Vörður - 31.03.1928, Blaðsíða 1

Utgefandi: Miðstiórn íhaldsflokksiue.
Afgreiðslumaður
og gjaldkeri
Asgeir Magnússon
Laugav. 32. Sími 1432.
VI. ár.
RefkjaTÍk 31. niars I03S.
■5. blaö.
í gapasfokknum.
Stjórnin og steinolían.
\ . -------
Staðarfellsskólinn
tekur til starfa 15. september og stendur yfir til júníloka
ár hvert. Kent erþar: Hússtjórn, fatasaumur, hannyrðir margs-
konar, vefnaður, smjör-, skyr og ostagerð. — Auk þess
ýmsar bóklegar námsgreinar. — Eiginhandarumsókn sje
komin til undirritaðrar fyrir maí lok. — Dvalakostnaður og
skólagjald er 60 kr. á mánuði. — Nánari upplýsingar fást
hjá undirritaðri.
Sigurborg Kristjánsdóttir,
Slaðarfelli, Dalasýslu.
I.
í greininni „Olía og ábyrgð.
arleysi“, sem birtist hjer í blað-
inu, er þess getið ao stórblaðið
þýska, „Vossische Zeitung“ hafi
flutt um áramótin í vetur,
fijettaskeyti hjeðan þar sem
látið er í veðri vaka, að fram-
kvæmdir Shellfjelagsins hjer á
landi sjeu gerðar með það fyr-
ir augum, að Englendingar geti
haft hjer bakhjarl fyrir flota
sfnn, ef til ófriðar komi. Jafn-
framt er þess getið, að sendi-
herra vor hafi hnekt þessum
orðrómi og hafi hið þýska blað
tekið leiðrjettingar hans til
greina og síðan haft hljótt um
málið. Er umrædd grein var
rituð var „Verði“ ókunnugt um,
uð þýska blaðið hefði að nýju
hafið umræður um málið. En
svo sem að líkindum lætur gáfu
ummæli dómsmálaráðherrans á
eldhúsdegi orðrómi þessum nýj-
an byr í s.eglih. Dómsmálaráð-
herrann hnekti þar skýringum
fulltrúa vors erlendis og gerði
hann ómerkan orða sinna. Hvar
sein er í heiminum mundi slíkt
hneyksli hafa verið vítt, og
inargoft hafa stjórnir landanna
orðið að hröklast frá völaum
fyrir langtum minni sakir.
Síðan umrædd grein var rituð
hefir oss borist í hendur danska
blaðið „Berlingske Tidende“ frá
11. þ- ln- Birtist þar skeyti frá
frjettaritara blaðsins í Berlín
og er efni þess á þessa leið:
„í sambandi við símskeyti til
„Vossische Zeitung“ í janúar-
mánuði, sem raiddi um tilraun
þá sem sagt var að England
væri að gera til að gera ísland
að flotastöð, flytur blaðið i
kvöld símskeyti frá Reykjavik,
og er þar meðal annars svo að
orði komist:
„Á Alþingi hefir orðið orða-
senna (Diskussion) milli ráð-
herra fyrverandi ihaldsstjórnar,
sem veitti Shellfjelaginu sjer-
leyfið til bygginga á olíu-
geymunum á íslandi, og núver-
andi stjórnar. í Umræðunum
sakaði núverandi dómsmálaráð-
herra fyrverandi atvinnumála-
ráðherra opinberlega um það,
að hann með þessum ráðstöf-
unuin hefði teflt sjálfstæði
landsins í alvarlega hættu og á
öðrum fundi lýsti dómsmála-
ráðh. því ennfremur yfir, að
orðrómurinn um bækistöð
(Fodfæste) ensku flotamála-
stjórnarinnar á íslandi væri
ekki algerlega órjettmætur".
Prjettaritarinn deilir því næst
á mótmæli (polimiserer mod det
Dementi), seui sendiherra ís-
ands i Kaupmannahöfn, Sveinn
Björnsson, birti, eftir fyrstu
frásögn „Vossische Zeitung"
um þetta mál, þar eð enginn
vafi sje d að Sliellfjelagið sje i
sambandi við Anglo Persian
Oil, en í því fjélagi ætti enska
flotamálastjórnin meiri hluta
hlutafjárins. (Leturb. vor). Það
er heldur ekki til þess fallið,
að koma kyrð á hugi manna
(det kan heller ikke virke bero-
ligende) að Englendingar nota
„leppa“ á íslandi og hafa mynd-
að íslenskt Shellhlutafjelag. Að
minsta kosti er allur þorri ís-
lensku þjóðarinnar mjög á-
hyggjufullur um varðveislu
hlutleysis iandsins, og verður
að álíta það með rjettu, einu
rjettmætu stjórnmálastefnu,
sem ísland verður að fylgja i
hverskonar árekstri (Kon-
flikter)".
II.
1 þeirri útgáfu af ræðu sinni,
sem dómsmálaráðherrann hef-
ir látið Tímann birta, segir
meðal annars svo:
„Eins og menn vita, þá er
valdið yfir olíunni eitt af heit-
ustu deilumálum þjóðanna. Um-
ráð þeirra yfir olíulindunum og
aðstaða þeirra til að geyma
hana á hentugum stöðum vegna
herskipa sinna. Ná er stærð
þessara islensku geyma svo
mikil, að likast er, sem hcr-
flota sje ætlað að liafa hjer
birgðir. Ef svo er ekki þá skora
jeg á hv. 1. þm. Skagf. (M. G.)
að gefa skgnsamlega skýringu
á þessu“. (Leturbr. vor).
Síðan fer ráðherrann nokkr-
um orðum um, að vjer verðum
að auka sjálfstæði vort á næstu
árum. Og eigum þvi að vera á
verði gegn „hverskonar erlend-
um áhrifum og ásælni, sem
kynni að leita hjer fangs og
yrði til þess að veikja eða
hnekkja sjálfstæði voru. En
einkum er það þó umhugsunar-
efni, þegar ráðherra veitir vold-
ugu heimsauðfjelagi hiklaus
rjcttindi og gcrisi siðan einn af
leppum þess. (Leturbr. vor).
Hjer ur furðulega digur-
barkalega mælt og mun þó
frekar dregið úr orðum ráð-
herrans eins og þau voru töl-
uð en á þau bælt. Menn skyldu
ætla, að sú stjórn, sem þannig
talar hefði fyllilega hreinar
hendnr.
En er það nú svo?
III.
Allri þessari sjálfstæðisher-
ferð ráðherrans er snúið gegn
Shellfjelaginu. Það á að hafa
bygt geyma sína hjer til þess
að gefa erlendum „herílotum“
aðstöðu til þess að hafa hjer
olíubirgðir. Ráðherra íhalds-
flokksins er gerður að hálf-
gerðum landráðamanni fyrir
að hafa veitt íslenska Shellfje-
laginu, sem stofnað er í fuílu
samræmi við íslensk lög, heim-
ild til að byggja hjer olíu-
geyma. Dmrh. minnist ekki á
að sjálfstæði voru geti stafað
hætta af starfsemi nolckurs ann-
ars steinolíufjelags, sem hjer
starfar. Þó var honum kunnugt
um, að hjer er starfandi annað
steinolíufjelag, Olíuverslun ís-
lands hf., sem er sölufjelag fyr-
ir Anglo Persian Oil Co., öðru
nafni British Petroleum Co.
Þessu fjelagi hafði núverandi
stjórn gefið heimild til að
byggja hjer olíugeyma, og reka
olíuverslun. Fjelag þetta hefir
þegar bygt olíugeyma sam-
kvæml heimild stjórnarinnar
og tekið að reka hjer verslun.
Að öðru leyti er mönnum lítt
kunn starfsemi þess, því ekk-
ert hefir opinberlega birst um
hana í Lögbirtingablaðinu, þótt
undarlegt megi virðast.
IV.
Árás ráðherrans á Shellfje-
lagið og þögn hans um sölufje-
lag Anglo Persian er sjerstak-
lega eftirtektarverð, þegar höfð
eru í huga orð frjettaritara
, þýska blaðsins, sem tilfærð eru
hjer að framan. Því hvað er
það sem þýski frjettaritarinn
telur varhugavert við Shellfje-
lagið? Jú, það er það eitt, að eitt-
hvert samband sje milli þess og
Anglo Persian fjelagsins, en i
Anglo Persian-fjelaginu eigi
cnska flotamálastjórnin meiri
hluta atkvæða.
Eftir þcssu hefir stjórnin
„með nokkurri legnd“ gefið fje-
lagi, sem enslca ftotamála-
stjórnin ræður gfir, lieimild til
þess að bijggja hjer oliugeijma.
Vjer fullyrðum ekki, að þessi
ummæli þýska frjettaritarans
um yfirráðin í Anglo Persian-
fjelaginu sjeu rjett. En ef þau
eru rjett, verður sjálfstæðjs-
glarnur þeirra niðja Einars
Þveræings, sem nú skipa stjórn
landsins, æði hjáróma.
Frjettaritari þýska blaðsins
álítur Anglo Persian-fjelagið
svo hættulegt, að það eitt að
Shellfjel. sje í einhverju sam-
bandi við slikt fyrirtæki, geri
framkvæmdir Shellfjelagsins al-
varlega varhugaverðar. íslenska
stjórnin ræðst á Shellf jelagið
en veitir aðal-háskagripnum
ýms fríðindi.
Ef svona er alt í poltinn bú-
ið, verður gorgeir ráðherrans
svo yfirgengilegur og biræfnin
svo takmarkalaus, að engan
veginn verður með orðum lýst.
V.
Hlutliafarnir í Shellfjelaginu
eru að dómi ráðherrans „lepp-
ar“ og jafnvel landráðamenn.
En hvað eru að hans dómi
mennirnir, sem standa að „fje-
lagi ensku flotamálastjórnar-
innar“? Og hverjir eru það?
Framkvæmdastjóri fjelagsins
er flokksbróðir ráðherrans og
vinur, Hjeðinn Valdimarsson.
Og auk þess er mælt að í stjórn
þess sje starfsbróðir dómsmála-
ráðherrans, Magnús Kristjáns-
son, fjármálaráðherra.
Dómsmálaráðherrann segir:
„En einkum er það umhugs-
unarefni þegar ráðherra veitir
voldugu heimsauðfjelagi hik-
laus rjettindi og gerist síðan
einn af leppum þess“.
Væri það síður umhugsunar-
efni, ef „heimsauðfjelagið“
væri jafnframt undir yfirráð-
um erlends „herfIota“?
Út frá þessu fer að verða
skiljanleg þögnin um Anglo
Persian-fjelagið. Það gat verið
óheppilegt að nánustu pólitisku
venslamenn ráðherrans yrðu
mikið bendlaðir við slíkt fyrir-
tæki meðan verið var að út-
mála fyrir þjóðinni hvilík
feinknahætta sjálfstæði voru
gæti stafað af starfsemi Shell-
fjelagsins. Það var ekki heppi-
legt að stjórnin, sem árásirnar
gerði, yrði staðin að því að
hafa veitt ýms fríðindi fjelagi,
sem talið er miklu hættulegra
en fjelagið, sem árásirnar
beindust að. Þögnin var enn
einn votturinn um siðgæði og
óhlutdrægni stjórnarinnar.
VI.
Með ræðu sinni ætlaði dóms-
málaráðherrann að koma and-
stæðing sínum í gapastokkinn.
Honum var það ljóst, að um-
mæli hans gátu haft alvarlegar
afleiðingar fyrir sambúð vora
við erlendar þjóðir, ef þau bær-
ust út. En hann hikaði ekki
við að setja alla þjóðina í gapa-
stokkinn, ef jafnframt mætti
hnekkja áliti áhrifamikils and-
stæðings. Andstæðingurinn hef-
ir gert hreint fyrir sínum dyr-
um, eins og enn mun sýnt
verða, er framhald ræðu hans
birtist hjer i blaðinu.
Vjer höfum í lengstu lög
þagað um þetta alvarlega mál.
Vjer höfum skirst við, að hafa
opinberlega eftir ummæli dóms-
máfaráðherrans bæði í þessu
máli og öðrum, sem að erlend-
um þjóðum vita. Vjer höfum
látið oss nægja að víta fleipur
hans og benda á hættuna, sem
af því gæti stafað.
Engu skal um það spáð hvaða
afleiðingar þetta frumhlaup
dómsmálaráðherrans kann að
hafa. En vonandi er að þjóðin
þurfi ekld að súpa seyðið af
heiftrækni lians og fram-
hleypni. Hann hefir komið sinni
eigin stjórn í gapastokk. Og
hann verður að sætta sig við
að glíina nú um stund við sín-
ar eigin ályktanir um sjálf-
stæðishættur og leppmensku.
Gengisviöaukinn.
Krían og kjóinn.
Eins og frá hefur verið skýrt
hjer í blaðinu bar stjórnin
fram frumvarp um framleng.
ingu 25% gengisviðaukans á
ýmsum tollum og gjöldum- Á
framlengingin að gilda til árs-
lolia 1930.
Frv. þetta var borið fram i
neðri deild. Þegar málið kom
til 2. umr. bar Hjeðinn Valdi-
marsson fram breytingartil-
lögu um afnám gengisviðauk-
ans á kaffi og sgkri. Sú tillaga
vaf feld með 20 atkv. gegn 5.
Fór nú málið til Ed. og báru
þá flokksmenn Hjeðins aftur
fram sömu till. Hefur reyndin
verið sú að Framsóknarmenn-
irnir i þeirri deild hafa verið
sýnu leiðitamari jafnaðarmönn-
um, en flokksmenn þeirra í Nd.
Varð það og að þessu sinni.
Tillagan sem Nd. hafði felt með
svo yfirgnæfandi meirihluta
náði samþykki deildarinnar
með sameiginlegum tilstyrk
jafnaðar- og Framsóknarmanna
gegn atkvæðum íhaldsmanna.
Þegar málið kom aftur til
Nd. báru íhaldsmenn tillögu um
að færa frumvarpið aftur til
síns upprunalega horfs, í sam-
ræmi við vilja stjórnarinnar og
yfirlýstan vilja deildarinnar.
Og þá skeðu þau undur að
Framsóknarmenn, að einum
undanskildum (H. St.) hlupu
frá fyrri afstöðu sinni og