Íslendingur - 01.04.1927, Blaðsíða 1

SLENDINGUR
Talsími 105.
Riístjóri: Gunnl. Tr. Jönsson.
Strandgata 29.
XIII. árgangur.
Ákureyri, 1. apríl 1927.
14. tölubl.
AKUREYRAR BIO
Laugardagskvöld kl. 8l/r.
GULLÆÐIÐ.
Langbezta mynd CHARLIE CHAPLINS, segja allir, sem hafa
séð hana.
Sunnudagskvöldið kl. 872:
Flóttinn frá Sing-Sing.
6 þátta kvikmynd, afar tilkomumikil. Aðalhlutverkið leikur Lon Chaney.
Myndin er saga mannsins, er saklaus var dæindur í fangelsi, og lýsir
flótta hans paðan og hefndum.
AknrerrarskóliDn.
1.
Eins og síðasti ísl. gat um, var
’þingsályktunartillagan um stúdents-
próf við Akureyrarskóla feld í
Sameinuðu þingi með jöfnum atkv.,
21 atkv. gegn 21. Greiddi allur
íhaldsflokkurinn atkvæði á móti til-
lögunni, þ. á m. aðalflutningsmaður
hennar, Jónas læknir Kristjánsson.
— Ýmsa hér nyrðra hefir furðað á
þessu, sérstaklega á framkomu Jón-
asar læknis, en við að kynna sér
málavexti, verður viðhorfið all-mjög
á annan veg en fjöldinn hefir haldið.
Aðalástæðan, sem flutningsmenn
tillögunnar létu fylgja henni, var sú,
að það væri svo mikil kostnaðar-
byrði fátækum nemendum, er stund-
að hefðu framhaldsnám við skólann,
að þurfa að fara suður til próftök-
unnar. Að létta þeirri kostnaðarbyrði
af þeim var þungamiðja tillögunnar,
og — að það markmið náist, þó að
þál. till. væri feld, eru mikil líkindi
til.
En ástæðan fyrir því, að afdrif
tillögunnar urðu á þann veg, sem
raun varð á, er að finna í upplýs-
ingum þeim, sem kenslumálaráð-
herrann, Magnús Guðmundsson,
gaf þinginu. Segir Mbl. svo frá
upplýsingum’hans og'gangi málsins:
»KensIumáIaráðherra (M.G.) skýrði
frá því, að þetta mál hefði verið
bonð undir rektor Mentaskólans og
Háskólaráð íslands. Legðu báðir
þessir aðilar eindregið á móti því,
að Ieið sú, sem till. stingur upp á,
yrði farin, þar sem engin trygging
væri fyrir því, að kensla sú, sem
fram hefði 'farið nyrðra, væri full-
nægjandi. Engin reglugerð hefði
verið gefin út um kensluna, ekkert
vorpróf hefði farið þar fram o. s. frv.
Háskólaráðið benti ennfr. á í sínu
áliti, að það færi beint í bága við
háskólalögin, að útskrifa slíka stúd-
enta, sem þarna væri farið fram á
að útskrifa frá Akureyrarskólanum.
17. gr. háskólalaganna mælti svo
fyrir, að sá einn hefði rétt til þess
að vera skrásettur háskólaborgari,
sem lokið hefir stúdentsprófi við
Hinn almenna Mentaskóla, »eða
annan lærðan skóla honum jafn-
gildan.« Benti ráðh. því á, að það
væri þýðingarlaust að samþ. þál. till.,
því að hún kæmi í bága við gild-
andi lög, og Háskólinn mundi neita
að taka við þessum stúdentum.
Þá gat ráðherrann þess, að hann
fyrir sitt leyti vildi gjarnan veita
þessum piltum einhvern ferðastyrk,
og gera þeim þannig auðveldara,
að ganga undir stúdentspróf syðra.
B. Líndal lagði til, að málið yrði
afgreitt með svohljóðandi rökstuddri
dagskrá:
í trausti þess, að ríkisstjórnin sjái
sér fært að greiða að einhverju leyti
ferðakostnað fátækum og efnilegum
nemendum, er stundað hafa undir-
búningsnám undir stúdentspróf við
Akureyrarskóla, og hingað koma
til Rvíkur til þess að taka stúdents-
próf á næsfa vori, tekur þingið fyrir
næsta mál á dagskrá.
Að fengnum upplýsingum frá
kenslumálaráðh., lýsti aðalflutnings-
maður þál.till., J. Kr., því yfir, að
hann vildi engan veginn með tillög-
unni vera þess valdandi, að piltarnir
nyrðra yrðu gintir til þess að taka
próf þar, en sýnilegt væri, að þeim
yrði prófið gagnslaust, þar sem Há-
skólinn mundi ekki taka á móti
þeim. Aðalatriðið fyrir sér væri
fjárhagslegur styrkur til stúdentanna,
og mundi hann því greiða rökst.
dagskránni atkvæði, en falla frá
þál.till. Hann mundi síðar í þing-
inu, ef dagskráin yrði feld, reyna á
annan hátt að tryggja piltunum fjárr
hagslegan stuðning.«
Dagskránni reiddi þannig af, að
hún var feld með 20 atkv. gegn 22.
— Greiddu allir íhaldsmenn henni
meðatkvæði nema Einar á Geld-
ingalæk.
II.
Háskólinn er hæztiréttur á sviði
því, er hér um ræðir, og rétti hans
verður ekki haggað með þingsálykt-
unartillögu. Aðeins með lagabreyt-
ingum hefði verið hægt að
þröngva Háskólanum til þess, að
taka við stúdenfum frá Akureyrar-
skóla. En hjá siðuðum þjóðum
er venjulega tekið svo mikið tillit
til þess.sem háskólaráðin samþykkja,
að löggjafarvaldið gengur ekki í
berhögg við þær samþyktir. Og
er nú Háskólaráðið íslenzka í raun-
inni ósanngjart í samþykt sinni?
Það veit engin deili á kenslunni
hér eða kunnáttu piltanna. Málið
hefði horft alt öðruvísi við, ef t. d.
einn árgangur af framhaldsnemend-
um Akureyrarskólans, hefði verið
búinn að taka próf syðra og sýna
sig engu síðri Mentaskólapiltum.
En að öllu óreyndu er ekki hægt
að áfella Háskólaráðið.
Að piltarnir héðan verði misrétti
beittir við prófin syðra, er óverðug-
ur og ástæðulaus grunur, þó að
ýmsir hafi orðið til þess, að láta
hann í Ijós. ísl. kemur ekki til hug-
ar að halda, að nokkur sá maður
gegni kennarastarfi við Aáentaskól-
ann, eða sé prófdómari við hann,
sem þannig sé innrættur, að hann
hyggi á níðingsverk, — en það
væri það, ef þeir ætluðu sér að fella
piltana fyrir þá sök, að þeir kæmu
frá Akureyrarskóla.
Ef kennarar Akureyrarskóla þykj-
ast þess vissir, að þeir hafi svo
undivbúið nemendur sína, að þeir
séu prófhæfir og jafnokar Menta-
skólapilta að kunnáttu, eða'vel það,
ættu þeir engan kvíðboga að bera
fyrir suðurferðinni, og tilfinnanlega
ætti það ekki að koma niður á
piltunum fjárhagslega, þar sem [víst
má telja, að þeir fái ferðastyrk. —
Sýni svo prófið þann árangur, að
Akureyrarskóli sé sæmdur af, má
það mikið vera, ef Háskólaráðið
breytir ekki um afstöðu og gerist
því meðmælt, að Akureyrarskóli fái
réttindi þau, sem þál.till. fór fram á
að veitt yrðu, og að háskólalögun-
um verði breytt í samræmi þar við.
Og framundan höfum við, hvern-
ig svo sem altsaman fer, skólakerfi
Jóns Ófeigssonar með sína 2 Menta-
skóla, og biðin getur aldrei orðið
löng úr þessu, að skólinn fyrirhug-
aði komist á laggirnar hér.
Flokkarnir.
v.
í fyrri köflum þessarar greinar
hefir verið nokkuð lýst stefnu jafn-
aðarmanna og íhaldsflokksins hins
vegar. Skal nú Iítið eitt vikið að
þriðja höfuðflokknum, Framsóknar-
flokknum.
Framsóknarflokkurinn myndaðist
upp úr gömlu flokkunum: Heima-
stjórninni og Sjálfstæðinu, eins og
íhaldsflokkurinn hefir líka gert óbein-
línis. Meginhluti hans eru bændur.
Hann óx í fyrstu nærfelt eingöngu
utan um kaupfélagshreyfinguna eða
samvinnustefnuna, sem þá var í
mestum framgangi hér á landi, og
hefir síðan verið meginstoðin í sam-
tökunum innan flokksins. Sam-
vinnustefnan er hagsmunasamband
bænda í verzlunarmálunum, bygð á
grundvelli hinnar frjálsu samkepni
í aðalatriðinu. Tilgangurinn er sá
sami í þessari bændaverzlun eins
og annarstaðar, að selja framleiðslu-
vörurnar sem dýrustu verði og gera
innkaup sín sem hagfeldust að hægt
er. Mismunurinn er aðeins sá, að
hér hafa margir framleiðendur slegið
sér saman í stóran hring, til þess
að reka verzlunina og hafa fasta
starfsmenn í þjónustu sinni til þess
að annast viðskiftin, en með þessu
vilja þéir spara kaupmannsgróðann.
Meðan bæði kaupfélögin og kaup-
mennirnir keptu í jafnri aðstöðu í
kauptúnum landsins, var ekkert hér
við að athuga, en sfðan Framsókn-
arflokkufínn knúði samvinnulögin í
gegn á þinginu 1921, er veittu kaup-
félögunum skattfrelsi að mestu leyti,
hefir aðstaðan svo stórlega breyzt
kaupmönnunum í óhag, að hætt er
við, að von bráðar þurfi að breyta
allri skattalöggjöfinni af þessari or-
sök.
En þar sem verzlunarmálin ein
saman geta ekki til lengdar verið
nægilegur grundvöllur undir stjórn-
málaflokki — til þess þurfa fleiri
þjóðfélagsmál — hefir flokkur þessi
eða leiðtogar hans leitast við að
taka fleiri áhugaefni bænda á stefnu-
skrá sína, svo sem ræktunarmálin
og skólamál, aðallega alþýðuskóla-
málin. En að mestu leyti hefir sér-
staða flokksins skapast af andstöð-
unni við íhaldsflokkinn í ýmsum
málum. Tilraun til þess að marka
flokksstefnuna í þjóðmálum hefir
Jónas Jónsson gert í bók sinni
»Komandi ár«, en áhugamál þau,
sem hann drepur þar á, eru alt of
almenns efnis og of sameiginleg —
t. d. með haldsflokknum — til þess
að þau geti gefið flokknum skýran
svip eða markað stefnu hans greini-
lega.
Veldur hér um hvorttveggja, að
áhugamál bændanna eru eigi svo
sérstaklegs eðlis, að þau einkenni
sig skýrt frá áhugaefnum annara
atvinnurekenda í þessu landi, og
það annað, að leiðtogar flokksins
hafa eigi skilið lyndiseinkunnirbænd-
anna nógu vel, en skapað flokks-
málin alt af mikið eftir sínu eigin
höfði og innræti.
Bændaflokkar allra landa mynda
venjulega íhaldssamasta kjarna þjóð-
arinnar, og hjá þeim flokkum finn-
ast vanalegast hin öruggustu vígin
■■■■■■■ Ný ja Bió ■■■■■■
■
■ Laugardagskvöld kl. 81 /2:
1 Sjóræningjar.
Kvikmynd í 9 páttum.
5 (Frá Societa dés Cinoromans í Paris).
■
Aðalhlutverkið leika:
5 Jean Angelo og JVJarie Dalbaisin.
■
Eínkennileg og stórkostleg
kvikmynd.
Sunnudagskv. kl. 8'/2:
Sænsk kvikmynd i 6 þáttum.
Gerð eftir skáidsögu Anders Eje.
Aðalhlutverkið leikur:
Margrita Alfvén.
Ágætlega Ieikin og skemtileg mynd.