Nýi tíminn


Nýi tíminn - 23.10.1952, Blaðsíða 3

Nýi tíminn - 23.10.1952, Blaðsíða 3
Fimmtudagur 23. október 1952 — NÝI TÍMINN — (3 Á niðurlægðasta hluta Is- lands býr sumt ramíslenzkasta fólkið. Leggir þú leið þína um Keflavík, þar sem erlend and- styggð drottnar fyrir ofan, víg- búin bak við gaddavir, getur þú allt í einu verið kominn inn til fólks með heiðríkju íslenzks friðar og drengskapar í svip og erfðir þúsund ára menning- ar í máli og framkomu. ÞAU EIGA GULLBRÚÐ- KAUP I DAG Sllkt fólk eru hjónin Þórunn Þorbergsdóttir og Friðrik Finn- bogason Túngötu 17 í Keflavík. Þau eiga gullbrúðkaup í dag. Þórimn er fædd í Rekavík bak Látur 16. september 1884, en Friðrik i Efri-Miðvík — í Aðalvík — 23. nóv. 1879. — Þriggja ára. gömul fluttist Þór- unn að Miðvik og ólust bæði upp þar. Síðustu Aðalvikingarnir yfir- gáfu bygg'ð sina að fullu nú fyrir nokkrum dögum. Það var hart líf í Aðalvik en átti sinar unaðsstundir, frið, fegurð og hamingju. FEGURSTU STUNDIR SEM ÉG HEF LIFAÐ Þórunn missti móður sína hálfs fimmta árs. Þrátt fyrir það, segir Þórunn: Mér eru minnisstæðust æskuárin heima, það eru fegurstu stundir sem ég hef lifað. Ég átti mó'ður- afa og ömmu, þau voru mér óg- urlega góð. Eitt ár var ég á bæ í sveitinni. Það voni líka allir þar góðir við mig. Þá voru engir skólar, segir Þór- unn, en okkur var kennt að lesa, skrifa og reikna. Og þá var þaulkennt bæði kver og bibliusögur. Ég var búin að læra biblíusöguniar þegar ég var 7 ára. Þau lifðu fegursfu ár sín á Hornsfröndum fengjum við ekkert brauð. Rúg- 'mannsins sem stýr'ði og tók urinn var fyrst þurrkaður í potti frammi í hlóðum. Það var allt mala'ð. Bygg var mal- að út á mjólkurgrauta. Ég mun hafa verið 10 ára þegar fór að flytjast malaður rúgur, og ég hef likiega verið 19 ára þeg- ar ég sá fyrst haframjöl: PENINGAR ÞEKKT- UST EKKI — Kornið var greitt með fiski, segir Friðrik. Peningar þekktust ekki. Verzlanirnar voru lánsverzlanir. Þær lánu'ðu út á fiskinn í sjónum. Það var stritað við ao ve’iða fisk uppí i úttektina. Fiskurinn var þurrk- ‘ ■ .. aður a vonn og fluttur til Isafjarðar á árabátum. Seinna á árum komu svo fisktökuskip til Aðalvíkur. hann út. Það var Hermann. Tveir urðu ihnundir bátnum þegar honum hvolfdi, en bátn- um hvolfdi fljótt upp aftur, svo vait hann um á ný, hvolfdi enn upp og þá komust báðir mennimir upp í hann. Þá hafði bátinn borið það nærri landi að þeir gátu stokkið út. Það var um mittisdýpi og margar hendur gripu þá áður en þeir soguðust út aftur. (Á bátnum voru þessir menn: Friðrik Magnússon formaður, Þorbergur Jónsson, þeir voru heima? spyr ég Þórunni. — Við töldum þá aila af. Faðir minn, bróðir og maður voru allir á bátnum. Þá bár- ust ekki fréttir nema með póst- ferðum. Það fréttist ekkert af þeim í viku. Þá sá ég 6 menn koma niöur brekkuna niður í Miðvíkina. Sagöi hinu fólkinu af því. Fólkið á bæjunum stóð allt úti þegar þeir gengu heim. HANN VAR ÓDREPANDI Friðrik hefur oftar komizt í hann krappan. Eitt sinn varð hann undir síldarmjölspoka. SPANN I FYRIRVAF 8 ÁRA — Þá varð að byrja áð vinna þegar maður var 6—7 ára. Vet- urinn sem ég varð 8 ára spann ég í fyrirvaf fyrir pabba. Hann kenndi mér að spinna. Á 9. ár- inu var ég látin fara að kveða rímur. Það voru alltaf kveðnar rímur á kvöldtn, segir Þórunn. — Það var húsmaður hjá pabba, mikill rímáamaður. Hjá honum lærði ég áð lesa gamla letrið, lærði það með því að lesa bókina ofanyfir, segir hún. Og alveg óvart kemst ég að því að hún var aöal-rímnakveð- andinn í Aðalvík, var oft feng- in á aðra bæi til að skemmta fólki með rímnakveðskap. KVÖLD I BAÐSTOFU I AÐALVÍK Það var tvíbýli í Miðvík. Á neðri bænum voru 12-14 manns í heimili. 17 manns á efri bæn- um. Allir i sömu baðstofunni. Við skulum lita þangað inn til Þórunnar þegar hún var ung. — Það var maður í sveitinni ■ kallaður Jóhann sterki. Hann var Símonarson. Pabbi fékk haim til að elta ká’fsskinn. Þau voru höfð i brækur, setskauta. Jóhann sterki kom síðdegis og spurði hvar snepillinn væri sem hann ætti að elta. Skinnið var glerhart og Jóliann atti vinnu- mamiinum til að taka stórt hrútsskinn og keppa viö sig. Vakan hófst. Það var prjónað, spunnið, elt skinn og — kveðn- ar rímur. Um kvöldið kl. 11 skilaði Jóhann sterki kálfs- skinninu skjallhrttu og mjúku horna og enda á milli. Það hafði verið e’dað handa honum mikið spaðkjöt og súpa. Hann var duglegur að vinna og dug- legur að borða. KORNIÐ MALAÐ MEÐ MJÓUM FTNGRUM — Ég var á áttunda árinu þegar ég fór að mala korn fyrst, segir Þórunn.1 Dkkur krökkumun var sagt að annars ÞAÐ VAR RÓIÐ ÞEGAR GAF — Það var róið frá Iátrum í Aöalvík allan ársins hring þeg- ar gaf, segir Friðrik. Við fór- um oftast að heiman kl. 3—4 á nætumar. Þegar langt var róið, sem oftast var, komum við vananlegast heim að kvöldi kl. 11—12. Aftur var haldið af stað að morgr.i ef gaf á sjó. Þegar ég spyr hann nánar kemur í ]jós að frá MiÖvík var einnar stundar gangur til uppsátursins og yfir tvo ósa að fara á leiðinni. — Við rerum á fjögurra og fimm manna förum, segir Frið- rik. Þegar sótt var vestur í Á1 var það róður á 4. klukkustund. Kom fyrir ef við fengum bam- ing til lands að róðurinn stóð 16—18 stundir. SKAMMDEGISMYRKUR OG NORÐANHRlÐ Af öllum hinum mörgu róðr- um nyrzt við Vestfirði mun Friðrik þó einn minnisstæðast- ur. Það var 7. janúar 1907. — Við vorum á grunnmiðum norðvestur af Straumnesi, um 5 fjórðungsmflur.. frá L.itruin. Rétt þegar við höfðum lokið við að leggja skall á með norðan- stórhríð og haugasjó. Þá mun klukkan hafa verið um 2 um daginn. Viö gátum ekki náð línunni. Báturinn þoldi ekkert segl fyrir sjó og roki. Við höfðum aðeins 4 lóðarsteina í bátnum, annars var hann tómur. Það mun hafa verið kompás- garmur i bátnum og við sáum vindlyftu — munum þá liafa verið komnir vestur fyrir Rit- inn — og vissum að það myndi vera Isafjai'ðardjúp, Eftir klukkustundar sigiingu breytt- ist líka sjólagið: varð fjarðai’- bára, ki'öpp. Við böfðum uppi rána í hálfa til heiia klst. en eftir það aöeins skautið, því þá var hérumbil lens, við breiddum skautið bátinn, höfðum breiddum þríhyrau Aðahiltingarnir Þórunn Þórbergsdóttir og Friðrik Finnbogaspn; þau eiga gullbrúðkaup í dag. höfðum miðröns niðri við niðristöðu, á það og barkanum. Ég var dragreipismaður. MAN ÞAÐ SlÐAST AÐ FÆT- URNIR DRÓGUST VIÐ EITT- HVAÐ FASTARA EN SJÓINN — Við höfðum landkenningu undir miðri Stigahliðinni og í þessu veðri mun það hafa tek- ið okkur tvær stundir að kom- ast til Bolungavíkur. Við sátum ljósin í landi. Uröuin að áætla eftir þeim hvar bezt væri að lenda. Sáum menn á ferli með ljós. Stoppuðum og hrópuðum allir í einu áður en við tókum lífróðurinn. Og það heyrðist til okkar á landi. Fyrsta brotið kom í fang eigendur bátsins; Hermann Is- leifsson, Jósep Hermannsson, Öli Þorbergsson og Friðrik, sem nú er að segja frá). Það voru Friðrik og ÓIi sem komust með bátnum í land.' Friðrik var með ráði og Óii með nokkurri meðvitund. Þeir gátu sagt hvað margir hefðu verið á. Herniann er stýrði kom upp í sömu vörina og þeir, hinir tvéir í næstu vör fyrir innan. Þá var'farið inn með, sjójium. til að .líta eftir mérv Það heyrðist til mín úr landi. Ég var meo sjóhatt bundinn undir kverk. Hann mun hafa hjálpað til að halda höfðinu uppi. Það var þurrt á mér hárið undir honum þegar ég náðist (svikalaust hefur hann verið hnýttur!) Ég náði í mastrið, og árinni hef ég sennilega aldr- ei sieppt. Ég kom að landi í innstu vörinni. Það þurfti þrjá menn til að ná höndunum á mér af árinni og mastrinu. Ég rankaði við mér kl. 12—1 um nóttina. Þegar ég sá ljósin í herberginu hélt ég að það væru ljósin í landi. Það síðasta sem ég man eftir mér í sjónum var að fæturair drógust við eitt- hvað fastara en sjóinn. EINHVERN SNERT AF LUNGNABÓLGU Þegar ég spyr Friðrik hvort honum hafi ekki orðið meint af þessu mikla volki í sjónum svarar hann: — Það voru skorin utan af mér fötin og hafðar við mig heitar flöskur. Ég fékk víst einhvern snert af lungnabólgu. Tveir félagar mínir gengu til ísafjarðar daginn eftir til að sækja meðöl. Ég var víst ekki alveg búinn að ná mér þegar ég-fór heim. Við fórum sjóleið að Sléttu og gengum yfir heið- ina. FRÉTTIST EKKI AF ÞEIM 1 VTKU Og hvemig leið ykkur — Það var við útskipun á mjöli í gamla Gullfoss á Hest- eyri. Ég var niðri í Iest og pokinn datt úr heisinu þegar hann kom yfir iestina og lenti á bakinu á mér. Ég: gat lerigi ekki hreyft höfuðið, varö að drekka í gegnum slöngu. Sæ- björa Magnússon læknir hafði mig hjá sér í 4 vikur. Ég gat ekkert imnið í ár. — Hvað fékkstu í bætur? — Ég fékk 1200 kr., það þóttu mér miklir peningar. — Mynd sem var tekin af mér eftir að ég flutti suður sýndi að rifin höfðu brotnaö beggja megin við hrj'ggirm. 16 ÁRA ER ÉG FÓR FYRST I FESTI Friðrik missti föður sinn þeg- ar hann va.r 17 ára. Hann fórst við að síga í Ritnum. Bróðir Friðriks var á brún þegar faðir þeirra fórst. Friðrik hætti þó ekki bjargferðnm. Hann hefur sigiði bæði í Hornbjarg og Hælavikui bjarg. - Ég mun háfa verið 16 ára þegar ég fór fyrst í festi, segir hann. Það var i fugla- tekju. Var lofthræddur í fyrsta skipti. Það er ónotalegt að sleppa sér framaf, en það er bara fyrst. SIGIÐ SEXTÚGT EFTIR EGG.TUM — 100—120 FAÐMA EFTIR FUGLI Og Friðrik ’ýsir fyrir mér bjargsiginu. Oftast var sigið 50 fáðma niður á langhillu og úr henni í handvað niður á svokal’aðan Steinpall og þaðan gengið út, á nef og snasir. Ann- ars er ókleift að lýsa krókastig- um bjargsins í stuttu máli. Éftir eggjum var víst lengst a^gið 60 fnðma en eftiv fugli allt að 120 faSma. FUGLA- OG EGGJATEKJA AÐALLÍFSB.IÖRGIN Friörik lýsir einu sigi: — Það var ekki hægt að taka fuglinn upp í festinni mann- laust þvá það var hrifsingur, á leiðinni, það er berg- laga- eða hillumót, og fugl- inn hefði því slitnað af. Ég var fenginn til þess að fygla upp. Ég hafði 25 fugla 1 kippu. Ég setti liálfstikk á kippuna svo þungi hennar hvíldi að mestu á festinni. Það voru 50 faðmar upp og það voru marg- ar ferðir yfir daginn. Ég var víst á sautjánda eða átjánda ári þegar þetta var og ég var orðinn þreyttur um kvöldið. Þá löbbuðum við til Hælavíkur. Þetta var að úreldast hiá okkur Aðalvíkingum. Hjá fólk- inu sem bjó fvrir norðan hélzt þetta við. Hjá því var fugla- og eggjatekja aðallífsbjörgin. Þetta var of langt frá okkur. aldshríð yfir eggjatímann. Fólk- Það voru oft rigningar og kaf- ið fyrir norðan gat ekki hýst fjö’da af aðkomufólki, og svo lagðist þetta niður. ÞEGAR KASTAÐ VAR I FJÖRU — Hvernig var fuglinn veidd- ur? — Fuglinn var snaraður með 7 áina langri stöng með hvaJ- skíðissprota fremst og snöru á endanum. Skil ekki hvers- vegna menn fyrir vestan gátu aldrei lært af Færeyingum að veiða hann í háf. Færeyingar voru þó þarna oft, segir Friö- rik. — Þeanr kastað var ni&ur (þ.e. fuglinum fleygt niður I uáö þess ao fara íneð hann í festi uppá bjargbrún) urðu sér- stakir menn að fara á bátum til að hirða hann. Væru 2 bát- ar voru venjulega 8 menn. Það var helzt reynt að fara í Hæla- vikurbjarg i austanátt, en þó var al’.taf sjógangur. Báturinn raátti ekki verða landfastur vegna niðurfalls úr berginu. Mer.n urðu að vaða í land til þess að kippa fuglinn og koma honum út i bátinn. — Þeir urðu að vaða í mitti. — Það Var hyllzt til að leggja að þar sem var minnst steinkast úr berginu Alltaf mátti þó búast við dauðanum á hverri stundu. Fuglinn var síðan fluttur til Hælavikur. Þar var honum skipt í hluti. Hlutirnir merktir. Þá var eftir áð flytja hann til Aðalvíkur. FUGL 1 TUNNITM — EGG 1 SKYRI Þórunni spyr ég hvað við hafi tekið þegar fuglinn hafði verið fluttur til Aðalvíkur. — Þegar heim var komið, svarar hún, þurfti að þurrka hann, því auðvitað var hann allur sjóblautur, svo að plokka hann og svíða — í hlóðum í frammieldhúsi —, svo var hann krufinn og þá þurfti að koma honum í salt. Það var oft hálfsmánaðarverk fyrir kon- urnar að plokka. Þetta var erfitt verk. Fuglinn var saltað- ur í tunnur. Það voru oft 300 til 400 fuglar í hlut í Hælavík og hjá þeim sem tóku 2—3 hluti var það mikið verk að koma þvi í mat. Venjulega var soðinn fugl á sunnudögum og miðvikudögum. Fugl var líka látinn i súr, eink- um sá fugl er kramdist á leið niður í fjöruna. Egg vöru líka soðin, tekin af þeim skumin og þau svo geymd í skyri. Þeim kemur báðum saman um að súr fugl hafi ekki verið góður, nema ungar. Oft fellur mikið af ungum niöur fyrir björgiri. Hann var alltaf látinn súr. VETUR LANGIR og SNJÓÞUNGT Þau Þórunn og Friðrik fóru frá Aðalvik 1942, þá til Akur- eyrar. Voru í Glerárþorpi einn vetur, fluttust til Keflavíkur Framhald á 7. siSu.

x

Nýi tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Nýi tíminn
https://timarit.is/publication/883

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.