Vörður - 02.08.1924, Blaðsíða 1

VÖRÐUR
Áfgreiðslu* Qg ig&>
heimtumaButr
Ásgeir Magnássöá < j
kennarl,
II. ár.
Reykjavík 2. ágúst 1924.
30 blað.
M álakenslan
I alþýðu- og gagn-
fræðaskölunum.
Kenslumál hverrar þjóðar eru
eitt af hennar inestu vandamál-
um.
Á því hversu vel þeim er fyr-
irkomið veltur að miklu leyti
bæði líkamleg og andleg heill
þjóðaúna.
Næst heimahúsunum á hvert
barn og hver unglingur mesta
gæfu sína eða ógæfu undir
skólunum, en á þroska og at-
gervi einstaklinganna veltur þjóð-
fjelagsheillin og þjóðarþrótturinn.
Nú er svo komið á voru landi,
að heimilin eru ekki lengur skól-
ar unglinganna; illu heilli var sá
meginþáttur uppeldisins frá þeim
tekinn og fenginn í höndur mönn-
um, sem, þótt góðir kunna að
vera í grein sinni, hafa þó engin
tök á að sniða kenslnna við hæfi
og þroslca allra þeirra barna, sem
þeir eiga að kenna.
. Hefir áður verið vikið að því
hjer f blaðinu, að síðan fræðslu-
lögin gengu í gildi, hafi unglinga-
fræðslu í mörgum sveitum farið
brakandi þrátt fyrir hinn mikla
kostnað, sem þau bafa bakað
þjóðinni.
En að þessu skal ekki vikið i
þessari grein, eins og yfirskrift
hennar ber með sjer, og ekki
skal heldur vikið að kenslutil-
höginni og námsgreinavalinu al-
ment í alþýðu- og gagnfræða-
skólunum — væri þess þó full
þörf og verður ef til vill gert
siðar við tækifæri — heldur skal
hjer að eins vikið að einu atriði
skólamálanna, málakenslunni i
lægri skólunum.
Ýmissa ástæða vegna munu
flestir telja nauðsynlegt, að eitt-
hvert erlent mál sje kent í lægri
skólunum, en mjög er það þó
miklum vafa bundið, hvort rjett
sje að hafa nokkurt erlent m&l,
sem skyldunámsgrein í unglinga-
eða alþýðuskólum sem starfa 1
vetur.
Sá námstimi er ekki lengri en
svo, að hann tæplega nægir til
þess, að nemendur, ef þeir eru
ekki því betur undirbúnir, verði
sæmilega að sjer i þeim grein-
uin, sem miklu meira varða en
grautarþekking i erlendu máli,
en þær greinar, sem alþýða
manna öll, og raunar svokallað-
ir lærðir menn líka, þurfa og
eiga að vera vel færir i, er saga
og tunga þjóðar vorrar, og reikn-
ingur.
Hinsvegar væri rjett, að gefinn
væri kostur á kenslu i einu er-
lendu máli, svo að þeir, sem
lengra ætla að ganga á skóla-
brautinni gæfist þar tækifæri til
þess, að afla sjer þar þeirrar
undirstöðuþekkingar sem þyrfti
i málinu til þess að komast upp
í efri skólanna, sem auðvitað
væru að eins gagnfræðaskólarnir.
Á þeim skólum, sem starfa
2—3 vetur er hinsvegar sjálfsagt
að kenna eitthvert erlent mál,
því með sæmilegri barnafræðslu
má fyllilega vænta þess, að nem-
endur geti sint því sæmilega án
þess að taka ofmikinn tima frá
öðrum nytsamari fræðigreinum.
En þá kemur vandinn að
skera úr því hvaða erlenda málið
sje heillavænlegast fyrir oss að
læra og ennfremur hvort að
nauður reki til þess, að numið
sje nema eitt erlent mál á þess-
um skólum.
Skal siðara atvikið fyrst at-
hugað.
Hingað til hefir það alment
brunnið við i öllum lægri skól-
unum, hvort sem þeir starfa 1,
2 eða" 3 vetur að nemendur
hafa verið látnir »fúska« i 2 og
jafnvel 3 máium, dönsku, ensku
og jafnvel þýsku.
Foreldrar og aðstandendur
nemendanna hefir fundist, að
um enga mentun væri að ræða
hjá þeim, nema þau gætu bablað
eitthvað i erlendu tungumáli og
þeim helst sem flestuin.
Sumir kennaranna hafa og ef
til vill verið sömu skoðunar,
enda þótt hæpið hafi verið, að
þeir gætu kent nokkurt erlent
mál svo að í lagi væri, því að
eins og gefur að skilja þarf til
þess mikla þekkingu í málinu.
Hinir munu þó sennilega vera
miklu fleiri af kennurum, sem
sáu, að þessi mikla málakensla
var óráð, dró altof mikinn tima
frá öðrum námsgreinum og
gagnið vafasamt, en þá hefir
flesta vantað bein í nefið tii þess
að taka fyrir kverkarnar á þess-
ari heimsku og haga námsgreina-
valinu eftir þyí sem þeim finst
best við eiga og án tillits til hje-
gómagirndar fólksins og skiln-
ingsleysis á þvi hvað mentun og
þekking er.
Liggur í þessum efnum mikil
og óbætt sök á herðum fjöl-
margra kennara. Gerir sá kenn-
ari ekki skyldu sína. 'sem að eins
kennir vel sitt »fag« heldur á
hann og líka að vinna að því
að koma mentunarviðleitni al-
þýðunnar inn á rjettar brautir.
Nú mun svo komið, að nær
þvi undantekningarlaust munu
allir, sem best skyn bera á
skólamál, telja sjálfsagt að, að
eins eitt erlent mál sje kent í
lægri skólunum en það sje skað-
legt að vera að grauta i mörg-
um málum því að afleiðing þess
verði sú að einungis ljeleg hrafl-
þekking fáist í þeim sem nem-
andinn hefir lítið gagn af.
í næsta blaði skal vikið að
því hvaða erlent mál eigi að
kenna.
Setjið
N ar ag
miðstöðvar f hús yðar.
Lang-bestu og ódýrusu
miðstöðvartækin i
smærri hús.
unum hjer. Kaupa þeir slldina
af íslenskum skipum og gefa
12—14 kr. fyrir málið (IV2 tn.).
Hafa mörg íslensku skipanna
komið inn eflir stulta útiveru
með 500—800 mál i bræðslu.
Útlit er fyrir gott verð á síld-
inni er nokkuð þegar selt með
allgóðnm hagnaði.
Amerísku fluginenuírii-
lr. Þeirra er von hingað 3—4
ágúst. — Um líkt leyti verða
hjer 10—12 herskip frá Banda-
rikjunum sem eiga að vera til
aðstoðar llugmönnunum ef á
þarf að halda.
cJHs
1 J, Þorláksson & Norðmann. 1
Innlendar frjettir.
Sláttur er nú víðast hvar
byrjaður hjer sunnanlands fyrir
1—2 vikum og hefir nýting til
þessa verið ágæt og víðasthvar
hirt eftir hendinni. Grasspretta
mun nokkuö misjöfn en þó mun
betri en áhorfðist um tíma.
Sagði Sigurður Sigurðsson
ráðunautur, sem nýkomin er
austan úr sveitum og nú farinn
aftur vestur og norður í land,
Verði, að spretta á túnum og
flægiengjum austan fjalls mundi
vera i meðallagi og vel það á
flæðiengjum. Þó væri sú undan-
antekning á, að tún upp til dala
væru viða kalin til muna.
Norðanlands mun grassprettur
alment vera öllu betri en sunn-
anlands en viða ber þó alimikið
á kali þar einnig.
Maimalát. Finnur Jónsson
frá kjörseyri andaðist 19. júlí
82 ára gamall. Finnur heilinn
var hinn merkasti maður, fræði-
maður mikiil, áhugasamur um
opinber mál og vildi i engu
vamm sitt vita.
Þann 9 júlí andaðist Jón
Bergsson óðalsbóndi á Egilsstöð-
um liðlega 69 ára gamall. Var
hann hinn merkasti maður og
einn af mestu hjeraðshöfðingj-
um austur þar.
ifliiilingarnlr hafa litið
breiðst út enn og verið vægir;
mænusóttin er hinsvegar viða,
allskæð enn, en er þó talin í
rjenun. Skæðust varð hún í
Eyjafirði. Dóu alls 9 börn í hjer-
aðinu þar af 5 á Akureyri en
22 börn og unglingar eru þar
með vöðvaaflleysi, mjög mis-
tnunandi mikið. Talið er, að
hún hafi komið í nær því hvert
einasta hús á Akureyri.
Veikin mun vera í öllum
landsfjórðungum, en í sumar
sýslur hefir hún enn ekki kom-
ist. Sóttvörnum er allvíða beitt.
Læknar telja að besta ráðið
gegn því, að veikin hafi hættu-
leg eftirköst, sje góð loftrœsting
i hýbýlum.
Afliiin. Hann helst enn þá
ágætur á togarana og muna
menn ekki eftir slikum uppgrip-
um um þetta leyti árs.
Veiða þeir aðallega út af ísa-
fjarðardjúpi og hefir ekki verið
veitt á þeim fiskimiðum enn um
þetta leyti árs og sýnist því svo
að hjer sje um ný fiskimið að
ræða, að mestu áður óþekt.
Má i þessu sambandi geta
þess, að enskur vísindamaður
hefir nýlega bent á það á fundi
merks vísindafjelags í Englandi,
að likindi væru, að fiskur færi
nú að þrjóta á grunnmiðum ná-
lægt landi og væri þá eigi ann-
ars kostur að fiskiveiðarnar ættu
ekki að minka að mun, en leita
að nýjum grunn og fiskimiðum
langt út í hafi.
Telur hann jafnframt sennilegt
að fiskimið muni vera góð á
hrygg þeim eða kambi sem ligg-
ur frá íslandi til Grænlands.
Styður uppgripaafli togaranna
nú, á þessum slóðum, tilgátu
þessa.
Verð á fiski mun enn ekki
hafa fallið en eftirspurn eftir
þorski er lítil, en það hvað>
hún ávalt vera um þetta leyli
árs. Má þvi segja að útlitið sje
hið glæsílegasta hvað sjávarút-
veginn snertir.
Síldarafli er nú ágætur
fyrir Norðurlandi. Voru um síð-
ustu helgi saltaðar á öllu Norð-
urlandi rúmar 29 þús. tunnur,
og um 12’/a þús. tn. höfðu verið
kryddaðar. Auk þess hafði mjög
mikið veiðst af síld í bræðslu.
Norðmenn hafa yfir að ráða
flestum síldarbræðsluverksmiðj-
Stuttstafaskálchð.
(Eftirfarandi vísu fann Vörð-
ur á götu úti og þótti rjett að
koma henni til rjetts viðtak-
anda).
Vammir sannar aumum óm
enn i svanna minni,
»manninn« svinni í rimi, — róm
rír í sinnis inni.
Utan úr heimi.
liUiidiinafuuduriim. Full-
trúar 10 þjóða sitja nú í Lund-
únum og ræða um skaðabóta-
málið og afstöðu Bandamanna
til Þjóðverja.
Meðal þessara manna sitja
fundinn Mac Donald, enski
stjórnarformaðurinn, Harriot eít-
irmaður Poincare og Theunis
forsætisráðherra Belgja.
Bandaríkin hafa einnig sent
menn á fund þenna en beinn
þátttakandi eru þau þó eigi.
Pjóðverjar hafa ekki enu sent
fulllrúa þangað vegna mótstöðu
Frakka sem rjeru að því öllum
áruin, að þeim leyfðist það ekki
en talið er þó að endirinn verði
sá, að þeir fái að senda menn
þangað til skrafs og ráðagerða.
Margir gerðu sjer miklar von-
ir um ráðstefnu þessa og hjeldu
að nú yrði komist að fastri og
öruggri niðurstöðu um þessi
miklu vandamál, en því miður
virðast þær vonir ekki ætla að
rætast.1
Stendur alt enn í sömu spor-
um og samkomulag ekki feng-
ist um neitt sem máli skiftir.
Er Herriot hinn örðugasti og
vill ekki að Frakkar sleppi af-
skiftum af Ruhr, á hann enda
örðuga aðstöðuna, því að fylgi
hans heima fyrir er veikt og
Poincare er enn þá fylgismikill
og hans slefna, þótt láta yrði
af stjórn i bili.
Má eins vel búast við því að
ráðstefna þessi vecði gagnslaus
sem þær fyrri.
t ráði er að Bandaríkin veiti
Þjóðverjum stórt lán, en bund-
iö mun það þó þeim skilyrðum
að samþyktar verði tillögur, sjer-
fræðinganefndarinnar i öllum
aðalatriðum.
I