Íslensk endurreisn - 29.06.1933, Blaðsíða 2
ÍSLENSK ENDURREISN
Aukinn þegnskapur íslendinga er eina
viðreisnarvonin.
Hann viljum vjer efla, en ekki þann hugsun-
arhátt, að velta öllu' á annara herðar. Vjer vilj-
om samhjálp og samúð, en ekki reipdrátt milli
stjettanna, eins og nú er alið á af óhlutvöndum.
Þegar litið er á atvinnuliorfur suinarsins, |
sem nú fer í hönd, er ekki bjart framundan og |
liggja lil þess margar ástæður.
Um landbúnaðinn þarf ekki að fjölyrða, því
að flestallar landbúnaðarafurðir, sem til út-
flutnings eru ætlaðar, eru i sára lágu verði og
eðlileg afleiðing þess er, að verðlag innanlands
á afurðum bænda er svo lágt, að það virðist
sem f jöldi bænda sje að flosna upp á búskapn-
um.
Landbúnaðurinn krefst mikillar vinnu, spar-
semi og ótakmarkaðrar elju og nýtni, en jafn-
vel þótt þessi skilyrði sjeu uppfylt, berjast samt
bestu bændur í bökkum, og er lijá þeim því
lítillar atvinnu von.
I>að er ekkert ósvipað um útgerðina. Flestir
togarar safna skuldum og virðist enginn hafa
áhuga á því lengur að leggja fje i þá útgerð,
sem eðlilegt er, þvi að rekstur síðustu ára sýn-
ir alt annað en framgang i þeirri atvinnugrein.
Línuveiðaraútgerðin er tiltölulega ný hjer á
landi og, eins og oft vill verða, reyndist það dýr
skóli, er byrjað var að nota linuveiðarana á
fleira en síldveiðar, eins og t, d. netjaveiðar við
Vestmannaeyjar og línuveiðar, en smám saman
skóluðust menn og lærðu af reynslunni í þessu
sem öðru. En þegar loksins virtist vera kominn
nokkurn veginn heilbrigður grundvöllur undír
þessa úlgerð, komu Jafnaðarmenn og bjuggu til
kaupdeilui’, sem urðu meðal annars lil þess, að
þrjú skip (Fjölnir, Fróði og Venus) vfirgáfu
Reykjavík og leituðu þangað, sem meiri vinnu-
friður var. Öll þessi skip eru nú komin til Þing-
eyrar og orðin heimilisföst þar.
Það var ekki hyggilegt hjá þessum mönnum
að flæma togarana þannig burt úr bænum,
þvi að það er hægra og fyrirhafnarminna að
koma útgerð út úr bænum en inn í hann.
Þessi línuveiðarafloli virðist nú rjett skrimta
af. Síðasll. ár gaf hann eigendunum viðhald
skipanna, og sjómönnum, sem atvinnu stund-
uðu á þeim, heldur lágt kaup í samanburði við
kaup á togurum þeim, sem stund veiðar mest
alt árið, en ekki er um marga möguleika að
ræða til jiess að afla sjer betri alvinnu, og liefði
þó þessi atvinna gelað vcrið betri, ef aðstaðan
við síldveiðarnar hefði verið bætt með bygging
nýrra síldarverksm iðja.
Vjelbátaútgerðin er, eins og nú standa sakir,
uppistaða sjávarútvegsins að því leyti, að hún
veitir fleira fólki atvinnu og skapar meira verð-
mæti en liinar greinir útgerðarinnar, en sá er
gallinn á, að ekki er hægt að stunda þenna at-
vinnuveg nema lítinn liluta ársins, og verður
það því framtíðartakmarkið, að afla þessari úl-
gerð atvinnu, sjerstaklega um sumartímann. Jeg
Jiekki þetta af eigin reynslu. Jeg hefi reynt sum-
arútgerð með vjelbátum á þorskveiðar tvö sum-
ur, en yfirleitt eru fiskimiðin ekki nógu auðug
til þess að geta borið útgerðina uppi fjárhags-
íega.
ÖII stærri útgerðin, svo sem togarar, línuveið-
ófyrirleitnum og' ábyrgðarlausum óþokkum á j
stjórnmálasviði hinnar íslensku þjóðar.
Vjer viljum, að þeir ráði, sem hafa einbeitt-
astan vilja, mestan drengskap og bestan hug til
þess að vinna ö 11 u m landsins börnum gagn og'
ættjörö sinni sóma.
Kr. Linnet.
arar og stærri „mótorkútterar“ (40 smál.), hafa
alt aðra aðstöðu, og getum við sjálfum okkur
um kent, að hún er ekki notuð og næg atvinna
handa þeirri útgerð allan sumartímann. En það
er hægt með því að notfæra sjer auðugustu síld-
armiðin í heimi og er það ljett verk með því að
byg'gja fleiri nýtísku síldarbræðslustöðvar, og
þá sjerstaklega við Húnaflóa. -
Þegar jeg fyrst kom fram með hugmynd
rnína um ríkisverksmiðjur, var henni tekið
dauflega, en nú er svo komið, að útgerðarmenn
og sjómenn gætu ekki hugsað sjer að vera án
rikisverksmiðjunnar á Siglufirði. En verkið er
ekki nema liálfunnið enn þá, þar sem ekki er
komin nema ein verksmiðja, en hugmynd mín
var að byggja að minsta kosti tvær verksmiðj-
ur, og hafa sjómenn ekki þráð annað heitar
undanfarin ár, en að komin væri önnur verk-
smiðja í viðbót. Er nú svo komið, að þessi krafa
verður ekki lengur þöguð í hel.
Að vísu liefir ríkisstjómin þessa dagana keypt
síldarverksmiðju Dr. Paul á Siglufirði, en hún
er svo lítilvirk, að hún getur ekki nándar nærri
fullnægt þörfinni, hvað þá heldur hinni auknu
þörf, er leiddi af þvi, að langtum fleiri skip
stunduðu sildveiðar.
Svo að jeg komi aftur að smáútveginum, -—
en þar á jeg við 18 til 28 smálesta báta, eins
og t. d. báta á Akranesi, í Keflavik og Vest-
mannaeyjum, þá vantar þá sumaratvinnu og
þarf eitthvað fyrir þá að gera.
Jeg hefi hugsað mjer, að það mætti t. d. byrja
á, að gera tilraunir með að senda þessa bála til
Grænlands, á hin auðugu fiskimið þar, um sum-
artimann. Það hlýtur að vcra auðsótt, að fá
leyfi lil að bálarnir megi athafna sig á cinhverri
hentugri eyðivik eða firði þar vestra.
Þessir góðu og kraftmiklu bátar, með okkar
seigu og duglegu sjómönnum, hljóta að geta
skapað sjer þar arðvænlega sumaratvinnu, engu
síður en aðrar þjóðir, seni sækja þessi mið nú,
auk þess sem lega íslands er hagkvæmari en
annara landa, sem láta sækja sumarafla sinn
þangað.
Þessi Grænlandshugmynd mín er nokkurra
ára gömul, en jeg held að það hafi aldrei verið
jafnmikil þörf á, að henni væri gaumur gefinn
og nú, og liggja lil þess margar ástæður, þó sjer-
staklega þær, að síldaralvinna (reknetjaveiði)
þessgra báta er ekki lengur arðvænleg og auk
jiess eru margir bátarnir orðnir svo stórir, með
kraftmiklum vjelum og vel út búnir að öðru
leyti, að það má bjóða þeim langtuni meira nú
en áður.
Jeg hefi átt tal um þetla efni við fjölda sjó-
manna, innlendra og útlendra, sem stundað hafa
fiskveiðar við Grænland og hafa þeir gefið mjer
margvíslegar upplýsingar um þetta efni, en of
langl mál vrði, að skýra frá því í stuttri blaða-
grein.
Óskar Halldórsson.
ikkiuar Isani. III.
I 7. tölublaði af íslenskri Endurreisn birtiun
vjer kafla úr bók þýsks verkfræðings, Peter-
mann að nafni, um Sovjetrússland, í íslenskri
þýðingu. Hefir grein sú vakið athygli margra
og' þykir oss því hlýða, að birta hjer annan
kafla úr frásögn lians, er óefað mun vekja
eftirtekl fjölda manna, eigi siður en hinn fyrri.
Petermann segir m. a. þannig frá:
„Fyrstu dagarnir í Moskva.
Moskva er undantekningarlítið fyrsta rúss-
neska borgin, sem útlendingar, er ferðast til
Rússlands, kynnast að ráði. Þar liafa embættis-
mennirnir, sem þeir þurfa að ná tali af, aðset-
ur sitt. Um Leningrad (Pjetursborg) ferðast
yfirleilt ekki aðrir útlendingar en þeir, sem
koma sjóleiðina. Moskva hefir töfrandi áhrif á
flesta ferðamenn. Ivirkjuturnarnir fögru, kín-
verski múrinn, Kreml-höllin, hin skrautlega
Basiliuskirkja og götulífið, sem ber á sjer aust-
rænan blæ, gagnlaka aðkomumanninn fyrst i
stað. Hann tekur naumast eftir liúsunum, sem
'komin eru að falli, óreglunni og óhreinindun-
um á götunum og' fólkinu, sem ferðast um þær,
klætt i tötrá og trjeskó. Álirifin, sem liann fær
af Moskva eftir fljótlegt yfirht eru yfirleitt
frekar góð. Undrunin ber allar aðrar tilfinn-
ingar ofurliði, a. m. k. fyrst í stað.
Vegna anna vinst fæstum ferðamönnum tími
til að kynna sjer Moskva nánara. Rússar hafa *
auk þess sjerstakt lag á þvi, að láta menn ekki
taka eftir neinú óþægilegu eða því, er kynni
að falla íiiönnum miður i geð. Þeim tekst jafn-
an snildarlega að hagnýta sjer alla örðugleika
ferðamanna. í Ieikstjórn eiga þeir, sem kunn-
ugt er, engan sinn líka, síðan jieir gerðu „Potem-
kin“-kvikmyndina. Þeir hafa alveg sjerstakt lag
á að sýna útlendingum aðeins jiað, sem jieir eiga
að sjá. Það er ekki einu sinni, að Jicir fái nokk-
urn tíma að sjá liina troðfullu spoi*\ragna í út-
hverfum borgarinnar. Leið þeirra liggur aldrei
um úthverfi Moskva, þar sem fólkið hefst við
liópum saman í daunillum og ógeðslegum lier-
bergiskytrum. Þeir fá heldur aldrei að vita um,
að fólkið verður tímunum saman að standa í
halarófu framan við sölubúðir rikisins, til þess
að bíða eftir að því verði úthlutað ögn af brauði,
sild, kjöti og olíu og öðru jivi, er það Jiarf sjer
til Iifsviðurværis. Þeir frjetta ekki, að Jiegar
um miðnætti leita menn til sölubúðanna og að
foreldrar og börn skiftasl á að bíða eftir að
röðin komi að sjer.
Þeir frjetta ekki lieldur, að konurnar slanda
dag eftir dag, ffá morgni lil kvelds, fyrir fram-
an fangelsin, til Jiess að grenslast cftir, hvert
fjölskyldufaðirinn eða sonurinn, sem varpað
hefir verið í fangelsi, hafi vcrið flultur. Það
kemur varla fyrir, að getið sje um, af hverju
Jiessi eða hinn liafi verið tekinn fastur, livort
liann sje enn á lifi, eða hvort Jiegar sje búið
að flytja liann i^útlegð til Archangelsk eða eitt-
hvað annað. Oftast líða fleiri mánuðir, Jiar til
fjölskyldan frjettir hver hafa orðið örlög ást-
vinar síns.
Sá, sem dvelur aðeins skamman tima í Sovjet-
rússlandi, liefir hvorki tima nje tækifæri til
Jiess að kynna sjer ástandið Jiar, eins og það
er i raun og veru. Hann fær ekkert að lieyra
um útlagaeyna Solovezki i Ishafinu; hann
frjettir heldur ekkert um kvalir Jiær, sem 30
þúsund „Lisclienzis“, Ji. e. rjettleysingjar, verða
að Jiola, aðcins fyrir það, að þeir töldust áður
fyr til borgarastjettarinnar.
Hann kemur varla út fyrir aðalgötur borg-
arinnar, þar scm skrifstofurnar, Kreml-höllin
og leikhúsin standa. Þurfi hann að leita upp-
lýsinga hjá mönnum, er skilja móðurmál hans,
þá eru Jiað nær undantekningarlaust erindrek-
ar G. P. U. leynilögreglimnar eða Kommúnistai'.
Þeir sem koma til Rússlands scm meðlimir iðn-
Hvar er sumaratvinnu að hafa?
Togarap, línuveiðarar og mótorskip gætu liaft
næga sumaratvinnu, ef rjett væri á lialdid.
Væri ekki rjett að atliuga Grænland fyrir
vjelbátautveginn ?