Alþýðumaðurinn - 20.10.1971, Blaðsíða 5

ÁRIÐ 1928 fluttist ungur maður frá Svalbarðs-
strönd til Akureyrar. Ekki hleypti hann heimdrag-
anum auðugur að fé. Foreldrar hans voru að vísu
bjargálna, en litla jörðin þeirra gaf heldur ekki
meira af sér, en til þurfti að fæða og klæða börnin
fimm. Vegarnesti hans var óbilandi trú á tilveruna,
og sá metnaður að verða aldrei öðrum til byrði. —
Lítið grunaði þennan unga mann þá, að hann yrði
síðar meir eigandi stærsta einkafyrirtækis bæjar-
ins. Saga Skarphéðins Ásgeirssonar, forstjóra Am-
arós, er dæmigerð saga um hvað ná má langt með
óbilndi viljaþreki, þó byrjað sé með tvær hendur
tómar. Samt er Skarphéðinn ólíkur þeirri hugmynd,
er fólk gerir sér um mikla athafnamenn. Velgengn-
in hefur haft lítil áhrif á hann, tengsl hans við með-
bræður sína og umhverfi hafa ávallt verið honum
meira virði en gengi fyrirtækisjns. Skarphéðinn Ás-
geirsson forstjóri, er enn þá sami maðurinn og hann
var, er hann kom fyrst til Akureyrar með tvær hend-
ur tómar, fyrir rúmum fjórum áratugum.
— Flvað byrjaðir þú að
starfa, er þú komst til Akur-
eyrar?
— Ég hafði hugsað mér að
leggja fyrir mig 'húsasmíði, og
vann hjá þeim Eggerti Guð-
mundssyni, Guðmundi Ólafs-
syni og Sigtryggi Espólín. En
svo skall kreppan á 1930, og allt
fór að dragast saman. 1932, var
t. d. ekki byggt nema 1 faús hér
á Akureyri, svo að þýðingarlaust
var að ætla sér að lifa á þessari
vinnu. Svo að ég fór í kolavinnu
til Sverris Ragnars. Þá var ein-
göngu um kolakyndingu að
ræða hér, og segja má, að á
kyrrum vetrardögum hafi vart
grillt í Akureyri fyrir kolareyk.
Tímakaupið var 1 króna og unn-
ið í 10 tíma á dag. Um eftir-
vinnu var ekki að ræða, en
manni þótti bara gott að koma
heim með 10 krónur að loknu
dagsverki. Til að bæta kjör mín,
fór ég svo í rælni að smíða leik-
föng, gekk á fund Indriða Helga
sonar í Electro Co., og spurði
'hvort hann teldi þetta söluhæft.
Hann hélt nú það, bauðst til að
selja þetta á 1 til 2 krónur stykk-
ið, með sölulaunum sínum inni-
földum. Þetta þóttu mér góð við
skipti, og þú mátt trúa því, að
mér fannst ég vera auðugur, er
ég gekk út frá 'honum með 8
krónur og fimmtíu í vasanum.
Fyrir þessa peninga keypti ég
svo efnivið, krossvið og timbur
í fleiri lekföng, svo að segj a má,
að þetta 'hafi verið stofnfé Leik-
fangagerðar Akureyrar, sem ég
rak í 9 ár.
— Hvernig var bœjarlífinu
háttað á þessum tíma?
— Almenningur hafði afar
lítil áuraráð. Maður þóttist góð-
ur, ef maður gat komizt yfir 75
aura til að fara í bíó, að mað-
ur minnist nú ekki á dansleik
eða leiksýningu, en þar var að-
gangseyrir 1 króna. Þá var það
Leikfélagið, er hélt uppi aðal
félagslífinu. Hæstu tekjur
manna voru um 300 krónur á
mánuði, það er að segja ef
vinna var stöðug. Þá var áber-
andi stéttarskipting. Þeir sem
tilheyrðu 'hinum svokallaða
„aðli“, voru kaupmenn, læknar,
prestar og sýslumaður. Þetta
fólk bar af öðrum í klæðaburði,
og setti mikinn svip á bæjarlíf-
ið. Ég er mikið á móti stéttar-
skiptingu, en samt get ég ekki
gert að því, að ég sé eftir að sjá
ekki framar þessa prúðbúnu
kalla, eins og Stephensen lækni
og Karl Nikulásson o. fl. ganga
eftir Hafnarstrætinu. Þetta voru
svipmiklir persónuleikar. Þá
voru verzlanir hér líka í kring-
um 40, svo að af nógu var að
taka.
— Þig hefur sennilega ekki
grunað þá, að þú tilheyrðir síð-
ar meir þessum hópi?
— Nei, síður en svo, og
hefði 'heldur ekki óskað eftir
því. Ég 'hef aldrei verið metnað-
argjarn. Að svona skyldi fara er
fremur tilviljun, þetta hefur þró-
azt svona, hefur sennilega verið
mér ætlað.
— Hvað varð svo um atta
þessa kaupmenn. Var grundvöll-
ur fyrir svona margar verzktn-
ir þá?
— Nei, enda urðu þær, er
þær voru fæstar á árunum 1930
til 1940, ekki nema milli fimm
og tíu. Enda mikið atvinnuleysi
og vinna stopul. Það er eigin-
lega óskiljanlegt, hvemig fólk
komst af. Þá var Kaupfélagið
líka komið til sögunnar, sem
varð til þess að margir smærri
kaupmenn flosnuðu upp. Það
voru svo margir af gömlu kaup-
mönnunum, sem ekki gerðu sér
grein fyrir, að það var kominn
nýr dagur. Hins vegar var Kaup-
félagið rekið af mikilli fram-
sýni og dugnaði, þeir notuðu
hina nýju tíma út í ítrustu æsar.
Þess vegna hafði það mikla yfir-
burði yfir gömlu verzlanirnar.
Ég er þess -fullviss, að Samvinnu
hreyfingin varð öllum viðskipt-
um til góðs og til mikillar efl-
ingar iðnaðinum.
— Þú hefur verið ókvœntur,
er þú komst til bæjarins?
— Já, ég kvæntist árið 1930
Laufeyju Tryggvadóttur frá
Meyjarhóli á Svalbarðsströnd.
Við hófum 'búskap í lítilli
tveggja heihergja íbúð og bjugg
um þar til 1933, er ég byggði
sjálfur í -félagi við annan mann.
Sú rbúð var 85 fermetrar, og
við leigðum meira að segja út
frá okkur! Þá voru kröfurnar
um húsrými ekki miklar. Við
eignuðumst 3 drengi, þá áraði
ekki vel fyrir stórari barnahóp.
Væri ég ungur núna, vildi ég
gjarnan eiga fleiri böm. Konan
um að sauma. Nærfatagerðin
Amaró var svo stofnuð í Reykja-
vík af mér og Valgarði Stefáns-
syni, sem eiginlega átti frum-
kvæðið að þessu. Stofnféð var
40 þúsund krónur, við keyptum
þrjár vélar frá Ameríku og réð-
um til okkar þrjár stúlkur. Hún
gekk mjög vel , sérstaklega var
brezki herinn góður viðskipta-
vinur, og íslenzku nærfötin
vöktu 'hrifningu í Bretlandi.
Seinni heimsstyrj öldin veitti
miklum peningum til landsins,
og þó að framfarir 'hafi orðið
geysimiklar, held ég varla, að
öll þess auknu auraráð hafi orð-
ið þjóðinni til mikillar gæfu. Ég
held, að við, sem lifðum í krepp-
unni höfum eiginlega verið
ánægðari með tilveruna heldur
en fólk er nú. Hamingjan er ekki
fólgin í peningum. Jæja, smám
saman jókst vélakosturinn hjá
okkur, þegar mest var að gera
unnu hjá okkur 23 menn. 1946
fluttum við svo klæðagerðina að
Lögbergsgötu 7. Árið 1947 vildi
Baldvin Ryel hætta sinni verzl-
un, og við keyptum verzlunina
og Bandaríkin o. fl. — Deildir
verzlunarinnar eru nú orðnar
sex, 'búsáhöld, vefnaðarvörur,
‘herradeild, snyrtivörur, leikföng
og sælgæti.
— Hvernig var það með
klœðagerðina, lagðist hún alveg
niður?
— Nei, ekki strax. Hún var
líka flutt í nýja húsið og starf-
rækt fram til 1968. Þá var eng-
inn grundvöllur fyrir hana leng-
ur og orðið tap á rekstrinum.
Ég sá mikið eftir henni. Draum-
ur minn hefur alltaf verið að
starfa að iðnaði, að sjá eitthvað
fallegt verða til. Aftur á móti
hef ég aldrei haft neinn sérstak-
an áhuga á verzlun, nema sem
hverju öðru brauðstriti.
— Heldurðu að það sé erfið-
ara að koma undir sig fótunum
í viðskiptalífinu núna, en það
var þá?
— Nei, tvímælalaust ekki. Ég
tel að skilyrði og aðbúnaður til
þess sé að öllu leyti ‘betri nú en
þá.
— Er nokkuð sérstakt, sem
þú vildir ráðleggja þeim, sem

Að sjá eitthvað
fallegt verða til
VIÐTAL VIÐ SKARPHÉÐINN ÁSGEIRSSON, FORSTJÓRA AMARÓ

mín hefur ávallt verið mín styrk-
ast stoð og unnið mikið að fyr-
irtæki mínu, fyrst heima, er
drengimir voru litlir, en nú sér
hún t. d. alveg um vefnaðar-
vörudeild Amarós.
— Var hún þess fylgjandi, að
þú legðir út í eigið fyrirtœki?
— Nei, ’hún dró nú heldur úr
því, fannst það of mikil á'hætta.
Hins vegar hafði ég aldrei
áhyggjur. Sagnarandinn minn,
sem ég kalla svo, sagði mér að
allt myndi fara vel, enda var
aldrei flanað að neinu. Fyrir-
tækið þróaðist smám saman, við
færðumst aldrei meira í fang, en
við töldum okkur geta.
— Hvernig byrjaðir þú að
verzla?
— Ég byrjaði ekki á verzlun,
-heldur á leikfangagerð eins og
áður segir. Árið 1940 lokaðist
fyrir efnisútvegun frá Þýzka-
landi, svo að ég gat ekki lengur
fengið efni í leikföngin mín.
Svo að ég fór að hugsa til þess
að finna aðra atvinnugrein, og
úr því varð klæðagerð, sem ég
hafði þó ekki mikla hugmynd
um þá. Við vorum ekki einu
sinni ákveðnir í favað við ætluð-
af -honum, þó ekki húsið. Þar
verzluðum við svo til ársins
1952, þá keyptum við húseign-
ina af Baldvin Ryel, og skömmu
seinna hætti Valgarður Stefáns-
son í fyrirtækinu. Síðan hefur
Amaró verið f j ölskyldufyrir-
tæki.
— Það hafa auðvitað orðið
miklar breytingar á verzluninni
síðan þá.
— Já. Ég byrjaði að verzla
með það sama og Baldvin Ryel,
fatnað og vefnaðarvöru. En svo
þróaðist þetta smám saman, eins
og ég 'hef áður sagt, og um stökk-
breytingu var ekki að ræða fyrr
en ég byggði Amaró'húsið við
Hafnarstræti 99, árið 1962. Þá
fór ég að verzla með miklu fleiri
vörutegundir, og heildverzlunin,
sem synir mínir sjá nú um, var
sett á laggirnar. Fyrst var til-
gangurinn sá, að flytja inn vör-
ur fyrir verzlunina, en þar sem
vöruverðið er lægra þegar keypt
er mikið í einu, varð þetta að
sérstakri heildverzlun, og nú
seljum við mikið af innflutn-
ingnum til Reykjavíkur. Það
eru nær eingöngu 'búsáhöld, og
viðskiptalöndin aðallega Japan
nú eru að leggja út á viðskipta-
brautina?
— Nei, ekkert nema að sýna
alltaf dugnað og ráðvendni. Mér
datt í 'hug, þegar þú komst hing-
að til að spjalla við mig, sagan
af blaðamanninum, sem kom til
ameríska auðkýfingsins og
spurði: „Hvernig varðst þú rík-
ur?“ „Það er nú löng saga að
segja frá því,“ svaraði auðkýf-
ingurinn. „Má ég ekki slökkva
ljósið á meðan.“ — Það eru svo
oft felldir sleggjudómar um það,
að engum græðist fé á ráðvendni
sinni. Það er algjör misskilning-
ur, ég tel ráðvendnina aðalund-
stöðuna til að ná langt á sviði
viðskipta. Sviknar vörur eru t. d.
skammgóður gróði. Einnig er
mikilvægt, að þeim finnist starf-
ið skemmtilegt og að þeir finni
einhvern tilgang í því. Ég álít,
að við séum öll komin hingað
til jarðarinnar í ákveðnum til-
gangi. Ef við finnum hann, kem-
ur hitt allt af sjálfu sér. Það er
síður en svo, að ég þakki sjálf-
um mér velgengni mína.
AM þakkar Skarphéðni fyrir
spjallið.
J. Þ.
ALÞÝÐUMAÐURINN — 5