Framtíðin - 08.09.1923, Blaðsíða 1

FRAMTIÐIN
Ritstjóri: Hinrik Thorarensen.
I. ár.
Fjárhagsmál.
Eftir
Sig. Ein. Hlíðar
dýralækni.
I.
Sje þreifað á lífæð þjóðarinnar,
verður maður þess fljótt var, að
þjóðarlíkaminn er gagntekinn alvar-
legum kvilla. Þessi kvilli er í insta
eðli sínu siðferðislegs eðlis; en
þótt hans gæti greinilega hjá ein-
staklingunum, þá kemur hann samt,
eins og gefur að skilja, skýrast
fram í stjórnmálalífi þjóðarinnar.
Mikið hefir verið rætt um það,
hvernig heppilegast mætti leiða
þjóðina aftur inn á heilbrigðari
brautir. En oft vill það verða svo,
að hvorki er viljinn jafn sterkur,
nje heldur standa mönnum meinin
svo glögt fyrir augum, að greini-
legt verði, hvert stefna skuli til
þess að komast burt af villigötun-
um. Mönnum er afargjarnt að bera
í bætifláka fyrir einn og annan og
sjerstaklega er mönnum ant um að
afsaka sjálfa sig.
Því miður er það víst óhrekjan-
legt, að meinsemdirnar eiga sjer
jafnvel svo djúpar rætur, að enda
þótt þjóðin hefði v.iljann og skiln-
inginn, þá mundi hún samt eiga
fult í fangi með að reisa rönd við
þeim erfiðleikum; sem að henni
steðja.
Svo fjarlægir sem vjer þó erum
brengli og braski stórþjóðanna, þá
finnum vjer samt daglega til þess,
að vjer erum á svo margan hátt
samvaxnir öngþveiti tímanna og
verðum að þola súrt og sætt með
öðrum þjóðum.
Pað var því miður sorglegur
sannleiki, sem Jónas frá Hriflu
mintist á á fundinum hjer á Akur-
eyri nýlega, þar sem hann benti á
hina fullkomnu samvinnu pening-
anna í heiminum. Það Ijet í eyra
sem stórt »mernentomori« fyrir alla
samvinnumenn: Munið að byggja
samvinnuna á heilbrigðum grund-
velli, því ef' »kerfín« ekki eru heil-
brigð, þá eru það einstaklitigarnir,
Siglufirði 8.
hvort heldur þjóðareinstaklingarnir
eða einstakir menn, sein verða »að
bera hallann.*
Eitt slíkt kerfi er hið unga ís-
lenska ríki, sjálfstætt í orði kveðnu,
en þó sem stendur á völtum fót-
um. Pað dylst engum, að það er
lífsspurning að kippa því, sem af-
laga hefir farið í stjórnmálum vor-
um síðari árin, aftur í lag; og svo
er jafnvel komið, að þær raddir eru
orðnar almennar, sem spá landi
voru stórri ógæfu, ef ekki veröur
hið bráðasta tekið í taumana og
þjóðinni vísað á leiðir út úr ógöng-
unum. —
Pað er altaf auðvelt að skrifa
lyfseðla, það er hægt að segja þjóð-
inni, að hún eigi að spara, að hún
verði að framleiða sem mest o. þ.
u. I., en með því eru henni aðeins
gefnir steinar fyrir brauð. Með slag-
orðum, jafnvel þótt þau feli í sjer
einhvern sannleiksneista, verður
aldrei neinn sigur unninn.
Viti menn, hvers ábótavant er,
þá byrji þeir hjá sjálfum sjer, og
óhætt má segja, að enn beri lítið
á sparnaði eða framleiðslukepni hjá
oss, en allra minst þó hjá þingi
og stjórn, þaðan sem vjer þó eig-
um heimtingu á að fordæmið komi.
II.
Fað er í landi Engilsaxa algeng
venja þegar til kosninga er gengið,
að einhver sjerstaklega þýðingar-
mikil mál, sem uppi eru á baugi
með þjóðinni, verða kappsmál milli
flokkanna. þannig, að kosningarnar
ákvarðast að mjög miklu leyti af
þeirri hylli og þeirri tiltrú, sem
flokkarnir njóta meðal kjósenda til
að koma þessum málum í fram-
kvæmd eða leysa úr þeim á annan
hátt,
íslenska þjóðin hefir ef til vill al-
drei staðið svo greinilega á vega-
mótum sem nú gagnvart innanríkis-
málunum og þó virðist svo sem
enn hafi ekki bergmálað um land
alt þau úrlausnarorð, sem mættu
koma þjóðinni að haldi á þessum
síðustu og verstu tímum.
Öilum er það Ijóst, sem nokkuð
athuga stjórnmál, að fjármálin eru
þungamiðja í stjórnmálastarfsemi
sept. 1923
íslensku þjóðarinnar á næstu árum.
Pað þarf enga spámannsgáfu til að
sjá, að eins og fjármálapólitík rík-
isins nú er rekin, þá hlýtur hún
að leiða ógæfu yfir þjóðina. Það
kemur hjer aftur fram, að ekki er
nóg á hverju þingi að heimta sparn-
að og færa þó út fjármálakvíarnar
jaínhliða, heldur verður nú að leita
betri ráða svo þungbær sem þau
kunna að finnast mönnunum, og
svo hart sein þau kunna að koma
niður á einstaklingunum.
Á komandi árum þurfum vjer
vafalaust að draga úr útgjöldum
ríkisins um hundruð þúsunda, og
engin bót, sem að gagni kemur,
verður ráðin með öðru móti en
því, að þeir þingmenn, sem skipa
næsta þing leggi fram heil og góð
sparnaðarráð, sem nái lengra en til
næsta árs, þannig, að vjer eftir
nokkurn árafjölda höfum komið
þjóðarbúskapnum í það horf, að
heilbrigt hlutfall sje á milli þarfa
ríkisins og einstaklinganna.
111*
En svo er það nú með sparn-
aðinn, að ekki getur hann einvörð-
ungu reist við fjárhag þessarar
þjóðar. Til þess þarf góða sam-
heldni á öllum sviðum vinnu - og
hagnýtingar og til þess þarf stjórn-
málastefnur með stórfeldnari blæ
og víðari útsjón en hitigað til hef-
ur tíðkast hjá oss. Vjer verðum
eins og aðrar þjóðir nú á timum
að hagnýta vora eigin krafta og
vora eigin framleiðslu svo vel sein
frekast er unt og vjer verðum að
leggja alt kapp á að auka fram-
leiðslu vora, svo um muni, bæði
til lands og sjávar.
Eins og til hagar hjer hjá oss
er það auðvitað framar öðru fram-
leiðsla sjávarafurðanna, sem vjer
getum gert oss von um að geta
aukið, svo um munar, á n æ s t u
árum. Er því mikið undir því
komið, að sjávarútvegur vor megi
búa við svo hagfeld kjör og njóta
svo mikils stuðnings og skilnings
af hálfu þings og þjóðar, að hann
geti orðið því vaxinn að leggja
sinn skerf til viðreisnar jajóðarbú-
skaparins.
22. blað
það er ýn.islegt í löggjöf vorri,
sem má skoðast mjög óhagkvæmt
og skaðlegt atvinnu- og viðskifta-
lífi voru, og því niiður finst tæp-
lega nokkursstaðar gleggri vottur
þess, hve löggjafarþing vort hefir
metið mátt sinn mikils en jafnframt
förlast hraparlega sýn á þ.ví, hver
væru grhndvallarskilyrði viðskifta-
lífsins sem í lögum um rjett til
fiskiveiða í landhelgi frá 19. júní
1922, 3ja grein. Má þar með sanni
segja, að þau ákvæði hafi verið
vindhögg mikið, sem aflaði oss
snoppungs í staðinn. Qreinilega
hefir það verið tilgangur laganna
að leggja í hendur íslendinga sjálfra
aðalmagn síldveiðaskaparins fyrir
Norðurlandi og þannig að gefa oss
sterk tök til að ná hagkvæmu
markaðsverði fyrir sildina, en það
var lítið athugað, að komið gæti
krókur á móti bragði. Nú er það
bert orðið, að árangurinn hefir ein-
ungis orðið sá, að vjer nú verðum
að selja nýja síldina úr netunum
til söltunar fyrir útlendinga. Landið
hefir mist tolltekjur, almenningur
atvinnu. Norðmenn svara sennilega
þessum lögum með því að halda
kjöttollinum óbreyttum, leppmensk-
an blómgast og afstaða íslenskra
útgerðarmanna, að því er snertir
síldarsöluna, hefir stórum versnað.
Lögin hafa ekki einu sinni náð því
takmarki að stytta útlendri fratn-
takssemi aldur í landinu, jafnvel
blómlegustu iðnaðarfyrirtæki, eins
og síldarbræðsluverksmiðjurnar, eru
reknar af útlendingum og engin
merki þess sjást, að íslendingar
hefjist handa á þessu sviði, þar
sem arðsvonin virðist þó vera svo
álitleg. Það var heldur ekki við
öðru að búast af slíkum lögum,
því hagfræðislega skoðað eru þau
ekki verndarlög fyrir íslenskan iðn-
að eða íslenska framleiðslu, heldur
eru þau í verunni hindrunarlög á
framleiðslu í landinu.
Það skiftir minstu, hvort maður
sá, sem grefur hráefnið úr sjónum,
er íslendingur eða útlendingur, þeg-
ar afnotin eru landinu í hag, jafn-
framt góðri samvinnu í viðskiftum.
Það er engum vafa bundið, að
mikið væri unnið með því, að 3ja