Austurland - 23.12.1970, Blaðsíða 5

JÓLIN 1970
AUSTURLAND
5
AF NAFNI Hallgríms Hall-
grímssonar stendur
meiri ljómi en flestra
annai-ra forystumanna í verka-
lýðsbaráttunni á íslandi á þriðja
áratugi þessarar aldar. Hann var
óvenjulega minnisstæður iþeim,
sem kynntust 'homium sakir igáfna,
mannkosta og einurðar. Hann
varð alþjóð kunnur, er hann fór
til Spánar sem sjálfboðaliði í Al-
‘þjóðaiiherdeildinni, er barðist með
lýðveldishernum í borgarasiyrj-
öldinni. Um iþá leynslu sína skrif-
aði hann bók. Hann varð líka
kunnur, er hann var dæmdur tíl
fangelsisvistar á Lit.la-Hrauni
vegna þátfctöku í svonefndu
„dreifibréfsmáli" 1941. Hann var
einn þeirra, sem dó ungur — og
guðirnir etóka. Hann fórst með
véibátnum Sæborgu úti fyrir
Austfjörðum um miðjan nóvem-
ber 1942.
Karl Nikulásson, bóndi á Gunn-
laugsstöðum í Skógum var skóla-
bróðir og vinur Hallgríms Hall-
grimssonar í Menntaskólanum á
Akureyri. Þeir tóku gagnfræða-
próf þaðan vorið 1930, unnu
saman á Siglufirði um sumarið
og fóru saman til Reykjavíkur
um haustið. Hér á eftir rifjar
Karl upp minningar frá þessum
viðburðaríku dögum.
S. Bl.
Skólavist í M. A. og
síldarsumar
Við Hallgrímur Hallgrímssoin
munum fyrst hafa hitzt haustið
1928, er við settumst í 2. bekk
Menntaskólans á Akureyri. Éjg
var þá tvítugur, en -hann hefur
liklega verið 18 ára.
Kynni okkar byrjuðu þó ekki
vel. Það va,r fyrst. um haustið í
skólanum. Hallgrímur var nýr
nemandi, en ég hafði setið í 1.
bekk. Það þurfti því að tollera
hann, en það vildi hann ekki. Það
þurfti lengi að elta hann og það
var ei.nmiitt ég, sem iþað gerði.
Upp frá því urðum við mátar. En
verulegir mátar urðum við þó
fyrst sumarið eftir, 1929, er við
vorum saman á síld á vélbátnum
Þingey frá Akureyri.
Við Hallgrímur vorum kojufé-
lagar og töluðum saman okkar
eigið mál, sem engir aðrir skildu.
Þetta var dálítil tízka í skólan-
um. Ég iþarf ekki að taka það
fram, að Haligrímur var af-
bragðs fél-agi.
Við vorum orðnir talsvert póli-
tískir þá, báðir félagar í Jafnað-
armannafélagi Akureymr, en
helztu forystumenn þar vo.ru þá
Einar Olgeirsson og Erlingur
Friðjónsson, en einnig var Pálmi
Hannesson þar framarlega í
flokki þá.
Um helmingur skipshafnarinnar
á Þingey voru Færeyingar og
voru sumir þeirm ágætir vinir
oikkar, en öðrum stríddum við dá-
aítið. annars gátu Færeyingam-
ir stundum verið dálítið skrýtnir,
eins og t.. d. þegar við „bommuð-
um“ á köstum. Þá drógu þeir af
sér, þegar draga skyldi inn nót-
ina. Það var meira erfiði þá en
nú að vera á síldveiðum.
Af Islendingunum man ég vel
eftir kokkinum, sem var hálf-
gerður eiturbrasari. Við þóttumst
alltaf illa haldnir í mat, hjá hon-
um.
Ef vel veiddist, var gott kaup
á síld þá eins og nú. En þetta
sumar höfðum við samt ekki upp
meira en sem svaraði samfelldri
tímavinnu.
Snemma á vertíðinni þetta sum-
ar fengum við eitt ágætt kast,
svo að báturinn var alveg drekk-
hlaðinn. Við fórum þá inn í
Krossanes með farminn. Þar bið-
um við eftir löndun í meira en
viku og þá var síldin orðin ónýt,
svo að við 'héldum út aftur og ég
man eftir því, að við vorum að
mo'ka þessari ónýtu síld í sjóinn
aftur alla leið útundir Hrísey.
Éig man eftir einu atviki, með-
an við biðum eftir löndun í
Krossanesi í þetta skipti. Við
Hallgrímur löbbuðum út eilt
kvöld og lentum inn tíl Akureyr-
ar og fórum þar á bíó — eins
og við stóðum, í klofbússum, lykt-
andi af grút, enda vorum við
litnir hornauga af 'bíógestum. Við
settumst á bekk útundir vegg. Þá
komu inn í bíóið velklædd hjón,
og urðu Iþau okkar vör, heilsuðu
okkur vinsamlega og spurðu ,um
hag okkar. Fólk rak upp stór
augu við að sjá, að einhver skyldi
heilsa þessum lassarónum.
Þarna var þá kominn Einar
Jónsson, kennari við Menntaskól-
ann, sonur Herdísar Andrésdótt-
u,r skáldkonu.
En því nefni ég þetta atvik, að
þá var ekki siður, að eldri kenn-
arar í M. A. gæfu sig á tal við
nemendur, er þeir mættu þeim á
förnum vegi að sumarlagi.
Óróasamur vetur í skólanum
Næsta vetur, 1929—30, sátum
við Hallgrímur í 3. bekk M. A.
Hallgrímur bjó með móður sinni
á Akureyri, en þau höfðu flutzt
þangað frá Húsavík. Þau bjuggu
svo þröngt, að ég gat ekki verið
þar og ekki lesið heldur með 'Hall-
grími. En ég fékk herbergi úti í
bæ mieð Jóni Kr. Isfeld, sem nú
er alþekktur prestur, og var í 4.
bekk þennan vetur.
Seimii part vetrarins varð
sprengingin mikla í skólanum.
Jónas frá Hriflu hafði sett. í
reglugerð skólans bann við stjórn-
málaafskiptum nemenda. Menn
máttu ekki vera í pólitískum fé-
Hallgrímur Hallgrimsson.
lögum og ekki hafa opinber af-
skipti af stjórnmálum. Fyrir brot
gegn þessum reglum voru þeir nú
refcnir úr skólanum Ásgeir Blönd-
al Magnússon og Eggert Þor-
bjarnarson.
Geysileg ólga varð í skólanum
út af þessum brottrekstrum og
blaðaskrif urðu mikil. Undírskrift-
um var safnað meðal nemenda
undir mótmæli gegn brottrekstr-
unum og mótmæltu langflestir
n’emendur, án tillits til stjórn-
málaskoðana.
Meistari (Sigurður Guðmunds-
son) var alveg galinn, meðan á
þessu stóð, og æddi út um alla
móa. Síðan tók hann nemendur
einn og einn fyrir og fékk þé til
að strika nafn sitt út af mótmæla-
listanum. Sumir neituðu, en að
lokum stóðu samt aðeins örfá
nöfn eftir á stangli á listanum.
Meðal þeirra, sem ekfci gáfu sig,
vorum við Hallgrímur Hallgríms-
S'on.
Eftir þetta lognaðist, málið út
af.
Hjá nemendum flestum var
þetta eklri fyrst og fremst póli-
tískt mál, heldur fannst mönnum
þetta óréttlátt, því að báðir voru
þeir Ásgeir og Eggert afbragðs-
nemendur. Ásgeir var annálaður
íslenzkumaður og Eggent sérstakt
prúðmenni.
Eftirmál urðu ekki beinlínis
eftir brottrdkstrarsprenginguna.
En við vorum þó mjög beizkir út
af þessu.
Þennan vetur tókst góður kunn-
ingsskapur okkar Hallgríms og
Brynjólfs Sveinssonar, sem þá
var nýorðinn kennari við skólann.
Hann kenndi okkur íslenzku og
stærðfræði. Við spiluðum við
hann einu sinni í hálfum mánuði,
en e'kki man ég lengur, hver
fjórði maðurinn var.
Á þeim tíma var þet.ta mjög ó-
Kar| Nikulásson segir frá.
Frd shólfl- og bnráttudrum hrinsum 19)0
Korl Nihulásson rifjar upp enáurminningnr bunánor vii Hnllgrím Hflllgrímsson