Ísland - 17.06.1943, Blaðsíða 1

I
Gerist áskrifendur að ís-
I
landi. Það kemur út einú
sinni í viku og flytur fróðleg-
ar greinar inn stjómmál og
atvinnumál.
Áskriftasímar eru 3012
og 5314. Utanáskrift til
blaðsins er Vikublaðið ís-
land, Garðarstræti 17 Rvík.
í'sland fyrir íslendinga.
_____________________
í. árg., 6. tbl. — Fimmtudagur 17. júní 1943.
RITSTJÓRI: ÁRNI JÓNSSON FRÁ MÚLA
VÍKINGSPRENT H.F.
Framtiðarfrelsi Islantfs
„Fjör kenni oss eldurinn
frostið oss herði,
fjöll sýni torsóttum
gæðum að ná.“ (B. Th.).
I. 1
Allar nienningarþjóðir hafa valið
sér einhver merki, svokölluð flögg
eða fána, og eru merki þessi fyrst
og fremst einingartákn þjóðanna,
hverrar fyrir sig, og um leið tákn-
rænn tengiliður milli fortiðar, nú-
tíðar og framtíðar og stöðug áminn-
ing um tilveru og gildi hinna þjóð-
legu verðmæta. — Af þessum ástæð-
um eru þjóðunum þessi merki venju-
iega mjög heilög, enda stundum marg
ar merkilegar og viðkvæmar minn-
ingar við þau bundin. — Mjög eru
merki þessi misjöfn að gerð og feg-
urð. — En öllum er það sameigin-
legt, að þau hafa einkennilega sefj-
andi áhrif á sálir og geta komið
mörgum hjörtum til að slá hraðar,
— að minnsta kosti við ákveðin
tækifæri.
II.
Vér íslendingar erum svo heppnir
að eiga fána, sem er bæði mjög tákn-
rænn og fagur. Litirnir þrír, hinn
blái, livíti og rauði, segja frá því,
sem vel mætti nefna hin þrjú höf-
uðeinkenni íslands: Blái liturinn
niinnir á hin bláu fjöll, livíti litur-
inn á jöklana og hinn rauði á eld-
inn. sem býr í iðrum jarðar og' oft
hefur niinnt all-óþægilega á tilveru
sína, eins og saga íslands kann frá
að greina. En litir þessir segja meira
en þetta. Eg vona áð hinir efagjörnu
Tómasar fyrirgefi mér, að ég gerist
svo gamaldags að ganga undir hand-
arkrika hinna skyggnu manna eða
„ófresku", eins og þeir voru nefndir
í fornöld, til þess að vita, hvað ég
sjái. Þar sé ég þetta: Blái liturinn
táknar yfirleitt skáldhneigð, trúar-
þel og dulúð. Allt er þetta ríkt í eöli
íslendingsins. Hvíti liturinn táknar
sannleikann og getur því verið tákn
vizku. Hvað sem um íslendinga má
segja, heid ég að óhætt sé að segja
þeim það til hróss yfirleitt, að þeir
séu vitsmunamenn, og kjósi mjög
eindregið að hafa vizkuna að leiðar-
ljósi. — Itauði iiturinn, að minnsta
kosti sá rauði litur, sem í íslenzka
fánanum er, táknar kærleikann. —
Um það má deila, hvort kærleikur
sé mjög áberandi eiginleiki í fari ís-
lendinga, en það skiptir í raun og
veru ekki máli í þessu sambandi.
Þvi líta má á litina í hinum ís-
•enzka fána frá þessu sjónarmiði
fi'fcniur sem drauma íslendinga og \
Framhald á 4. sirtu
AÐ virðist vera hugmynd
ýmsra forystumanna í ís-
lenzkum stjórnmálum að sam-
eina þjóðina um þá kröfu að við
slítdm „öll tengsl“ við Dan-
mörku nú þegar og stofnum lýð-
veldi, ekki síðar en 17. júní 1944.
Ekkert er frumlegt við þessa
hugmynd. Og það er skiljanlegt
að þetta sé reynt þegar ekki er
öðru til að dreifa, vegna þess að
þjóðin hefur síðustu árin verið
býsna einhuga í afstöðunni til
Dana, þrátt fyrir mikla sundr-
ung í flestum greinum.
En hugmyndin vekur enga
hrifningu. Gamla sjálfstæðis-
trumban hljómar öðruvísi í eyr-
um manna nú en áður var. Síðan
10. apríl 1940, höfum við raur,-
verulega verið skildir við Dani.
Það eru aðeins nokkur forms-
atriði, sem ekki er búið að ganga
frá endanlega. Hinsvegar erum
við undir hernámi tveggja vold-
ugra þjóða, og vitum ekki hve-
nær þvi verður létt.
Fyrir kosningarnar í fyrra vor
var gerð tilraun til að hai'a sam-
bandsmálið á oddinum. Þa átti
Tílkynning
frá ríkisstjórninni
í Alþýðublaðinu 6. maí,
birtist grein eftir Karl ísfeld.
er nefndist , Himneski brúð-
guminn og hinar forsjálu
meyjar“, og voru þar gerð að
umtalseíni ummæli. sem höfð
voru eftir Gústu Thorsteins-
son, starfsstúlku á skrifstofu
aðalræðismanns íslands í
New York, og frú Kristínu
Thoroddsen. Voru ummæli
þessi eins og þau voru til-
færð, þannig, að ráðuneytið
taldi ástæðu til eftirgrennsl-
ana.
Samkvæmt skýrslu, sem
ráðuneytinu hefur borizt fra
aðalræðismanninum í New
York, hefur Gústa Thor-
steinsson ekkert viðtal gefið
þessu blaði eða greinarhöf-
undi, og Kristín Thoroddsen
hefur jafnframt upplýst. að
hún hafi eingöngu veitt eitt
viðtal, síðan hún kom vestur
um haf, og birtist það i New
York blaðinu World Tele-
gram. Hvorug þeirra kannast
við greinarhöfundinn, og hin
tilfærðu ummæli eru því til-
búningur einn.
að „stefna hiklaust að markinu“
alveg eins og nú. Reyndin var
sú, að víðasthvar í kjördæmun
um var lítið um málið talað. Og
noKkrum vikum siöar varaoi ao-
ai-verndarþjóð okkar viö þvi,
að „stefna hiklaust að markinu“
Seinna létu Bandaríkjamenn
það eftir okkur, að gera eins og
okkur sýndist í sambandsmál-
inu. Hinsvegar liggur ekki nein
suk yfirlýsing fyrir frá Bretum,
hvað þá heldur öðrum þjóðum.
egar Alþingi var sett í fyrra
haust brýndi ríkisstjóri fyi
ir þingmönnum og alþjóð, að
vanda framkomu sína svo gagn-
vart öðrum þjóðum, að við stæð
umst þá ,,prófraun“, sem við
verðum að levsa. Sveinn Björns-
son sagði:
„Á því hvernig vér revn-
umsc í peirri prófraun, get-
ur oltið, hvort oss tekst að
haída þeirri samúð .annarra
mikilsmetinna þjóða, sem
vér höfum átt því láni að ,
fagna að njóta hingað tii, J
samúð, sem að minni skoð-
un er lífsskilyrði fyrir ör
yggi um framtíðarfrelsi og
sjálfstæði íslenzku þjóðar-
innar.“
Við fengum í fyrra sumar (
mjög alvarlega leiðbeiningu frá
Bandaríkjunum. Enda þótt af-
staða þeirra virðist nokkuð
breytt, gæti það varla aukið
samúðina með okkur þar í landi,
að hrapa að neinu í þessum efn-
um. Við vitum það eitt um
Breta, að hingað til hefur ekki
'verið um jákvæða afstöðu að ,
ræða af þeirra hálfu.
Þá hafa íslendingar í Kaup-
mannahöfn óskað þess eindreg-
ið að úrslitum yrði frestað
„þangað til báðir aðilar hafa tal-
ast við“. í áskorun þeirra til Al-
þingis áegir:
„Sambandsslit án þess að
umræður hafi farið fram,
eru líkleg til að vekja
gremju gegn íslandi annars-
staðar á Norðurlöndum og
gera afstöðu Íslendinga þar
erfiðari, þar sem einhliða
ákvörðun íslendinga í þessu
máli yrði talin andstæð
norrænum sambúðarvenj-
um.“
SUMIR íslendingar hafa viljað
gera lítið úr þessum aðvör-
unum landa okkar í Höfn, og
Einn af fyunnustu athafnamönnum landsins, Ós\ar Halldcrsson,
á fimmtugsafmœli i dag. öm hann er grein inni í blaðinu.
jafnvel leyft sér að gefa í skyn
að þær væru „áf erlendum toga
spunnar.“ Það er því fróðlegt að
kynna sér hvernig afstaða Norð-
urlandaþjóðanna heíur komið
fram í blöðum þeirra. í brezka
stórblaðinu Evening Standard
birtist 8. maí grein um framtíð
íslands og sambandsslitin við
Danmörku.
Þar segir, að tillögur íslenzku
stjórnarskrárnefndarinnar um
sambandsslit við Danmörku og
stofnun lýðveldis 1944, hafi
komið miklu róti á í Danmörku _
og öðrum Norðurlöndum.
Blaðið segir, að meðal stjórn-
málamanna í Svíþjóð sé einkum
rætt um, hvernig þetta snerti
norræna samvinnu. Eru tekin
upp ummæli sænska blaðsins
Nya dagligt Allehanda, sem gef-
ið er út í Stokkhólmi. Þar segir:
„Bráðlæti íslendinga virð-
ist ónauðsynlegt, óviðeig-
andi og hvatvíslegt (tact-
less).“
Allar líkur benda til þess að
aðvaranir landa okkar i Höfn
séu í fyllsta samræmi við al-
menningsálitið á Norðurlönd-
um. Og sú staðreynd að brezk
stórblöð halda þessu áliti á lofti
er ekki til þess fallin að auka
samúð með okkur í Bretlandi.
En hvernig stöndum við sjálf-
ir að þessu máli? Kommúnistar
hafá tekið í strenginn með Ólafi
Thors. En við höfum svo oft séð
þá breyta afstöðu sinni til ann-
arra þjóða, að heilindum þeirra
er tekið með nokkrum fyrir-
vara. Hvorki Alþýðuflokkurinn
né Framsókn hafa tekið hreina
afstöðu til málsins og er talið að
ágreiningur sé um það innan
beggja flokka.
EN hvað er um Sjálfstæðis-
flokkinn sjálfan að segja?
Ólafur Thors talar eins og hann
hafi flokkinn óskiptan að baki
sér. En benda má á það, að marg-
ir af þeim. sem taldir voru
„hægri“ við skoðanakönnunina
'í vetur, tjáðu sig andvíga bráð-
um aðgerðum í málinu. Sumir af
mestu áhrifamönnum flokksins
hafa lýst skoðunum sínum.
Framh. á 4. síðu.