Stormur - 01.05.1931, Blaðsíða 1

STORMUR
Ritstjóri Magnús Magnúdaon
Vn. ársr. | Föstudaginn 1. maí 1931. | 12. blað.
Tugthússtjórnin.
Framh.
VII.
Ef að fátækur maður brýst inn í lokað hús og tekur
frá öðrum einhverja smámuni, ef til vill til að seðja hung-
ur sitt eða sinna, og verður uppvís að því, þá er honum
leiðin í tugthúsið mjög greiðfær. Viðkomandi yfirvald
yfirheyrir hann, dæmir hann og lætur sjá honum fyrir
flutningi í ókeypis bústaðinn. — Og hann er alt að einu
dæmdur — ef til vill örlítið vægara — þótt sulturinn sé
málsbót hans, því að fram hjá ósveigjanlegum bókstaf
laganna getur enginn dómari komist, hversu sárt sem
honum tekur að dæma manninn. En löggjafinn íslenski
hefir sett fleiri torfærur á leiðina að dyrum hegningar-
hússins, þegar ráðherrar eiga í hlut, og það enda þótt þeir
vegna valdagirndar, hagsmuna, hefnigirni og óráðvendni
hafi sóað miljónum króna af fé þjóðarinnar heimildar-
laust, ofsótt einstaka menn með röngum sakargiftum og
upplognum kærum, svívirt æðsta dómsvaldið, brotið
stjórnarskrá landsins og stofnað sjálfstæði þess og frelsi
í voða.
Til þess að hægt sé að dæma ráðherra til ábyrgðar
fyrir þetta, er ekki nóg, að hann sé sannur að sök, svo
sannur, að hvert einasta mannsbarn, sem málavexti þekk-
ir, sjái sök hans. — Það, sem þarf til þess að ráðherra
verði dæmdur fyrir afbrot sín, er það, að meiri hluti
Alþingis kæri hann til ábyrgðar og að landsdómur, sem
er kynduglegar samansettur en nokkur annar dómstóll
í veröldinni, dæmi hann sekan.
Og til þess að allir fái séð, að hér er ekki of mælt
skal í fám dráttum skýrt frá, hvernig þessi dómur er sam-
an settur, hvað þarf til þess að hann geti dæmt ráðherra
til ábyrgðar, og yfir hvaða brot ráðherra hann grípur.
Landsdómurinn var stofnaður með lögum nr. 11, 20.
okt. 1905, og þó hann sé nú oi*ðinn aldarfjórðungs gam-
all, þá hefir aldrei ^rið einu sinni gerð tilraun til þess
að fá ráðherra dæmdan fyrir honum, og sú tilraun mun
aldrei verða gerð, hversu gamall sem hann verður, ef
honum verður í engu breytt.
Myndun þessa dóms er í stuttu máli sú, að í fyrstu
skipa hann 6 lögfræðingar, þar af eru hinir 3 dómarar
hæstaréttar sjálfkjörnir í dóminn, eri hinir þrír laga-
embættismennirnir skulu vera „elstu“ lögfræðingar lands-
ins, og hefir það verið skilið svo, að það væru þeir, sem
elstir væru að áratölu en ekki embættisaldri. Þetta eru
aðaldómendur landsdómsins. En auk þessara 6 skulu svo
kjörnir 72 dómendur, sem sýslunefndir og bæjarstjórnir
kjósa. — Eftir að þetta hefir farið fram, nefnir eldri
deild Alþingis 24 menn úr dóminum af þessum 72 kjörnir,
eftir reglunum um hlutfallskosningar við nefndarkosn-
ingar á Alþingi. — Þá eru eftir 48 menn. Af þessum 48
lætur svo forseti Sameinaðs þings taka 24 menn út úr
með hlutkesti, og eru þá eftir 24 af þeim kjörnu, og 6
aðaldómendur, alls 30 menn, og telst dómurinn þá full-
skipaður.
En ef til máls kemur, þá fer fram dómruðning, því
að fleiri en 15 mega ekki sitja í dóminum, ef hann
dæmir. Þessi dómruðning fer þannig fram, að ákærði eða
ákærðu ryðja 1 af sjálfkjörnu aðaldómurunum og 7 af
hinum kjörnu, en sóknari Alþingis ryður einum sjálf-
kjörnum og 6 kjörnum. Hvor aðilja fyrir sig ryður eftir
eigin geðþótta. Eru þá eftir í dóminum 4 sjálfkjörnir og
11 kjörnir. Samkvæmt öðrum ákvæðum laganna mega
ekki færri en 12 dómendur — 2 sjálfkjömir og 10 kjörn-
ir — dæma dóm, en til þess svo að hinn ákærði eða hin-
ir ákærðu verði dæmdir sekir, þurfa % að vera með
dómfellingu. Ef lágmark dómendatölu — 12 — dæma,
er því nóg, að 4 séu á móti sakfellingu, en ef allir — 15
dæma —, eru 5 nógir.
Af öllu þessu er það auðsætt, að skipun dómsins er
þannig fyrir komið, að það getur naumast hugsast, að
einn ráðherra sé svo heillum horfinn og fylgislaus, að
hann verði dæmdur af þessum dómi.
Um sjálfkjörnu dómenduma sex er það tilviljun ein,
hvernig viðhorf þeirra er gagnvart ráðherranum, enda
skiftir það og minstu máli, því að þeir eru ábyrgðar-
mestir samkv. stöðu sinni, enda ekki nema 4. En um hina
kjörnu er það að segja, að fyrst og fremst má ætla, ef
um flokksráðherra er að ræða, að þeir eigi nokkum veg-
inn til jafns við andstæðingana, fylgismenn í sýslunefnd-
um og bæjarstjórnum, sem upphaflega tilkveðja menn í
dóminn. — Það má því gera ráð fyrir, að í flestum til-
fellum séu þessir 72 menn nær því jafnmargir með og
móti ráðherranum. — Síðan kemur úrnefningin með hlut-
fallskosningaraðferðinni, og mundi hún þá heldur
ekki breyta hlutföllunum í dóminum.
En svo kemur að síðustu þetta ,,Hasardmoment“, sem
af öllu vitlausu við skipun þessa dóms er það vitlaus-
asta, úr því að dómurinn á annað borð er í raun og veru
pólitískur dómur ólöglærðra manna að mestu. — Og
þetta Hasardmoment er útnefning þessara 24 af 48, sem
gera á með hlutkesti. — Getur vegna þessa það hæglega
komið fyrir, að eintómir pólitískir andstæðingar ráð-
herrans verði dregnir út, en 24 meðhaldsmenn hans sitji
eftir, sem eiga svo að dæma hann ásamt hinum sex eftir
útdráttinn. — Hinsvegar getur og það gagnstæða komið
líka fyrir, að meðhaldsinnar þess ákærða verði dregnir
út^og andstæðingar einir verði eftir, og í því eina hugs-
anlega tilfelli sýnist það vera mögulegt, að ráðherra sé
dæmdur sekur.
Auk allra þessara ívilnana í garð ákærða er svo að
lokum það, að af þessum 30 . má ákærður ryðja 8, en
sóknari aðeins 7, og svo nægir það loks, að 4 menn af
þessum 15 séu á móti sakfellingu, til þess að ráðherr-
ann sleppi.
Eru sennilega ekki dæmi til hlægilegrar og vitlaus-
ari lagasetningar í allri veröldinni, því að í raun og veru
er það hugsanlegur möguleiki, að ráðherra sleppi við
refsingu, ef 4 menn af þeim ca. 108 þúsundum, sem
byggja þetta land vilja ekki dæma ráðherrann, eða telja
hann ekki sekan, þótt hin 107 þúsundin 996 telji hann
sekan, og álíti að beri að dæma hann.
Landsdómurinn er því pappírsgagn eitt, sem hver
einasti ráðherra hlær að. Og hann er til háðungar fyrir
þjóðina og þingið. — En þá er spurningin: Um hvaða