Íslendingur - 11.06.1918, Blaðsíða 1

ÍSLENDINGUR.
r -
4. árg. ? Ritstjóri: Sig. Einarsson Hlíðar. — Akureyri, priðjudaginn 11. júní 1918. • 24. tbl.
» » .«> * » • • •••••-• • • —• • •-••••••••••••• •••••••• •••••• • • •'• •■•-•■•-• • •-•■• •
, \ _ ’■
Bresk-íslensku viðskiftasamningarnir.
Síldarútvegurinn í voða.
Landssíjórnin verður að íaka f faumana.

Eigi alis fyrir löngu síðan var það
hljóðbært orðið, að samningum við
Breta um verslunarviðskifti vor fs-
lendinga væri Iokið og að fulltrúar
vorir, sem sendir voru á fund þeirra,N
væru farnir frá Englandi.
Hjer í þessu blaði birtist þá nokk-
uð um árangur sendinefndarinnar,
eða, með öðrum oröum, það, sem
stjórnarvöld landsins hafa viljað láta
birtast opinberlega.
Pað sem mönnum ljek einna mest
hugur á að vita, verðlag íslenskra
afurða,birtist ekki almenningi, hvern-
ig sem því var og er varið, en ein-
.stöku menn hafa þó fengið ýmsar
uppjýsingar um vérðlagið, hafi þeir
snúið sjer persónuléga tii stjórnar-
ráðsins. Þannig hefir það uppskátt
orðið, að Bretar hafi skuldbundist
að gefa kr. 4.00 fyrir uliarkílóið, kr.
14000 fyrir kjöttunnu hverja, fyrstu
tíu þúsundanna, en 170.00 fyrir
hverja tunnu, sem fram yfir það
seldist út úr landinu. Fyrir hvert
fiskiskippund, bestu tegundar, greiða
þeir kr. 170.00. Gildir þetta fiskverð
á fyrstu 12000 smálestunum, en kr.
250.00 gjaida þeir fyrir hvert skip-
pund, sömuleiðis bestu tegundar,
sem umfram verður.
Þótt þetta verð sje eigi hátt, mið-
að við það verð, sem ætla mætti að
fáanlegt væri, ef verslunin væri al-
frjáls, þá virðist það þó máske viðun-
andi,— Framleiðslukgstnaðurinn hefir
að vísu aukist talsvert frá því í fyrra,
en verðhækkunin er og talsverð.
Það er óneitanlega hart aðgöngu
að verða að selja Bretum alla ull-
ina fyrir kr. 4.00 kílóið, en geta
fengiö tvöfalt eða þrefalt hærra verð
fyrir hana í Svíþjóð, ef útflutningur
hennar væri leyfður þangað.
En þegar litið er á samningana,
hvað ofangreindar afurðir áhrærir, þá
eru þar framleiðslunni engin tak-
mörk sett; Bretar munu kaupa
alt, sem framleitt verður og ekki
verður notaö í landinu sjálfu,
fyrir þetta ákveðna verð. En þeg-
ar til síldarinnar kemur, þá kast-
ar fyrst tólfunum. Bretar vilja enga
síld kaupa af oss. Þeir leyfa oss
hinsvegar að flytja út aðeins 50,000
tunnur siidar til Svíþjóöar. Og þar-
með er þessari arðvænlegustu fram-
leiðslu íslendinga stofnað í bláber-
an voða. Framleiðslan takmörkuð
svo mjög, að fyrirsjáanlegt er að
ýmsir útgerðarmenn verða að hætta
við síldarútgerð í ár, og fjöldifólks
missir atvinnu sína, sem leiddi til
þess, að það á veturnóttum kæmi
hjálparþurfa til sveita- og bæjarfje-
laganna, þar sem það ætti tilkall til
hjálpar.
Fjöldi skipa hefir verið keyptur
til landsins 2 síðastliðin ár, með
síidveiðina aðallega fyrir augum.
Ýmsir ungir og efnilegir menn
hafa þar í lagt sinn síðasta eyri, eða
jafnvel stofnað sjer í skuldir til þess
eins að geta tekið þátt í þessari
framleiðslugrein.
Mönnum hefir talist svo til, að í
landinu liggi nú um 300,000 tómar
síldartunnur og mikið af salti. Salt-
ið mundi sennilega verða hægt að
losna við án skaða, en sú feikna
fjárháeð, sem liggur í tunnunum,
hlýtur að koma útgerðarmönnunum
óþægilega í koll, ef ekki verður vit-
urlega fram úr þessum vandræðum
ráðið.
Sá höfuðstóll, sem liggur í öll-
um þeim tækjum, er að síldarút-
veginum Iýtur og til er í landinu,
nemur mörgum miljónum króna.
Oss er næst að halda, að hann skifti
tugum miljóna króna. Sje nú þess-
ari útgerð þau takmörk sett, sem
getur í bresk-íslensku viðskiftasamn-
ingunum, verður mestur hluti þess
höfuðstóls óhjákvæmilega arðlaus
með öllu, og ekki nóg með það,
heldur verður að skoða hann sem
nauðsynlegt veltufje, er menn að
meiru eða minna leyti hafa orðið
að fá að láni og verða að gjalda af
háar rentur. Mega þá allir sjá, sem
augu hafa og sjá vilja, hvert rekur.
Fjölda hinna ötulustu fjesýslu-
manna þessa lands eru þau tak-
mörk sett í rekstri atvinnu sinnar
með ofangreindum samningum, að
gjaldþoli þeirra er hin mesta hætta
búin, enda líkast, að ýmsir þeirra
myndu alls eigi geta risiö undir
þeim byrðum, sem þeir hafa á sig
lagt, til þess að geta gert út á síld-
veiði í sumar,
Auk þess, sem hjer að ofan er
talið, ber einnig að líta á hina miklu
rýrnun á tolltekjum landssjóðs við
þessa takmörkun á síldarútflutningn-
um. Árið 1916 mun landssjóður
hafa haft í beinum tollum af út-
fiuttri síld um 300,000 kr.
Aö öllu þessu athuguðu, sjáum
vjer eigi betur en að hin brýnasta
nauðsyn krefjist þess, að stjórnar-
völd landsins taki þetta mál til al-
varlegrar yfirvegunar og reyni að
bjarga því við, og áður en það er
orðið um seinan.
Stjórn landsins á af fremsta tnegni
að kosta kapps um það, að fram-
leiðsla landsins sje og geti orðið
sem mest; þannig verður geta eður
gjaldþol landsmanna, og þá um leið
íandsins sjálfs, mest; því það er
ekki einhlítt efnalegu sjálfstæði voru,
að vjer tökum lán á lán ofan til
daglegrar eyðslu. Vjer verðum að
framleiða svo mikið á öllum veg-
um atvinnugreinanna, að vjer get-
um staðið í skilum og goldið það,
sem vjer nauðsynlega þurfum að
gjalda. Þessvegna er og meira vit í
iántökum til framleiðsluauka en til
daglegrar eyðslu.
Eins og nú horfir við og að of-
an e'r lýst að nokkru, ætti lands-
stjórnin að kaupa, að minsta kosti,
150 þús. tunnur af síld fyrir 60 au.
kílóið, en það mun vera það verð,
sem útgerðarmenn þurfa að fá fyrir
síldina til þess að útgerðin beri sig.
Af þessum 150 þús. tunnum getur
stjórnin selt150 þús. tunnur til Sví-
þjóðar samkvæmt útflutningsleyfi
Breta. Þótt þetta útflutningsleyfi sje
þeim stóra annmarka bundið, að
vera aðéins rígbundið við eitt Iand,
svo öll samkepni er þarmeð útilok-
uð, má þó gera ráð fyrir, ef skyn-
samlega er að farið, að hægt verði
að fá, að minsta kosti, 1 krónu fyr-
ir kílóið. Hefði stjórnin þá 40 aura
ábata af hverju kílói þessara 50 þús.
tunna, eða 2 miljónir króna upp f
þær 6 miljónir, sem lægju í þeim
100 þús. tunnum, er eftir yrðu ó-
seldar.
Til þess að landssjóður tapi ekki
á slíkri stldarverslun eða stofni sjer
eigi f neina verulega hættu, verður
að sjá einhverjar líklegar leiðir til
þess að hægt verði að koma þeirri
síld, sem ekki fæst nú útflutnings-
leyfi á, í það verð, er jafnað geti
reikningana.
Verður þá fyrst fyrir oss að ætla,
að með því að landsstjórnin sjálf
tæki að sjer öll kaup og sölu á
síldinni, þá muni eigi óhugsanlegt,
að Bretar rýmkvi útflutningsleyfið á
síldinni, til Norðurlanda, og það að
nokkrum mun.
Þá má gera ráð fyrir því, að
stjórninni mætti takast að selja
nokkuð af síld til Ameríku.
Gera má og ráð fyrir talsverðri
síldarnotkun í Iandinu sjálfu til
skepnufóðurs.
Stjórnin gæti ennfremur fyrirskip-
að síldarát í landinu. Yrði að sjálf-
sögðu að fara varlega í þær sakir.
En ekki myndi saka, að kornmatar-
skamtarnir yrðu minkaðir og menn
hvattir í þess stað að afla sjer síld-
ar til heimilisnotkunar, því bæði er
það, að næringargildi hennar er
mikið og að mun er hún ódýrari
en tilsvarandi þungi af korni, mið-
að við næringargildi beggja teg-
undanna.
Eftir atvikum virðist oss mjög
heppilega ráðið, ef lagt yrði löghald
á síldarolíuverksmiðjur i landinuog
stjórnin ljeti bræða síld. Yröi þetta
ráð heppilegt fyrir það, að síldar-
olía er einmitt mjög álitleg mark-
aðsvara og um leið yrði framleitt
síldarmjöl til skepnufóöurs.
Ennfremur er á það að líta, að
eigi er með öllu óhugsandi að
heimsófriðnum verði lokið áður en
síldarbirgðum landssjóðs yrði hætta
búin fyrir geymsluna. En fari svo,
að stríðið hætti á þessu eða fyrri
part komandi árs, er nokkurnveg-
inn viss stór hagnaður á síldarsöl-
unni.
Til enn frekari tryggingar gæti
landsstjórnin borgaö fiskinn með
lægra verðinu (kr. 170.00). Gengi
alt vel með síldarsöluna, ætti að
sjálfsögðu að endurgreiða fiskverð-
ið að fullu, annars yrði það að verða
skaði fisk-útgerðarinnar. Og þótt
slfk ráðsmenska og íhlutun sje næsta
hörð aðgöngu, virðist ekki með öllu