910 — 6.438 —
— 1911 — 4.908 —
— 1912 — 5.832 —
— 1913 — 2.216 —
Sauöaútflutningnum var að mestu lokið þeg-
ar hér var komið sögu. Að vísu voru fluttir út
3 smáfarmar af lifandi sauðfé árin 1923 og
1924, einn til Belgíu og tveir til Englands.
Eidi sauðfjár til að selja það lifandi úr landi
var þá hætt. Eftir að óhindraður innflutningur
sauðfjár var bannaður í Englandi um síðustu
aldamót breyttust búskaparhættir hér á landi.
Bændur hættu að færa frá og ala upp sauði
til útflutnlngs að nokkru ráði. í stað þess tóku
þeir að bæta meðferð á saltkjöti og flytja út
saltað dilkakjöt. Kaupfélögin tóku að reisa
sláturhús og stofnuð voru sérstök sláturfélög,
t.d. Sláturfélag Suðurlands 1907. Aðalmarkað-
urinn fyrir saltkjötið var í Noregi. Þar líkaði
íslenzka saltkjötið ágætlega og þótti bera af
öðru saltkjöti, sem þar var selt, bæði inn-
fluttu og heimaframleiddu. Skömmú fyrlr síð-
14 SAMVINNAN