Ísland - 06.03.1937, Blaðsíða 3

6. marz 1937
ÍSL AND
Ameríkuferð
Viðtcsl við Óskar Halldórsson útgerdarmann.
P*'. • '~J , '.V" '
Öskar Halldórsson útgerðar-
maður er nýkominn heim úr
Ameríkuferð og hefir fréttarit-
ari blaðsins átt tal við hann um
þessa vesturför hans og sagðist
honum þannig frá:
— Ég kom til New York 24.
nóv. og hef ég aldrei verið
hræddari um líf mitt en þá fáu
daga, sem ég dvaldi þar. Hvergi
hef ég séð annað eins bílaþvarg
og þar — og þó það væri óslitin
bílaröð, eins langt og augað
eygði, þá virtist mér, að hver
einstakur bíll æki eins hratt og
orka hans leyfði. Það er ýkju-
laust, að Ameríkumenn aka
eins og fantar, og feitum mönn-
um og þungum á sér eins og
mér er allsstaðar hætta búin!
Á hafnarbakkanum, þar sem
ég steig á land í New York,
hitti ég fyrir Svíana Pontus
Nielsen og Walström, sem báð-
ir eru miklir vinir okkar ís-
lenzkra útgerðarmanna og auk
þess mörgum kunnir hér á landi,
og þótti mér gaman að hitta
„kollega“ mína í þessari voða-
legu borg!
— Og þröngvuðu þið ekki
strax út heilmiklu af síld í New
York-búa?
— Nei, þar er lítill markað-
ur fyrir þá venjulegu harðsölt-
uðu síld. Þegar þeim er boðin
hún til kaups, benda þeir ósköp
kaldir upp í kirkjugarðinn og
segja, að þarna haldi þær sig
nú, gömlu skandinavisku síldar-
æturnar, að afkomendur þeirra
kæri sig ekkert um þá fæðu.
Á s.l. sumri voru þó 12,000
tunnur af léttverkaðri síld seld-
ar héðan beint til New York, og
um svipað leyti seldu Norðmenn
og Svíar þangað 10,000 tunnur
af samskonar síld, veiddri hér
við land. Það eru aðallega
„barrónar“, í reykvískri merk-
ingu þess orðs, sem borða þessa
síld.
Það, sem New Yorkbúar eru
gráðugastir í frá okkur Islend-
ingum, er meðalalýsið, og er
mikil eftirspurn eftir því.
— En þeir vilja ekki líta við
saltf iskinum ?
— Nei, það er sama og eng-
inn markaður fyrir þurkaðan
saltfisk í Norður-Ameríku.
Frekar væri leið að selja þeim
blautsaltaðan fisk — annars
kæra þeir sig ekkert um salt-
fisk. En fái þeir til meðferðar
íslenzkan saltfisk, er hann
„flakaður“ og látinn í 1—2
punda kassa. Og það sem ekki
er flakað „rispa“ þeir niður í
mjöl, sem notað er í hinar svo-
nefndu saltfiskkökur. Þær eru
seldar í litlum öskjum, svipuð-
um sígarettuöskjum.
— En þektu Ameríkanar
nokkuð til karfans okkar?
rw.r*
— Karfalýsið könnuðust þeir
við og líkaði það vel, en það
hafði lengi staðið í stappi um
það, hvort setja skyldi verðtoll
á þá vöru, en þó varð það úr,
að skattalöggjöfin leyfði á því
frjálsan innflutning og er þess
vegna nokkur markaður fyrir
karfalýsi. En aftur á móti höfðu
þeir lítinn áhuga fyrir síldarlýsi
og síldarmjöli af því að báðar
þessar vörur geta þeir keypt frá
Japan við miklu lægra verði.
Fyrstu þorskflökin, sem
Fiskimálanefnd sendi vestur í
fyrra, líkuðu vel, en umbúðirnar
þóttu ófullnægjandi, og efast ég
um að þar verði nokkur fram-
tíðarmarkaður fyrir frystan
fisk héðan. I fyrsta lagi af því
að Ameríkumenn borða lítið
af fiski og í öðru lagi af því að
þeir hafa sjálfir nokkurn fiski-
flota og afla töluvert. Og í
þriðja lagi af því að borga verð-
ur innflutningstoll af ísl. fiski
og verður hann því dýr fæða.
Aldrei hafa amerískir fiski-
kaupmenn átt eins miklar birgð
ir af frystum fiski og nú, og
sögðu mér fróðir menn í þess-
um efnum, að ef slæmar gæftir
yrðu þar við land í janúar og
febrúar þá gæti orðið skortur
á fiski í 15—20 daga, og að þá
mættum við senda íslenzkan
fisk — annars ekki.
— Álítið þér að ameríski
fiskurinn sé eins góð fæða og
okkar fiskur?
— Það orkar ekki tvímælis,
að íslenzki fiskurinn er miklu
betri, ef ég má dæma eftir því,
sem ég sá, í fiskihöfninni í New
York og svo sérstaklega í
Boston. Sá fiskur var 7—14
daga ísfiskur úr togurunum
þar.
— Fóruð þér líka til Boston ?
— Já, og það var það versta
ferðalag, sem ég hef komist í.
Þeir eru í mesta máta bölvaðir
svefnklefarnir í amerísku járn-
brautunum, sérstaklega fyrir
það, að ferðafólkinu er skylt að
afklæða sig uppi í rúmunum,
hvað sem tautar — og þeir, sem
þekkja mig geta getið því nærri
hve létt mér muni veitast svo
leiðis brölt uppi í hárúmi! Ame-
ríkumenn eru víst ekkert tepru-
legir, sem m. a. sést af því, að
í sama svefnklefa er öllu raðað
holt og bolt, konum og körlum,
ungum og gömlum, horuðum og
feitum, allt eftir þeirri röð, sem
fólkið kemur inn á gangana
Eftir mikla armæðu gaf ég það
upp á bátinn að hafa mig úr
fötum, en losaði hálslínið, sofn-
aði brátt og svaf til morguns.
En ég vaknaði ónotalega.
Biksvartri krumlu var gripið
í öxlina á mér og ég skekinn til
af miklum móði. Þegar ég leit
upp grúfði fram yfir mig geig- |
vænlegt negraandlit með skelfi-
legum hrosstönnum. Mér flaug
óðara í hug, að líklega væri ég
komin eitthvað norður og nið-
ur. —
How, how — Boston, Sir, —
Boston, vældi ámátlega í negr-
anum. Þá rankaði ég við mér.
Þett var einn af svefnklefaþjón-
unum.
— Hvað voruð þér svo lengi
1 Boston?
— í 2 daga, og hafði ég mik-
ið gagn og ánægju af dvöl minni
þar.
1 Boston eru nú búsettir um
60 íslenzkir sjómenn. Þeir þykja
bera þar af öðrum sjómönnum
og eru 12 þeirra togaraskip-
stjórar og 10 stýrimenn. Allir
eru menn þessir fæddir og upp-
aldir hér heima, og þeim, sem
ég átti tal við, kom saman um
það, að þeir þráðu fátt annað
meira en að koma heim í
skemmti- og kynnisför og svo
aftur í ellinni — til að deyja. En
við viljum ekki koma heim til
að taka vinnuna og brauðið frá
ykkur hinum, því í þeim efnum
fáum við yfirleitt heldur slæm-
ar fréttir að heiman! Okkur
langar líka í íslenskan mat, t. d.
hangikjöt og svið, sögðu þeir.
Um útgerðina í Boston ræddi
ég sérstaklega við Magnús
Magnússon frá Isafirði. Magnús
er skipstjóri á togaranum
Heklu, en þann togara á hann
sjálfur.
Eftir upplýsingum Magnúsar
eru í Boston um 100 togarar —
þar af 80 diseltogarar — og hin-
um 20, sem gengu fyrir kola-
kyndingu hefir nú verið breytt
svo þeir ganga fyrir olíukynd-
ingu. Flest eru skip þessi frá
110—150 feta löng. Mörg þeirra
eru nýbyggð tréskip með 350
750 hestafla vélum. Þau skip,
sem brenna olíu eyða um 3000
lítrum á sólarhring, og nemur
sú olíueyðsla nálægt 150 krón-
um.
Fiskimið Boston togaranna
eru um 500 sjómílur frá Boston
og venjulega eru togararnir
viku til hálfan mánuð í hverjum
,,túr“. Allur fiskurinh er ísað-
ur um borð, á sama hátt og hér
er gert á ísfiskvertíð, og þegar
komið er að landi er mikill hluti
fisksins seldur nýr, víðsvegar út
um land, en það sem ekki er
selt þannig, er látið í íshús og
þar flakað og fryst. Ishúsin
standa niður í fiskihöfninni.
Mest veiðist þorskur, ýsa, ufsi
og karfi.
Fisksalan fer fram í kauphöll
í fiskhöfninni og minnst seld
1000 pund. Fiskurinn er seldur
óséður um borð í skipunum og
ekki skipað upp fyrr en eftir söl-
una. Skipstjórinn má sjálfur
selja afla sinn á kauphöllinni, en
fái hann mann til að selja fyrir
sig skal hann greiða honum 90
krónur fyrir söluna — en sölu-
maður kostar mann við vigtina.
Það er fjörugt á kauphöllinni
þegar verið er að selja fiskinn.
Sölumennirnir standa afgirtir í
kringlóttu hólfi á miðju gólfi
og í kringum þessar grindur
hópast svo fiskikaupmennirnir
æpandi og skrækjandi — og allt
gengur í þessum mikla flýti.
— Hvað leið nú fiskverðinu
á kauphöllinni ?
— Þessa daga, sem ég dvaldi
í Boston var karfinn um 15 aura
kílóið og þorskurinn 40 aura
(slægður með haus).
— Eru togaramir gerðir út
allt árið?
— Já, allt árið. Og afkoma
þeirra kvað vera mjög góð.
Meðal afli úr hverri veiðiför
selst venjulega fyrir 12—15
þús. kr. — en ekki er leyfilegt
að selja fisk úr öðrum skipum
en þeim, sem byggð eru í Banda-
ríkjunum.
'Ráðningarkjörin á togarana
eru tvenns konar: Á sumum
skipum er fast kaup og afla-
premía, á öðrum hlutarráðning,
og er hún almennari.
Fast kaup háseta er 230 kr.
á mánuði, frítt fæði og 40 kr.
á mann af hverri 4500 króna
sölu. Skipverjar eiga lifrina
sjálfir, og matsveini er borgað
27 kr. á dag og frítt fæði. Allur
þorri skipanna hefir hlutarráðn-
ingu og er hún þannig, að af
óskiptum afla er tekið kaup
loftskeytamanns og leiga af
loftskeyta- og taltækjum skips-
ins. Venjulega er skipshöfnin
15—17 menn, og séu skipverjar
t. d. 15 er aflanum skipt í 30
hluti og fær hver skipverji einn
hlut — en af hlutum skipsins
bætir útgerðin upp yfirmönn-
um skipsins kjör þeirra. Það
lætur því nærri, að skipið fái
nettó 40% af andvirði aflans
fyrir skip, vátryggingu og veið-
arfæri. En af hlutum skipverja
er greidd öll olía, ís og löndun-
arkostnaður. Auk þess fæða há-
setar sig sjálfir, þegar hlutar-
ráðning er.
Með öðrum orðum, að skip-
verjar fá engan hlut úr afla fyrr
en allur kostnaður hefir verið
að fullu greiddur.
— En hverjar skyldu þá vera
árstekjur þessara togara-
manna ?
— Árslaun háseta eru nettó
vanalega milli átta og níu þús-
und krónur, en stýrimanna tólf
til f jórtán þúsund krónur.
Marxistum sparkað.
1 ritnefnd skólablaðsins í
Menntaskólanum hafa marxist-
ar haft meirihluta, og notuðu
þeir þá aðstöðu sína til þess
að gera blaðið að marxistísku
róg- og sorpmálgagni. Þetta
þoldu þjóðlegir nemendur skól-
ans ekki, sem von var. Marx-
istamir vom reknir með afli
lýðræðisins, og er nú ritnefndin
skipuð þjóðhollum ungum
mönnum, þeim Ágúst Bjama-
syni, Guðmundi Péturssyni,
Hannesi Kjartanssyni, Jóni Kr.
Havsteen og Lámsi PéturssynL