Íslendingur - 10.12.1943, Blaðsíða 1

'gm % _____ __
ISLENDINGU
Ritstjóri og afgreidslum.: Jakob O. Pétursson, Fjólugötu 1. Sími 375. Pósthólf 118.
XXIX. árg. | j Akureyri, 10. des. 1943. ' *j | 51. tölub.
1 ) 1 1
Lýðveldismálið I Ingvar Gnðjónsson ] Raddir
lesendanna.
Á fullveldisdaginn, 1. desem-
])er, gáfu þrír stærstu þingflokk-
arnir sameiginlega úL svohljóð-
andi yfirlýsingu:
»Pingfloklíar Framsóknarfl.,
Sameinlingarflokks AlþtV'ðu —^
Sósíalistaflokksins ogl Sjálfstæð-
isflokksins eru sammála um að
stofna lýðveldi á Islandi eigi síð-
ar en 17. júní 1944, og hafa á-
kveðið að hera fram á Alþingi
stjórnarskrárfrumvarp milli-
þinganefndarinnar í byrjun
næsta þings, enda verði Alþingi
kallað saman lil reglulegs lundar
eigi síðar en 10. janúar 1944 til
]xíss að afgreiða málið.«
Það verður að teljast vel við
eigandi, að yfirlýsing þessi skyldi
koma fram á 25 ára afmæli sam-
bandslagasamningsins, og hefir
hún vakið lögnuð með þjóðinni.
Því ber þó ckki að neita, að við-
felldnara hefði verið, að allir
þingflokkarnir liefðu staðiö að
þessari yfirlýsingu, en eins og
kunnugt er, hafa ráðamenn Al-
þýðuflokksins snúist gegn því
að samhandinu við Dani sé
Slitið fyrri en að ófriðarlokum.
Flokkurinn stendur þó ekki ó-
skiptur uð þeirn tillögum í mál-
inu, eins og sjá má al' því, að á
nýlega alstöðnu flokksþingi Al-
þýðuflokksins kom fram tillaga
tll ályktunar um Jýðveldisstofn-
un 17. júní 1944, en var felld.
Innan annarra flokka eru einnig
nokkrir menn, sem fylgja sömu
stefnu og Alþýðuflokkurinn í
málinu, eins og sjá má af 270-
manna-skjalinu fræga, en margir
þeirra hafa stundað nám í Dan-
mörku eða Þýzkalandi.
Ástæðurnar, sem »undanhalds*
mennirnir« færa fyrir afstöðu
sinni, eru þó eliki þær, að þeir
telji rétt okkar Islendinga vaía*
Saman. Þvert á móti segir svo í
ályktun flokksþings Alþýðu-
flokksins: »Verður að telja yfir-
lýsiMgu Al/jingis 17. maí 1941
gilda Uppsögn, sem heimili að
sam/jykkja niðurfellingu sanr-
bandslaganna þrem árum eftir
þann txma.«
ástséðurnar, sem færðar eru
fram fyrir undanhaldinu, eru
yfirleitt veigalitlar. Sumir virð-
ast óttast, að með samhandsslit-
tinum losni urn önnur tengsl
milli Islands og annarra Norður-
landa. Aðrir vilja aöeins að við
tölum vió Dani, áður en fornt-
lega er gengið l'rá skilnaðiuum.
Kn ekki er Ijóst,- um hvað á að
tala. Ekki er það um framleng*
ingu sambandslaganna, þar sem
búið er að segja þeim upp fyrir
nærri 3 áruin og Dönum hefir
oft verið tilkynnt, að við ætlum
aö taka öll okkar mál í eigin
hendur eftir að sambandslaga-
tímabilið er útrunnið, þ. e. eftir
árslok 1943. Um önnur mál get-
um við jafnt talað við þá, þótt
við séum búnir að slíta samband-
inu. Og við ættum ekki að standa
yerr að vígi'um norrænt samstarf
að ófriðnum loknum þó að við
göngum til þess sem fullveðja
aðili.
I hópi unda,nhaldsmanna eru
lil menn, fáir að vísu, sém telja
okkur vera að drýgja hremmi-
legt fólskuVerk gegn Ðönum með
því að slíta sambandinu næsta
ár. Það hefi.r jafnvel verið talað
uin samningsrof, heitrol' og níð-
ingsbragð í sambandi við fyrir-
hugaðan skilnað. Slík unnnælf
ættu því aðeins rétþ á sér, að við
væruin að ræna einhvérju frá
Dönum eða gcra þeim erfiðara-
fyrir um að losna undan þeirri
kúgun, sem þeir eig'a nú við að
húa. En enginn hefir reynt að
færa rök • að því, að eitthvað
slíkt væri fyrir hendi.
Hin hatrama barátta surnra
blaða og manna fyrir undanhaldi
í frelsismálum vorum er leiðin-
legt fyrirbrigði og lítt skiljan-
legt. En væntanlega fer hún nú
minnkandi, enda munu margir
þeirra, sem léðu nöfn sín undir á-
skoranirnar til Alþingis, endur-
skoða afstöðu sína áður en hinn
mikli dagur hins óskoraða frels-
is rennur upp og tryggja hið
lengi þráða sjálfsforræði þjóðar-
innar með atkvæði sínu.
útgerðarmaður
lézt í Landsspítalanum aðfara-
nótt 8. desember. Verður hans síð-
ar minnst hér í blaðinu.
laugardaj
til flugs
sótti þangað, og
'mm J. Porstei
íær doktorsiiafnbót
Heimspekideild háskólans hef-
ir veitt mag. art. Steingrími J.
Þorsteinssjmi nafnbótina doktor
í heimspeki, dr. phil., lyrir rit
lrans um .lón Thoroddsen og
skáldsögur hans, án þess að próf
fari fram
Sjóflugvélin
eyðilögð.
Sjóflugvélin Haförnin vai'ð fyr-
ir stórskemmdum á Hornafirði sl.
Var hún að hefja sig
með sjúkling, er hún
g tvo aðra far-
þega, en lenti þá á grynningum
eða rifi, sem ekki sást vegna mór-
illu jökulvatnsins í ósnum. Far-
þegarnir og flugmaðurinn, Björn
Eiríksson, björguðust, en flugvél*
in er álitin eyðilögð,
Hjuskapur.
1. desember Vorti gefin sninaii
í hjónahand ungfrú Sólveig
Rögnvaldsdótlir frá Fífilgerði og
Bergsteinn Kolbeinsson bóndi á
Leifsstöðum í KaupangssyeiL
Ný bókaverzlun.
1 fyrradag var opnuð ný bóka-
og ritfangaverzhm í 1 lafnarstræti
105, er nefnist Bókabúð Akur-
eyrar. Er frágangur hennar allur
mjög smekklegur. Eigendur eru
Friðrika Friðriksdóttir, Sólborg
Einarsdóttir og Jakob Árnason.
Áttræður.
llinn þjóðkunni athafnamaður
Thor Jensen á Lágafelli í Mos-
fellssveit varð áttræður 3. þ. m.
Skömmtunarseðlarnir.
Fólk ætti að taka út á skömmt-
unarseðla sína sem fyrst, áður en
jólaösin nær hámarki.
Nýjar bækur.
Tvær bækur eru nýkomnar út
frá forlagi Pálma H. Jónssonar:
Hamingjudagar heima í Noregi
eftir Sigrid Undset og Töframað-
urinn eftir Lion Feuchtwanger.
Verður þeirra getið nánar hér í
blaðinu innan skamms.
Dánardægur. Nýloga lézt á
Kristneshæli Helga Steingríms-
dóttir Glerárgötu 9, aðeins 26 ára
að aldri,
»Heim að Hólum« eftlr Bryn-
leif Tobiassou, er koinið út. Fé-
lagar Sögufél. Skagfirðinga vitji
ritsins til Pálma II. Jónssonar
Hafnarstræti 105.
OPINBERAR SAMKOMUR
í Verzlunarmamuhúsinu uppi, hvern
fimmtudag kl. 8,30 e. h. og hvern
sunnudag, niðri, kl, 5 e. h.
Allir Telkomttir. FILADELFÍA.
Samkomur & SjónarhæÖ hvern
sunnudag ki, 5 e, h.
Alik velkomnir.
Dýrtíð og vísitala.
Allir kannast við hinar svonefndu
dýrtíðarráðstafanir ríkisstjórnarinnar,
í lok septemberinánaðar lækkaði
hún kartöfluverðið og aftur í iok
október. Vísitalan er reiknuð út
1. hvers mánaðar, og veltur því á
allmiklu, ef halda á henni i skefjum,
að gera róttækar ráðstafanir gegn
hækkun hennar í tæka tíð. Verö-
lækkun kartaflnanna er að því leyti
góð, að með henni tókst aö lækka
vísitöluna. Um (. 1. mánaöamót
var saltkjötið tekið til þessara ráð*
stafana og lækkað rétt fyrir mán-
aðamótin. Að líkindum hafa flestir
verið búnir að kaupa þaö ssltkjöt,
er þeir ætluðu að kaupa, en þetta
hlýtur að geta lækkað vítitöluna.
Hinsvegar voru brauð hækkuð mik-
iö í verði rétt eftir mánaðamótin.
Lau hafa veruleg áhrif á útgjöld
fjölskyldnanna, en það er þó bót í
máli, að þau hafa ekki áhrif til
hækkunar fyrri en eftir 1, janúar
n. k. Fessar ráðstafanir eru því
ekki barátta gegn dýrtíðinni, því að
dýrtlðin heldur áfram að vaxa í
í landinu. Lær eru aðeins barátta
gegn vísitölunni, m. ö. o. barátta
gegn því að kaupgjaldið hækki
jafnhliða hækkandi verðlagi og er
því ekki annaö en skollaleikur. En
þessi leikur hefir verið leikinn ár-
um saman. Mestu veröhækkanir inn-
lendra afurða hér 1 bænum hafa
farið fram um miðjan mánuð, svo
að sú kauphækkun, sem af verð-
hækkuninni leiðir, kemur sjaldnast
NÝJA-BIÓ
Föstudag kl. 9:
Ástin sigrar
Laugardag kl. 6 :
Ástin sigrar
Kl. 9:
Sæ-hankurinn
Sunnudaginn kl. 3 og 9:
Ástin sigrar
Sunnudaginn kl. 5:
Sæ-hanknrina