Framtíðin - 15.09.1923, Blaðsíða 1

FRAMTIÐIN
Ritstjóri: Hinrik Thorarensen.
I. ár.
Siglufirði 15. sepí. 1923
23. blað
Louis Pasteur.
1822—1922.
Niðurl.
Pastenr fór nú að reyna að finna
orsökina aö ýmsum sjúkdómum
hjá dýrum, og reyna að finna ráð
til að fyrirbyggja að dýrin veiktust.
Kolera á hænsnum geysaði þá af-
armikið í Frakklandi og oili miklu
tjóni. Pasteur fann sóttkveykjtina er
orsakaði þennan sjúkdóm, og gat
ræktað hana þ. e. hann gat haldið
henni lifandi í vökva á efna-
ransóknarstofu sinni, og ef hann
sprautaði dálitlu af þessum sótt-
kveykjuvökva inn í heilbrigð hænsni,
þá veiktust þau af kóleru og dóu.
Nú Ijet Pasteur sóttkveykjurnar
standa í tappalausu glasi í 1/2 mán-
uð, tók siðan dálítið af þessum
sóttkveykjuvökva og sprautaði hon-
um inn í heilbrigð hænsni. Hænsn-
in veiktust, en afar vægt. Við það
að standa í tappalausu glasinu hafði
loftið verkað þannig á sóttkveykj-
urnar, að það hafði svekt þær-, og
það svo mikið, að sóttkveykjurnar
nú aðeins gátu sýkt hænsnin afar
vægt, í stað þess að þær drápu
þau áður, og jafnframt gerðu þær
dýrin ómóítækileg fyrir veikinni.
Pasteur hafði m. ö. o. fundið upp
ráð til þess að bólusetja hænsnin
og með því að verja þau fyrir veik-
inni. Sama ráð fann hann einnig
»pp við sjúkdóm á svínum er heit-
ir „rauða veikin“. Petta hafði þó
ek.ki verulega praktiska 'þýðingu
sökum þess, að kostnaðarsamt var
að bólusetja, og verð þessara dýra
tiltölulega lítið, Og sá galli var á
að þessi bólusetning varði ekki
dýrin æfilangt, heldur aðeins árið.
Mikla praktiska þýðingu hafði bólu-
sctning lians gegn miltisbrandi, því
s» veiki drap mikið af nautpeningi
og var hann ólíkt verðmeiri en
hænsnin. í Tiberdalnum var miltis-
brandur t. d. svo algengur, aó hann
árlega drap 20%. Pasteur reyndi
fyrst að svekkja miltisbrandssótt-
kveykjuna með því að .láta loftið
verka á hana, eins og ^ hænsna-
kólerusóttkveykjuna, en það dugði
ekki, loftið svekti hana ekkert og
voru þær sóttkveykjur sem liann
var búiun að geyma nokkurn tíma
alveg eins hættulegar fyrir dýrin og
hinar. Pasteur prófaði sig nú áfram,
og fann að ef sóttkveykjurnar voru
hitaðar upp þá svektust þær. Peg-
ar Pasteur þannig hafði fundið ráð
til að bólusetja gegn miltisbrandi,
heyrðust margar raddir er dæmdu
allar þessar bólusetningar hans
vera eintómt „humbug“. Pá var
það, að fjelag eitt gaf Pasteur tæki-
færi til þess að reyna þessa aðferð
sína, með að láta hann fá 48 kind-
ur, 2 geitur og 10 nautgripi til að
gera tilraunir á, Pasteur bólusetti
helminginn af skepnunum, sem sje
24 kindur, 1 geit og 6 kýr. Eftir
nokkurn tíma sprautaði hann lif-
andi ósvektúm miltisbrandssótt-
kveykjum inn í öll dýrin, bæði þau
sem hann bólusetti og þau sem
hann bólusetti ekki. Kom þá f Ijós
að dýrin, er bólusett höfðu verið,
veiktust ekki, en hin sem ekki voru
bólusett veiktust öll, kindurnar 24
að tölu drápust allar, geitin söinu-
leiðis og kýrnar urðu afar veikar
eu lifðu þó. Pessi tilraun vakti
feikna athygli um allan heim, og
síðan hafa fleiri miljónir af sauðfje
og nautgripum verið bólusett gegn
sjúkdóminum. —
Pasteur uppgötvaði einnig, að
ekki þyrfti að hita vökva meira en
upp í 60 — 80 gráður til þess að
drepa þær sóttkveykjur sem í hon-
um eru. Petta hefur afarmikla prakt-
iska þýðingu, sjerstaklega við mjólk-
ina (þar af nafnið pasteuriseruð
mjólk), sem bæði breytist að bragði
og næringargildi, ef hún er flóuð.
Árið 1868, þegar Pasteur var 46
ára, fjekk hann slag, varð vinstri
hliðin alveg máttlaus. Hann var
lengi að ná sjer, og náði sjer aldrei
til fulis, þó hafði þetta slag engin
áhrif á gáfur hans og viljakraft.
Pasteur vissi vel hvaða hætta var
á ferðum, og sagðist hann ekki
vilja deyja strax, því sig langaði til
að geta þjónað ættjörð sinni nokk-
ur árin enn. Smám saman frískað-
ist hann, og árið eftir var ltann
orðinn svo hress, að hann byrjaði
vísindaransóknir sínar aftur.
Alt til þessa hafði Pasteur ekki
annað pláss íyrir efnaransóknir sín-
ar en smákompur. En nú fóru að
heyrast raddir um, að sjálfsagt væri
að byggja hús handa honum, þar
sem hann gæti unnið að ransókn-
um sínum, og voru veittar til þess
30 þús. frankar. Og enn átti Past-
eur eftir að gera þá uppgötvun
sína, sem hefur gert hann frægast-
ann, og bjargað fjölda manns frá
kvalafullum dauða.
Pessi uppgötvun hans var að
bjarga mönnum frá sjúkdómi, er
nefnist á læknamáli „Lyssa“. Penn-
an sjúkdóm fá menn af dýrum,
sjerstaklega hundum, úlfum og
köttum. Sjúkdómur þessi orsakast
af sóttkveykjum, og eru þær í munn-
vatni veiku dýranna. Dýrin, sem
veikjast verða aiveg hamslaus, og
fá sjerstaka löngun til að bíta alt
sem íyrir er, bæði menn og skepn-
ur. Pegar veikt dýr bítur rnann
kernst munnvatn dýrsins, og í því
eru sóttkveykjurnar, í (blóð manns-
ins) sárið og þannig smittast hann.
Nú líður 1—2 og stundum alt að
3 mánuðum og maðurinn, sem
bitinn var, kennir sjer enskis meins.
Sárið grær og alt virðist ágætt. En
í lok þessa tíma fer maðurinn að
verða lystai lítill og eirðarlaus, ein-
hver innri órói, sem aldrei lætur
hann í friði. Eftir vikutíma fer hann
að fá krampa, sjerstaklega í vjelind-
ið og andardráttsvöðvanna, og ef
sjúklingurinn reynir til þess að
drekka einhvern vökva reyrist vjel-
yndað saman í sárum krampateygj-
um, og hann kemur ekki dropa
niður, aftur á móti getur hann
kyngt fastri fæðu. Pessi krampa-
köst, sem eru afar kvalafull, verða
tíðari og tíðari, og ekki þarf ann-
að enn að sjúklingurinn heyri vatn
renna eða sjái vatn, þá fær hann
strax krampa, Að síðustu verður
sjúklingurinn alveg ringlaður, ráfar
um í herberginu og leggur úr hon-
um slefan, því liann getur ekki
kyngt munnvatninu. Að síðustu
verður sjúklingurinn rólegur, mátt-
laus eftir öll þessi krampaköst og
deyr eftir nokkra klukkutíma. Allir,
sein urðu fyrir þeirri ógæfu, að
verða bitnir af þessum veiku dýr-
um, dóu, læknavísindin kunnu eng-
in ráð til að bjarga. Og til þess
að losa sjúklinginn vlð þennau
kvalafulla dauðdaga, var - stundum
opnuð æð og honum látið blæða
út, eða þá að hann var kæfður í
rekkjuvoðunum. —
Pasteur fann að sóttkv. voru
PANTIÐ
ALLA YÐAR
PRENTUN
hjá undirritaðri prentsmiðju!
Reikning-a
Brjefhausa
Umslög
Skuldamiða
Kvittanir
Nótubækur
Vinnubækur
Síldarbækur
Samninga allskonar
og ótal önnur eyðubl.
Sanngjarnt verð I
Auk ofantaldrar prentunar
leysir prentsmiðjan af hendi
aðra prentun, svo sem:
Bækur
Blöð
Auglýsingar
Verðlista
o. fl. o. fl.
fyrir mjög lágt verð!
Frágangur hinn besti!
Fyrirliggjandi pappír, svo
sem: Bíkúba, Própatría, Con-
sept hvítt og gult, Auglýs-
ingapappír misl., Skrifpappír
og Umslög.
Siglfirðingar! — Sækið ekki
prentun til annara staða, þar
sem prentsmiðja er hjer á
staðnum, — og sem mun
leitast við að gjöra þá, er
skifta við hana, ánægða með
viðskiftin!
V i r ð i n g a r f y ! s t
Siglufj.prentsmiðja
Orundargötu 2
Talsími 42.
eimúg' í mænu og heila hundanna,
og sannaði hann það á þann hátt,
að taka lítið eitt af mænu úr veik-
/
um liundi, uppleysa hana og
sprauta því inn í heilbrigðan hund,
sýktist hann þá af innspraut-
ingunn'i. Nú tók Pasteur mænuvef
úr sjúkum hundi og þurkaði hann
í 14 daga og sprautaði upplausn
af vefuum síðan inn í heilbrigðan
hund, hundurinn veiktist ekki. Pá
tók hann vef er hann aðeins hafði