Fréttir - Eyjafréttir - 22.01.2004, Blaðsíða 10

10
Fréttir / Fimmtudagur22.janúar2004
Binni í Gröf:
Aldarminning aflakóngs
BINNI í Gröf var orðinn þjóðsagnapersóna, strax í lifanda líti en þess er nú minnst að þann 7. síðastliðinn voru
100 ár frá fæðingu hans en hann lést 12. maí 1972.
„Benóný er fremur lágur vexti,
dökkur á brún og brá, mó-
eygur og augun full af fjöri.
Hann er þrekinn um herðar
og þykkur um hönd, vel að
kröftum búinn og léttur í
skapi. A fyrri árum var hann
lipur knattspyrnumaður og
vel þjálfaður fimleikamaður,
og býr hann enn vel að þeirri
líkamsmennt. Allar hreyfingar
hans eru léttar, mjúkar og
fjaðurmagnaðar, viðbrögðin
snörp og handtökin til allra
verka föst og viss. Að vissu
leyti hefur hann verið til fyrir-
myndar skipshöfnum sínum
sem og um alla sjómanns-
hæfni. Til hans hafa ávallt
valist góðir sjómenn, sem
hafa kunnað að beita orku
og sjómannssnilli við hand-
tökin: Þeir hafa heldur ekki
farið tómhentir frá borði
Benónýs, en notið hins besta
framhaldsskóla og fengið
auk þess betri laun en nokkur
skóli greiðir meisturum sín-
um. Það er meira en
nemendur munu yfirleitt geta
státað af."
Þannig er Benóný Friðriksson lýst af
Ama Amasyni frá Gmnd í grein sem
birtist um Binna í Gröf í lok vertíðar
1958 en þá hafði hann orðið afla-
kóngur fimmtu vertíðina í röð. Binni,
sem var þjóðþekktur aflakóngur, hefði
orðið 100 ára þann 7. janúar sl. en
hann lést 12. maí 1972. Hér verður
farið yfir æviskeið kappans og til þess
stuðst við greinar úr dagblöðum og
bókakafla.
Fór ungur til sjós
Binni var fæddur 7. janúar 1904 í Gröf
í Vestmannaeyjum. Hann var sonur
hjónanna, Oddnýjar Benediktsdóttur
frá Syðstu-Gmnd undir Eyjafjöllum
og Friðriks Benónýssonar frá Núpi í
sömu sveit, formanns og dýralæknis.
Binni var eitt tuttugu og tveggja bama
þeirra hjóna. I grein Ama segir enn-
fremur að innan fermingaraldurs hafi
Binni verið farinn að róa á opnum bát
með félögum sínum, þeim Þorgeiri
Jóelssyni frá Fögruvöllum og
Magnúsi Isleifssyni í Nýjahúsi.
„Allir vom þeir miklar aflaklær,
harðfrískir strákar og svo fastsæknir á
fiskimiðin, að mörgum eldri mann-
inum þótti meir en nóg um. For-
mennsku á bátnum önnuðust þre-
menningamir til skiptis, og var mikið
kapp um hvem róður.“
Happafleytan
Gullborg til Eyja 1954
Fyrsti vélbáturinn sem Binni var á hét
Friðþjófur Nansen. Var hann í eigu
föður hans og fleiri. Binni var þar vél-
gæslumaður en leysti af sem for-
maður. Síðar var honum boðin for-
mannsstaðan á vélbátnum Gullu og
var hann þar þrjár vertíðir. Nokkrir
bátar fylgdu í kjölfarið sem Binni
veitti formennsku en árið 1954 urðu
ákveðin kaflaskil í lífi hans þegar hann
tók við Gullborgu RE 38. „Hefur hún
reynst Binna hin mesta happafleyta og
sannkölluð afladrottning, sem hann
hefur beitt í brimin hvítu og lygnan sæ
með frábæmm dugnaði og harðfylgi í
hvívetna."
1 lok vertíðar 1954 var Binni afla-
kóngur Vestmannaeyja. Þann titil
hlaut hann næstu fimm vertíðir þrátt
fyrir að hart hafi verið sótt að honum
af öðmm formönnum.
Hvergi átti
þorskurinn griðastað
I grein Arna segir um vertíðina ári
seinna: „Það var róið til austurs og
vesturs, út og suður á ystu mið, inn
undir Sand og út á heimamiðin.
Hvergi átti þorskurinn griðastað.
Vertíð þessari lauk á þann hátt að enn
varð Gullborgin aflahæsú bátur í höfn,
með 780 smálestir, miðað við slægðan
fisk með haus.“
Aftur varð hann aflahæstur ári
seinna og skilaði tvöföldum meðalafla
Eyjabáta annað árið í röð. Vertíðina
1957 var sótt harðar að Binna en
nokkm sinni fyrr. Nýir bátar komu til
sögunnar, öflugri en fyrr og ný
veiðitæki. Binni lét það ekki slá sig út
af laginu og landaði 1017 smálestum
þá vertíð og var það tæplega 100 smá-
lestum meira en næsti bátur. Vertíðin
1958 var einhver sú stærsta í sögu
Eyjanna með tilliti til þess að 130
vélbátar vom að veiðum frá Eyjum
auk fjölda trillubáta. Vom 38 að-
komubátar í þessum hóp. Varð
vertfðin einhver sú besta og aflamesta
hjá vélbátunum.
„Þessir veiðigarpar veittu Benóný
fljótt harða atlögu er á vertíð leið, en
hann varðist af mikilli hörku. Veiði-
snilldin brást honum ekki, því þótt
fyrir kæmu dagar, sem aðrir vom
aflahærri, jafnaði hann metin næstu
daga og hækkaði aflamagn sitt jafnt
og ömgglega. Hann fiskaði austur
með landinu, þegar aðrir vom vestan
Eyja, en þegar flotinn kom austur
með, þá flutti hann sig vestur, alveg
eins og hann fyndi á sér að fiskurinn
var að færa sig.“
Þessa vertíð sló Binni öll met og
varð Gullborg aflahæsti bátur lands-
ins. Alls varð Binni aflakóngur sjö
sinnum og þegar hann kom í land fyrir
fullt og allt hafði hann veitt um 60
þúsund tonn á sínum formannsferli.
Gusaði í sig einu
sinni til tvisvar á vertíð
„Binni í Gröf var maður sögunnar og
þar sem hann var komst vatnið á
hreyfingu," segir í grein eftir Asa í Bæ
sem birtist í bókinni Aflamönnum.
Þar segir jafnframt að hann hafi verið
orðheppinn og hafði gaman af því að
takast á við lífið og tilvemna á góðum
stundum. „Hann gusaði í sig einu sinni
til tvisvar á vertíð til þess að slappa af
frá spennitreyju veiðihugans. Að öllu
jöfnu var hann hæglætismaður, en ef
hann fékk sér sjúss þá fór meira fyrir
honum en öðmm mönnum. Það fylgdi
honum stormur, líf, það þurfti að fara
í sjómann, segja sögur, kveðast á og
tala mikið. Binni í Gröf var alla tíð
fjörkálfur og góðlátlegur hrekkja-
lómur eins og löngum hefur verið
ræktað í Eyjum þar sem menn líta ekki
of alvarlegum augum á sjálfa sig í
samspili við lífið og tilvemna þegar
færi gefst. Jóraspjallið hefur löngum
loðað við Eyjamenn.
Drukku sopa
af eigin eggjaseyði
Margar góðar sögur af kappanum em
raktar í kaflanum. Ein slík var um
eggjaferð Binna og Koba gamla sem
Binni reri þá með. „Einhverju sinni
um eggjatímann langaði Binna að
skreppa í berg eftir eggjum. Hinn
frómi maður Kobi mátti ekki heyra
minnst á slfkt, en fýrir þrákelkni Binna
lætur sá gamli undan upp á smá-
smakk. Eggjaþjófnaður þótti þá stór-
glæpur. Kattliðugur kemur Binni úr
berginu og stóri ketillinn er fylltur af
eggjum. Vamið er farið að sjóða þegar
þeir sjá rösklega róið í áttina til þeirra.
Þar fara jarðamenn og eggjaeigendur.
Kobi vill nú henda þýfinu í sjóinn
en Binni er ekki alveg á þeim bux-
unum. Hann drífur kaffi í ketilinn og
byrjar að veifa eggjaeigendunum í
gríð og erg. Þegar þeir em komni í
kallfæri býður hann þeim upp á
kaffisopa, þeir hafi verið að hella á
könnuna. Við þetta góða boð hverfur
öll tortryggni eins og dögg fyrir sólu
og þeir sötmðu í sig soðið af eigin
eggjum og var ekki að sjá annað en
þeim þætti sopinn góður.“
Aldrei vitað veiðiskap þar
sem setíð er á beitunni
Á tímabili var Gölli Valda, Ámi
Valdason einn af skipverjunum á
Gullborginni. Þeir vom að landa
fullfermi af sfld á Siglufirði.
„Honum þótti sopinn góður og í
þetta skipti hefur hann verið orðinn
allþyrstur, því báturinn hafði ekki
snert bryggjuna þegar Gölli sveif í
land. Hann mætti ekki til skips fyrr en
búið var að landa og verið var að
leggja frá. Binni var alveg sjóðandi
vondur og spurði hvem djöfiilinn þetta
ætti að þýða. „Einhver verður að sjá
um það andlega," svaraði Göllinn af
mestu rósemi og Binni kunni að meta
svona gamansemi og málið var úr
sögunni."
Önnur hnyttin saga af aflakóngnum
var þegar hann kom eitt sinn niður að
Bæjarbryggju á sumardegi: Það var
kaffitími í Hraðinu og stelpumar sátu í
hóp á bryggjusporðinum, sóluðu sig
og dingluðu fótunum. „Hvað emð þið
að gera stelpur mínar?“ spurði Binni.
„Veiða,“ svaraði ein. „Veiða hvað?“
spurði Binni áfram. „Veiða menn,“
svömðu þær allar í kór þar sem þær
sátu í makindum á bryggjusporðinum.
„Aldrei hef ég nú vitað veiðiskap þar
sem setið er á beitunni," svaraði
aflaklóin Binni í Gröf að bragði."
Tekist á við Gæsluna
Þær em til margar sögumar af við-
skiptum Binna við varðskipsmenn.
Hann var þekktur fyrir að vita alltaf
upp á hár hvar hann var staddur á hafi
úti og skipti engu um skyggni. „Einu
sinni var Binni að toga austur á Vík og
veit ekki fyrr en varðskip kemur ösl-
andi. Garðar Pálsson var stýrimaður á
varðskipinu, en Eiríkur Kristófersson
var skipherra. Garðar sagði mér
söguna. Það lá ljóst fyrir að Binni var
í landhelgi, en það dróst örstutta stund
að við kölluðum í hann og létum hann
vita að hann væri tekinn. Allt í einu
heyrist Binni kalla í varðskipið í
talstöðinni og Eiríkur svarar að bragði
og skiptir yfir á Binna. „Já, sæll og
blessaður, Eiríkur minn," segir Binni.
, Jríikið er ég feginn að þú komst, ég er
eitthvað svo óömggur með mig héma
því ég átta mig ekki alveg á staðsetn-
ingunni. Mig langar að biðja þig að