Íslendingur - 11.12.1946, Blaðsíða 6
4
ÍSLENDINGUR
ÍSLENDINGUR
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
MAGNÚS JÓNSSON.
Útgejandi: Útgájujélag íslendings
Skrifsiofa Gránufélagsgötu 4.
Sítni 354.
Auglýúngar og afgroiðtla:
Svanberg Einarsson.
Pósthólf 118.
Landhelnin.
í sumar var í ritstjórnargrein hér
í blaÖinu vikið að landhelgismálun-
um og bent á þá staðreynd, að stækk
un landhelginnar og aukin landhelg-
isgæzla væri hyrningarsteinninn und-
ir eflingu sj ávarútvegsins, og stór
fiskifloti gæti reynzt oss harla gagns-
lítill, ef erlendum fiskiskipum leyfð-
ist að sópa íslenzk fiskimið.
Fyrir skömmu birtist svo hér í
blaðinu mjög eftirteklarverð hug-
vekja urn landhelgismálin, eftir Júlí-
us Havsteen, sýslum. Rekur hann þar
sögu íslenzkrar landhelgi í stórum
dráttum og bendir á þau lagaákvæði,
sem um hana hafa gilt. Kemur þar í
ljós, að íslenzk landhelgi hefir áður
fyrr verið mun stærri en nú, og sú
landhelgi viðurkennd af öðrum þjóð-
um — að minnsta kosti með þögn.
Það er ekki fyrr en með hinum ill-
ræmda samningi dönsku stjórnar-
innar við Breta árið 1901-, sem land-
helgin er færð niður í þrjár mílur,
og íslenzkir firðir opnaðir fyrir veið-
um útlendinga. Þótt danska stjórnin
hafi unnið mörg óþurftarverk á ís-
lendingum á liðnum öldum, kórón-
ar þó þetta ósvífna og heimildar-
lausa - réttindaafsal það allt saman,
því að með þessum samningi eru
rýrðir möguleikar íslenzku þjóðar-
innar til þess að geta lifað efnahags-
lega sjálfstæð um ófyrirsjáanlega
framtíð.
Engin alþjóðalög eru til um land-
helgi, og er landhelgisstærð hinna
ýmsu þjóða ákveðin af þeim sjálf-
um að meslu leyti. Stórveldin hafa
yfirleitt stærri landhelgi en smárík-
in, og njóta þau þar yfirburða sinna
sem víðar. Aðallagaboðið um land-
helgi íslands er sett með konungs-
úrskurði frá 1812, og er þar svo á-
kveðið, að landhelgin nái 4 sjómílur
út frá yztu eyjum, hólmum og ann-
esjum, og að allir firðir og flóar séu
loliaðir fyrir veiði útlendinga. Er
af þessu Ijóst, hversu stórkostleg
réttarskerðing samningsins við Breta
er.
íslenzk stjórnarvöld hafa til þessa
sýnt óafsakanlegt sinnuleysi um
þetta mál, sem þó er eitt mesta hags?
munamál íslenzku þjóðarinnar. Þjóð
in hefir í rauninni ekki endurheimt
land sitt fyrr en hin forna landhelgi
hefir fengizt viðurkennd. Engri þjóð
er landhelgin eins mikilsverð og Is-
lendingum, sem eiga að verulegu
leyti afkomu sína undir sjávarút-
vegnum.
íslenzku ríkisstjórninni ber að
Miðvikitáagfrm 11. des. 1946
iÞanlia6rot
Ú tlendingastraumurinn
ÍIINN stórfelldi útlendingastraumur til
íslands er mál, sem þörf væri að íslenzk
stjórnarvöld tækju til rækilegri athugunar
en gert hefir verið. Er enda farið að bera
á því, að fólk þetta reyni nú að komast
úr landi með mikið fé, sem það hefir
unnið sér hér inn, án þess að greiða hér
opinber gjöld. Munu hafa verið gerðar
einhverjar ráðstafanir til þess að koma í
veg fyrir slík undanbrögð, en það er margt
annað athugavert í sambandi við þenna
fólksstraum, sent vert væri að rannsaka.
Astæða er til að álíta, að litlar tilraunir
liáfl verið gerðar til þess ,að kanna fortíð
þess fólks, sem hingað hefir komið í at-
vinnuleit, einkum frá Danmörku. Hefði
þó verið þörf á að gæta sérstakrar var-
færni einmitt í stríðslokin, því að þá var
vitanlegt, að margir, sem unnið höfðu með
I'jóðverj um í stríðinu myndu reyna að
bjarga sér úr landi til þess að komast
undan refsingu. Þótt margt gott fólk hafi
komið hingað, hefir þó reynslan sýnt, að
of lítillar varfærni hefir verið gætt.
Vinna þessa fólks hefir yfirleitt komið
að góðum notum, en þó er vafasamt, hvort
þjóðin má við því að missa þann gjald-
eyri, sem það hlýtur að verða að fá, þótt
það eyði mikhi af vinnulaunum sínum hér
heima. Alvarlegast í þessu efni er það, að
útlendingar þessir hafa gert mjög mikið
að því að kaupa hér margvíslegan varn-
ing í verzlunum og senda heim til lands
síns. Ifefir þetta að sjálfsögðu í för með
sér stórkostlegt gjaldeyristap fyrir ís-
lenzku þjóðina. Margar þessar vörur verða
Islendingar að greiða í dollurum, sem þeir
eiga nú mjög erfitt með að afla sér. Þá er
þess einnig að gæta, að íslenzka þjóðin á
sjálf mjög erfitt með að afla sér nægilega
mikils af ýmsum þessum vörum.
Vegna margháttaðra erfiðleika á öflun
ýmissa nauðsynjavara handa landsmönn-
um, verður þegar í stað að stöðva þenna
vöruútflutning. Ætti að vera auðvelt að
framfylgja slíku banni með góðu tolleftir-
liti. Þá verður einnig að taka upp strang-
ara eftirlit með útlendingum og gæta þess
vandlega, að Island geti ekki orðið skýli
fyrir menn, sem brotið hafa af sér í heima-
landi sínu.
Þá hlýtur það einnig. að vera sjálfsögð
krafa íslenzka verkamanna, að útlendir
verkamenn verði strax sviftir dvalarleyfi
hér, ef atvinna minnkar í landinu.
leggja þetta mál fyrir bandalag hinna
sameinuðu þjóða og krefjast réttar
síns. íslenzka þjóðin getur ekki við-
urkennt réttindaafsal, sem erlend rík
isstjórn hefir gert. Samningurinn við
Breta getur að minnsta kosti ekki
takmarkað rétt vorn gagnvart öðr-
um þjóðum og því sjálfsagt að verja
hina fornu landhelgi fyrir þeim. All-
ir samningar um friðun Faxaflóa
eru óeðlilegir, því að flóinn er allur
íslenzkt landsvæði.
íslenzka þjóðin getur ekki lengur
unað þvi, að erlendar þjóðir fari ráns
hendi um forðabúr hennar. Hún
krefst þess, að Alþingi og ríkisstjórn
hefjist nú þegar handa um að íryggja
rétt hennar og endurheimta þann
hluta íslenzks yfirráðasvæðis, sejn
enn er í höndum útlendinga.
Hver samdif
UNDANFARIÐ hefir verið fremur hljótt
um öll flugvallarmál, eftir uppsteit komm-
únista á dögunum. Fyrir nokkru birti
Morgunblaðið samt bréf frá flugvallar-
stjóra Reykjavíkurflugvallarins, sem er
að ýmsu leyti eftirtektarvert. Hafði Morg-
unblaðið fundið að ýmsu í rekstri vallar-
ins og m. a. því, að enskt nafn væri enn á
hótelinu á flugvellinum. Segir svo um
þetta í bréfi flugvallarstjórar
„f samningi þeim, sem gerður var um
yfirtöku flugvallarins, settu Bretar það
skilyrði, að nafni Hótel Winston yrði ekki
breytt meðan samningurinn væri í gildi,
og er því ekki hægt að breyta nafninu fyrr
en í marz n. k.“
Þessi frásögn flugvallarstjóra mun án
efa vekja alhygli rnargra og vekja ýrnis-
konar spurningar. Hvenær var þessi samn-
ingur við Breta gerður, sem á að gilda þar
lil í marz 1947. Ilverskonar skilyrði settu
Bretar fyrir þessari samningsgerð? Og
hver gerði þenna samning? Ekki hefir
hann verið lagður fyrir Alþingi, og hvergi
hefir hann verið birtur. Hvernig stendur á
því, að kommúnistar hafa ekki minnst á
þenna samning í öllu fimbulfambi sfnu
um landráðasamninga við önnur ríki í
sambandi við flugvellina. Þjóðviljinn var
á sínum tíma mjög hreykinn af því, að
Bretar hefðu afhent Reykjavíkurflugvöll-
inn kvaðalaust — auðvitað vegna fræki-
legrar framgöngu Áka Jakobssonar. Það
hefði víst orðið fallegur söngur í Þjóð-
viljanum, ef Bandaríkjamenn hefðu sett
það skilyrði í samninginn um Reykja-
nessflugvöllinn, að ákveðnar byggingar
skyldti bera amerísk nöfn. Væri fróðlegt
að fá nánari upplýsingar um þenna samn-
ing, sem flugvallarstjóri vitnar í.
Oeðlileg fyrirmæli
í SÍÐASTA blaði „íslendings“ var
minnst á orðsendingu Verkamannafélags
Akureyrarkaupstaðar og heitið á bæjar-
stjórn að gera þegar ráðstafanir til þess
að koma í veg fyrir atvinnuleysi meðal
verkamanna hér í hænum.
En það er annað atriði í tilkynningu
stjórnar Verkamannafélagsins, sem er vert
að taka til athugunar, og það eru fyrir-
mælin um það, að félagsmenn Verka-
mannafélagsins skuli sitja fyrir allri vinnu.
Lagalega mun þetta heimilt, en það er
mjög vafasöm stéttvísi, sem þarna birtist.
Það eru hér ýms fleiri verkamannasam-
tök en Verkamannafélag Akureyrarkaup-
staðar og jafnvel ófélagsbundnir verka-
menn. Allir þessir menn eiga að hafa
sama rétt til þess að vinna fyrir daglegu
brauði, og engin ástæða til þess að veita
þar ákveðnum aðila nein forréttindi. Meg-
instefnan hlýtur að verða sú, að gera þeg-
ar í upphafi ráðstafanir til þess að koma
í veg fýrir allt atvinnuleysi, en sé um at-
vinnuleysi að ræða, er verklýðsfélögunum
á engan hátt sæntandi að ákveða fyrir-
fram, að það skuli bitna á tilteknum
verkamönnum. Hinsvegar er ekki nema
eðlilegt, að verkamenn úr bænum sitji
fyrir allri vinnu hér.
Auglýsið í Islendingi
Þennan tíma (1802) bjuggu á
Sjöundá, austasta bæ á Rauðasandi
og nokkuð afskekktum frá öðrum
bæjum, tveir bændur á sinni hálf-
lendunni hvor. Hét annar Jón og
var Þorgrímsson, meðalmaður á
vöxt, fremur lítill fyrir manni, góð-
menni, ráðvandur og hversdagsgæf-
ur, smiður góður, einkum á járn og
silfur. Kona hans hét Steinunn Sveins
dóttir. Hún var fríð sýnum, meðal-
kona á hæð, grannvaxin, bjartleit í
andliti og skipti vel litum. Hár henn-
ar var ljósgult og náði í beltisstað.
Hún var talin greind og svo vel að
’ sér í kvenlegum hannyrðum, að
furðu þótti gegna um ómenntaða,
fátæka bóndadóttur á þeim tíma.
Hún var búkona hin mesta og skap-
stór, en heldur var hún kölluð létt-
lát, enda hafði hún gifzt ung. Var
mælt að hún hefði fremur tekið Jóni
fyrir manngirni, en að henni þætti
hann karlmannlegur eða við sitt
hæfi. Þau áttu sex börn.
Sambýlismaður þeirra hét Bjarni
Bjarnason, freklega meðalmaður á
hæð og þrekinn, enda var hann all-
mikið karlmenni, stórskorinn í and-
liti og nokkuð svipmikill. Guðrún
Egilsdóttir hét kona hans, heilsulin,
veikleg og ístöðulítil. Þau áttu tvö
börn.
Eina vinnukonu héldu þau Bjarni
og Guðrún, er hét Málfríður og var
Jónsdóttir. Vinnumaður var þar og
á bænum, Jón Bjarnason að nafni,
og mun- hann hafa verið á vist hjá
nafna sínum. Fleira var eigi manna
á Sjöundá. Það fannst á Steinunni,
að henni þótti lítið til manns síns
koma, og að sú kona væri betur gef-
in, er Bjarni ætti. Svo fóru hjúin að
taka eftir því, að Bjarna dvaldist
stundum lengur hjá henni en góðu
hófi gengdi, og á jólaföstunni áður
Frúin sat í miðju leikhúsinu og
segir ergilega: „Eg sé ekkert fyrir
henni frú B. Eg vildi óska, að hún
væri svo nærgætin að taka af sér
hattinn, hann byrgir fyrir allt leik-
sviðið.“
Maðurinn hennar: „Þú situr sjálf
með stóran hatt, góða mín.“
Frúin: „Já, en er það ekki allt
annað? Hún situr fyrir framan
mig.“
*
Nokkrir menn voru að reka lamba
hóp til afréttar og höfðu eltingar
við lömbin. Þau voru óþæg í rekstri.
Kerling, sem var í koti við afréttar-
landið, sá þetta og sagði: „Mikið
er það, að lömbin skuli ekki vera
farin að venjast við reksturinn, þar
sem þau eru þó rekin hérna fram á
heiðina ár eftir ár.
*
Kerling settist við eldinn gegn-
köld í vetrarhörku og segir þá:
„Gott á fjandinn að geta setið við
höfðu þau setið á hljóðskrafi í búri
Steinunnar. Eftir þetta ágerðist sam-
dráttur þeirra, og tjáði hvorki Jóni
né Guðrúnu um að vanda. Kvað svo
rammt að þessu, að á sjálfa jólanótt-
ina skömmuðu þau Bjarni og Stein-
unn Jón bónda svo, að hann stökk
burtu og lá í fjárhúsi það er eftir
var næturinnar. Höfðu þau bæði í
heitingum við hann. Leið svo vetur-
inn fram að langaföstu; var þá orð-
ið svo kalt milli bændanna, að hvor
bar heiftarhug til annars, enda spar-
aði Bjarni eigi að skaprauna Jóni og
lét hann oft skilja, að hann ætti alls
kostar við hann.
Á Sjöundá var fjörubeit góð, og
ráku bændur fé sitt venjulega
snemma dags. Fjárhúsin stóðu svo
að segja saman, og ráku þeir í sama
mímd. Föstudaginn 1. apríl varð all-
mikil rimma á milli Jóns og Stein-
unnar, og kvaðst Jón ganga burt af
heimilinu með þrjú börnin, ef hún
héldi uppteknum hætti. Hún kvaðst
eigi mundi gráta hann lengi, þótt
hann færi fyrr í dag en á morgun.
Bjarna bar þá að. Tók hann þegar
málstað Steinunnar, og kvað Jón
djarfan að finna að háttsemi- henn-
ar, er hann hefði aldrei verið verður
að eiga fyrir konu. Jón hljóp burt 1
bræði sinni til húsa og lét fé sitt út.
Bjarni lét og út kindur sínar. Ráku
þeir svo fé sitt báðir til sjávar;
hreyttust þeir á illyrðum á leiðinni.
Þeir höfðu sinn broddstafinn hvor,
Jón grenistaf, en Bjarni eikarstaf.
Harðnaði nú deilan og gerði Jón sig
líklegan til að legga til Bjarna með
staf sínum. Vildi þá Bjarni ekki
verða seinni til, og greiddi Jóni svo
mikið högg á vangann með staf sín-
um, að hann brotnaði í miðju.
eldinn, þegar hann vill.“
A. „Sæll vertu! ég varð alveg for-
viða, þegar ég frétti, að þú á gamals
aldri ætlaðir að fara að gifta þig-“
B. „Það er von, ég var búinn að
heita því að gifta mig aldrei, en svo
var ég nýlega í samkvæmi með öldr-
uðum kvenmanni, sem trúði mér
fyrir því leyndarmáli sínu, að hún
ætlaði aldrei að giftast. Þegar við
sáum, að skoðanir og fyrirætlanir
okkar voru svo líkar, þá kom okkur
saman um, að við hlytum að geta
lifað lukkulega saman, svo að á svip-
stundu vorum við trúlofuð.“
★
Anna litla: Því ertu svona kátur
núna?
Jón litli: Hún mamma flengdi mig
áðan.
Anna litla: Hvernig getur þa®
glatt þig?
Jón litli: Jú, það skal ég segja
þér. Hún gefur mér æfinlega sykuf'
mola stundarkorni á eftir,
Framh.
Qaman og alvara.