Stormur - 01.01.1950, Blaðsíða 1

STORMUR
Ritstjóri: Magnús Magnússon
Reykjavík í janúar 1950.
1. tbl.
XXVI. árg.
jeremíasarbréf
Reykjavik í janúar 1950.
Gamli kunningi!
Einhvers staðar stendur þetta í Konungsskuggsjá:
„Nú er sá einn ótaldur árgalli, er miklu er þyngri einn
en allir þessir, er nú höfum vér talda: ef óáran kann að
koma í fólkið sjálft er byggir landið, eða enn heldur ef
árgalli kemur í siðu þeirra og mannvit eða meðferðir,
er gæta skulu stjórnar landsins — fyrir því, að margt
liggur til ráðs að hjálpa því landi er óáran er á, ef á
þeim löndum er gott, er í hjá liggja, og véla vitrir menn
um. En ef óáran verður á fólkinu eða á siðum landsins,
þá standa þar miklu stærstir skaðar af því að þá má eigi
kaupa af öðrum löndum með fé hvorki siðu né mannvit ef
það týnist eða spillist, er áður var í landinu.“
Því miður er það svo að það er þessi óáran, sem höfund-
ur Konungsskuggsjár talar um, sem nú er komin í oss
íslendinga, siðu vora og mannvit, og þá sem landinu hafa
stjórnað á undanförnum árum. — Fyrir örfáum árum
höfðum vér auðfjár vorum jafnvel orðnir svo úttroðnir
af dollurum að bankarnir hundsuðu þá og fengust naum-
ast til þess að taka við þeim, en nú liggur við að ríkissjóð-
urinn sé gjaldþrota og hugrið eftir dollurum er álíka og
hjá Hermanni Jónassyni eftir völdum. Og öll hafa þessi
snöggu og miklu umskipti að mestu leyti orðið vegna
sjálfskaparvíta. — Þjóðina hefur brostið hófstillingu og
þegnskap við sjálfa sig og land sitt.
Mikill hluti þjóðarinnar hefur verið eyðslusamur og
forsjárlaus, unnið illa en heimtað mikið. Þingmenn vorir
hafa verið ábyrgðarlausir kjósenda og kjördæmaveiðarar,
sem hafa fórnað manngildi sínu og sjálfsmetnaði fyrir
vonina um að hljóta atkvæði lítilla manna. Nær því
allar stéttir og þorri einstaklinganna í hverri stétt hefur
einungis starblínt á eigin hag og hugsað um það eitt að
háma í sig sem mest úr ríkissjóðnum. Og svo langt hefur
frekja og blygðunarleysi sumra fulltrúa þjóðarinnar þing-
mannanna — gengið, að þeir hafa flutt tillögur um milj-
óna króna greiðslur úr ríkissjóði, án þess að hafa til þess
umboð eða hvatningu frá umbjóðendum sínum, kjósendun-
um, aðeins vegna þeirrar frámunalegu lítilmennsku að þeir
héldu að þeim ykist fylgi við það í kjördæmum sínum.
Á undanförnum árum hafa þingmenn stjórnmálaflokk-
anna dekrað og skriðið hundflatir fyrir bændum og veitt
þeim hver fríðindin öðrum meiri, í alls konar styrkjum og
uppbótum á framleiðsluvörur þeirra. Og í tugi ára hefur
veðursældin og náttúran leikið svo við þá sem sveitirnar
byggja, að engin dæmi eru til slíks síðan land þetta byggð-
ist. — En svo vill það svo til, að eitt hart vor kemur, eftir
mildan vetur, og tugi af vetrum og vorum, sem verið hafa
að heita má ein samfeld sumarblíða, og þá þjóta nokkrir
af þingmönnum vorum upp til handa og fóta, jafnskjótt
og þingið kom saman í haust, sem aðallega á að fjalla um
vandræði og öngþveiti sjávarútvegsins og ríkissjóðsins —
og bera fram þingsályktunartillögu um að stórfé sé veitt
úr gjaldþrota ríkissjóði til þessara bænda, sem urðu að
þola tveggja mánaða vorharðindi, eftir að hafa baðað sig
í sól í mánuði svo hundruðum skiptir. Og þó er þessi stétt
nú vegna árgæzkunnar og okurverðsins á afurðum henn-
ar bezt stæðasta stétt landsins og afkomuhorfur henn-
ar eru öruggari en nokkurrar annarrar stéttar, því að á
meðan kaupstaðarbúar hafa nokkuð fé handa á milli kaupa
þeii' afurðir hennar, mjólkina, smjörið, skyrið og kjötið.
Og þetta gera þessar þingmannahræður ótilkvaðir, án
þess að nokkur bóndi hafi ymprað á því við þá! Svona mik-
ill er hann orðinn undirlægjuhátturinn í þingmönnum vor-
um, svona, mikil er óáranin orðin í mannviti þeirra og
manngildi.
Ríkið er nú hlaðið skuldum og ábyrgðum sem nema
mörgum hundruðum miljónum króna og tveir stærstu at-
vinnuvegir þjóðarinnar eru orðnir þungir ómagar á því.
En þrátt fyrir þetta heldur ríkið áfram að vera stærsti
atvinnuveitandinn og heldur uppi svo harðri samkeppni
við aðra atvinnurekendur að bæði sjávarútveginn og land-
búnaðinn skortir vinnuafl. Hjá ríkinu eru bæði kaupkjörin
betri og minni vinnuafköst heimtuð. Afleiðingin af þessu
verður svo sú, að báðum þessum atvinnuvegum hnignar
en stórskuldir hlaðast á ríkissjóðinn, enda þótt allir stynji
undan þeim sköttum og álögum, sem ríkið leggur á skatt-
þegnana til þess að standa straum af hinum kostnaðar-
freku og óarðbæru framkvæmdum sínum. Gleggsti fjár-
málamaðurinn, sem Islendingar hafa átt á þessari öld Jón
Þorláksson, ritaði um það og ræddi að á velgengnisárum
eins og þeim sem vér höfum búið við frá 1939 til 1948,
ætti ríkið að hafast lítið að láta einstaklingana beita fjár-
magni sínu og forðast að halda uppi samkeppni við þá,
en þegar að kreppti að og þyngra yrði fyrir dyrum hjá
athafnamönnunum, þá ætti ríkið að koma til með hið
samansparaða og geymda fjármagn sitt og bjarga með því
þjóðinni frá bölvun atvinnuleysisins og stöðvun í fram-
kvæmdum. En fjármálamenn vorir — þing- og stjórn —
hafa virt þessi ráð Jóns Þorlákssonar vettugi og farið
þveröfugt að. Þeir hafa ausið út fé í skólabyggingar, sem
hafa kostað hugi miljóna ki'óna og það sem verra er að í
sumum af þessum skólum er unnið systematiskt að því að
forheimska æskulýðsins.
Og það hefur veiúð ausið tugurn og hundruðum miljóna
í nauðsynlegar en líka ónauðsynlegar framkvæmdir eða
a. m. k. þær sem máttu bíða. Og nær því undantekningar-
laust hefur allt sem ríkið hefur látið gera, fai’ið tvöfalt
og þi'efallt og jafnvel fimmfallt fram úr áætlun og við
flestar fi'amkvæmdirnar hefur verið stói'feld fjársóun eft-
irlitsleysi, ýmis konar fjárdráttur og vinnusvik. Og svo
þegar atvinnui-ekendurnir ei’u að bogna í. baki og kikna í
knjáliðum þá stendur ríkissjóðurinn uppi allslaus og alls-
ófær til þess að bægja fi'á bölvun atvinnuleysisins nema
með því að ofbjóða gjaldþoli skattþegnanna með nýjum
di'ápsköttum.
Eins og nú er komið geta því engin önnur bjargráð dug-
að en þau, sem gera það tvennt í senn að gei’a sjávarút-
LANDSBÓKASAFN
,‘81457