Dagblaðið Vísir - DV - 22.11.2013, Blaðsíða 18

18 Fréttir 22.–24. nóvember 2013 Helgarblað
L
esendur DV kannast eflaust
margir við Keníamanninn Paul
Ramses Odour sem tekinn var
með lögregluvaldi frá eigin-
konu sinni og nýfæddu barni
í Reykjavík á sumarmánuðum 2008.
Ramses var sendur til Ítalíu án þess
þó að umsókn hans um hæli hefði
nokkurn tímann verið tekin til efn-
islegrar meðferðar hér á landi. Brott-
vísun hans úr landinu vakti sterk
viðbrögð. Flugvallahlaupararnir
svokölluðu, þeir Haukur Hilmarsson
og Jason Thomas Slade, vöktu athygli
á málinu þegar þeir brutu sér leið
inn á Keflavíkurflugvöll og stöðvuðu
tímabundið flugvélina sem Ramses
átti að fara með til Ítalíu. Þá stóð Hörð-
ur Torfason fyrir fjöldamótmælum
fyrir utan skrifstofur dómsmálaráðu-
neytisins þar sem þess var krafist að
fjölskyldan yrði sameinuð á ný.
Björn Bjarnason, þáverandi dóms-
málaráðherra, sagði í fjölmiðlum að
málið væri í „hefðbundnu ferli“. Fjöl-
mörgum ofbauð hins vegar framganga
Útlendingastofnunar í málinu, þeirra
á meðal Ingibjörg Sólrún Gísladóttir,
þáverandi utanríkisráðherra, sem
sagði harðneskjulegt að tvístra fjöl-
skyldu Ramses með valdi. Þá krafð-
ist hún svara frá dómsmálaráðherra,
og bað ráðuneytið um að rökstyðja
ákvörðun sína. Mannréttindasamtök-
in Amnesty International tóku í sama
streng og hvöttu yfirvöld til þess að
endurskoða ákvörðun sína. Dóms-
málaráðuneytið lét á endanum undan
þrýstingi, brottvísun Ramses var dreg-
in til baka, og honum gert kleift að
koma aftur til landsins eftir mánaða
vist í flóttamannabúðum á Ítalíu.
Umsókn þeirra Paul Ramses og
Rosemary Atieno var tekin fyrir hér á
landi og árið 2010 var þeim loks veitt
dvalarleyfi af mannúðarástæðum.
Hjónin eru afar þakklát öllum þeim
sem létu sig málið varða og nefna
Hauk og Jason sérstaklega í þeim efn-
um, sem og lögfræðing sinn á þeim
tíma, Katrínu Theódórsdóttur, og
Hörð Torfason og Ingibjörgu Sólrúnu.
Þau búa í lítilli íbúð í Vallarhverfi í
Hafnarfirði ásamt börnum sínum
tveimur, þeim Fídel Smára og Rebekku
Chelsea. Blaðamaður heimsótti fjöl-
skylduna og fékk að heyra hvað á daga
þeirra hefur drifið. Ramses starfar í
dag sem hreingerningamaður en læt-
ur sig dreyma um að þjálfa krakka í
fótbolta, íþróttinni sem hann stundaði
svo mikið sjálfur á sínum yngri árum
í Kenía. Rosemary segist afar þakklát
fyrir það að börnin hennar fái tækifæri
til þess að vera í leikskóla.
„Hér ríkir friður“
Það er kalt og vindasamt á Völlunum í
Hafnarfirði þegar blaðamann og ljós-
myndara ber að garði. Ramses opnar
dyrnar og tekur brosandi á móti okk-
ur og vindinum. Við hlið hans stendur
lítill snáði, Fídel Smári, eilítið forvitinn
á svip. Hann er þó ekki lengi að draga
okkur inn í hlýjuna í eldhúsinu og að
lítilli fartölvu sem er á eldhúsborðinu:
„Sjáðu, ég er að spila tölvuleik,“ segir
Fídel og bendir á tölvuskjáinn. Litla
systir hans, hún Rebekka, kemur að-
vífandi og virðir okkur flissandi fyrir
sér. Fídel Smári sem var ekki nema
21 dags gamall þegar faðir hans var
tekinn höndum og sendur til Ítalíu,
er fimm ára í dag. Ramses situr við
borðið og glottir út í annað, en bið-
ur Fídel og Rebekku svo um að gera
sig klár fyrir leikskólann. Þau eru
ekki lengi að bregðast við og áður en
við vitum af eru þau búin að pakka í
skólatöskurnar og rokin út með móð-
ur sinni.
Blaðamaður spyr Ramses út í síð-
ustu ár: „Það hafa verið hæðir og
lægðir hjá okkur síðan 2008 en við
tókum fljótlega meðvitaða ákvörðun
um að reyna að líta aðstæður okk-
ar jákvæðum augum. Hér ríkir frið-
ur, við erum með börnunum okkar
og höfum í rauninni nægar ástæður
til þess að njóta lífsins.“ Ramses og
Rosemary hafa bæði fengist við
hreingerningastörf enda erfitt að fá
vinnu við hæfi þegar vantar upp á
íslenskukunnáttuna. Ramses, sem er
menntaður stjórnmálafræðingur, seg-
ist hafa reynt að komast inn í íslensku-
nám í Háskóla Íslands en það hafi ekki
ennþá gengið eftir. „Það eru einhver
vandræði með skráninguna, ég er
ekki inni í kerfinu. Mig langar til þess
að læra íslensku til þess að geta nýtt
hæfileika mína hér á landi, og þannig
kannski farið að vinna við eitthvað
annað. Ég er ekki að segja að mér líki
ekki við vinnuna mína, alls ekki, en ég
vil fá að þroskast og þróast áfram í ein-
hverju sem ég kann og er góður í.“
Rukkuð fyrir fæðingu
Þrátt fyrir jákvæðnina sem hann
hefur reynt að tileinka sér viður-
kennir Ramses að þau hafi rekið sig
á ýmsa veggi á Íslandi. Eins og kom-
ið hefur fram fengu þau dvalarleyfi
af mannúðarástæðum snemma árs
2010. Skilaboðin sem þau fengu frá
Útlendingastofnun í kjölfarið voru
á þá leið að þetta þýddi að þau væru
„komin inn í kerfið“ og því með öll til-
tæk réttindi. Þau fengu kennitölu og
gátu fengið vinnu, sem þau og gerðu,
og fóru þar með að borga skatta til
samfélagsins. Töldu þau að þar sem
þau væru farin að greiða í opinbera
sjóði væru þau með sömu réttindi
og aðrir Íslendingar. Það reyndist þó
ekki raunin: „Í kjölfar fæðingar dóttur
okkar fengum við til dæmis sendan
reikning fyrir fæðingunni sem hljóð-
aði upp á 108 þúsund krónur,“ segir
Ramses og bætir við: „Þannig að jafn-
vel þótt við höfum verið að vinna og
borga skatt í allan þennan tíma erum
við ekki inni í sjúkratryggingakerfinu.“
Þessi furðulega staða Ramses og
fjölskyldu er langt í frá einsdæmi. Fjöl-
mörg dæmi eru um fólk sem hefur
fengið tímabundið dvalar- og at-
vinnuleyfi á Íslandi án þess þó að hafa
aðgang að félagslega kerfinu. Toshiki
Toma, prestur innflytjenda á Íslandi,
greindi nýlega frá máli georgískr-
ar konu sem hefur búið við mikla
óvissu hér á landi allt frá árinu 2005.
Í grein sem hann skrifaði í Morgun-
blaðið í síðasta mánuði kom fram að
konan hefði greitt skatta hér á landi í
fjölmörg ár án þess þó að fá aðgang
að félagslega kerfinu, hvað þá sjúkra-
tryggingakerfinu. Toshiki skrifaði
meðal annars: „Hún býr í sama sam-
félagi og við en hún er ekki með sömu
stöðu, hún er ekki með okkur í raun.
Hún er í „limbói“. Hvað hefur valdið
slíkri stöðu?“
Vill í framboð
„Við höfum vanist því að fá höfnun.
Við höfum vanist því að vera utan-
gátta. Við fáum oft þau skilaboð að
við séum ekki „inni í kerfinu“ en við
reynum samt sem áður bara að vera
jákvæð. Það er mikilvægt fyrir börn-
in okkar að við séum ekki að valda
þeim óþarfa áhyggjum,“ segir Ramses
aðspurður hvaða tilfinningar bærist
í brjósti hans. „Ef við erum stressuð
verða börnin stressuð en á meðan
við höldum brosinu brosa þau.“ Hann
segir að þau hafi verið smeyk við að
spyrja of margra spurninga. „Við höf-
um bara ákveðið að taka þessu –
taka sársaukann með okkur og halda
áfram.“ Rosemary er komin heim eft-
ir að hafa farið með börnin á leikskól-
ann. Hún tekur undir með Ramses og
segir ljóst að fólk í þeirra stöðu forðist
að tala of hátt um hlutina eða spyrja
og margra spurninga: „Já já, það er
bara þannig.“
Fjallað hefur verið um áhuga
„Flugvallarhlauparar
björguðu lífi mínu“
n Paul Ramses og Rosemary Atieno hafa vanist því að vera utangátta n Fengu hæli af mannúðarástæðum en föst í „limbói“
Jón Bjarki Magnússon
jonbjarki@dv.is
Viðtal „Við höfum
vanist því
að vera utangátta
Sameinuð fjölskylda
Paul Ramses og Rosemary
Atieno búa í Vallarhverfinu
í Hafnarfirði ásamt tveimur
börnum sínum, þeim Fídel
Smára og Rebekku Chelsea.
MyndiR SigtRygguR ARi