Peningamál - 01.11.2007, Blaðsíða 65

Fjármálamarkaðir og aðgerðir Seðlabankans1
Rót á alþjóðlegum mörkuðum
Miklar sviptingar hafa verið á erlendum og innlendum fjármálamörkuðum undanfarna mánuði. Rót þeirra er
að finna á bandarískum húsnæðislánamarkaði, svokölluðum undirmálslánamarkaði. Það hefur leitt til endur-
mats á áhættu eftir langt tímabil sem einkenndist af lágum vöxtum, lágu vaxtaálagi, ofgnótt lausafjár, auk-
inni áhættusækni og skuldsetningu. Seðlabankar í Evrópu og Bandaríkjunum hafa gripið til ráðstafana til að
fyrirbyggja fjármálakreppu. Evrópski seðlabankinn jók til muna lausafjárfyrirgreiðslu sína, Englandsbanki gerði
slíkt hið sama en veitti auk þess einum banka þrautavaralán. Bandaríski seðlabankinn jók einnig fyrirgreiðslu
sína, lækkaði daglánavexti og greip loks til grunnvaxtalækkunar sem gekk lengra en búist var við. Ekki varð
vart við lausafjárþröng á krónumarkaði og ekki kom til þess að Seðlabanki Íslands gripi til sérstakra aðgerða. Á
haustmisseri urðu skipulagsbreytingar í lánamálum ríkissjóðs og þau voru flutt til Seðlabankans.
Órói á alþjóðamörkuðum ...
Áhyggjur af áhrifum ótryggra útlána til fasteignakaupa í Bandaríkj-
unum á greiðsluhæfi fjármálastofnana urðu til þess að þær héldu að
sér höndum í lánveitingum sín á milli og til fyrirtækja. Afl eiðingin varð
mikil hækkun millibankavaxta og varð bilið milli þeirra og grunnvaxta
meira en það hefur verið um langt árabil. Fjárfestar fl úðu með eigur
sínar í ríkistryggð skammtímabréf og ávöxtun þeirra tók mikla dýfu af
þeim sökum. Óróinn náði hámarki um miðjan ágúst. Evrópski seðla-
bankinn, Englandsbanki og bandaríski seðlabankinn brugðust við með
því að stórauka lausafjárfyrirgreiðslu til banka.
Bandaríski seðlabankinn lækkaði daglánavexti sína 17. ágúst.
Álag á grunnvexti fór úr einni í hálfa prósentu, eða í 5,75%. Hinn 18.
september lækkaði bankinn svo grunnvexti sína úr 5,25% í 4,75%.
Flestir markaðsaðilar höfðu gert ráð fyrir 0,25 prósenta lækkun. Í kjöl-
farið varð ein mesta hækkun á gengi hlutabréfa sem orðið hefur á
einum degi í Bandaríkjunum um langa hríð. Óhætt er að segja að að-
gerðin hafi endurvakið bjartsýni fjárfesta. Síðar náði bandaríska hluta-
bréfavísitalan Dow Jones sögulegu hámarki en lækkaði fl jótlega aftur.
Útlit er fyrir að endurmat markaðarins á áhættu sé að einhverju leyti
varanlegt. Aðstæður á fjármálamörkuðum undanfarin ár hafa verið
óvenjulegar. Grunnvextir hafa verið lágir, vaxtaálag verið í sögulegu
lágmarki, aðgangur að fjármagni greiður og áhættusækni á markaði
skilað ríkulegri ávöxtun. Hins vegar er vaxtaálag nú töluvert hærra en
um mitt ár og ljóst að fjárfestar eru varari um sig en þeir hafa verið í
langan tíma.
Flestir seðlabankar hafa heimild til að veita fjármálastofnunum í
lausafjárvanda lán til þrautavara. Þeir geta rýmkað reglur um tryggingar
til að auðvelda aðgang að slíkri fyrirgreiðslu. Seðlabankar geta eðli
málsins samkvæmt útvegað ótakmarkaða fjárhæð í heimagjaldmiðli,
fullnægi lántaki öðrum skilyrðum sem sett eru. Tilgangur
þrautavara lána er að koma í veg fyrir að tímabundin lausafjárvandræði
reki fjármálafyrirtæki með fullnægjandi eiginfjárstöðu í þrot. Hinn 14.
september tilkynnti Englandsbanki að hann hefði, að höfðu samráði
1. Upplýsingar í greininni miðast við 24. október 2007.
Mynd 1
Stýrivextir nokkurra seðlabanka og
hækkun frá síðustu Peningamálum
%
Heimild: Reuters.
0
5
10
15
Ís
la
nd
N
or
eg
ur
D
an
m
ör
k
N
ýj
a-
Sj
ál
an
d
Á
st
ra
lía
Sv
íþ
jó
ð
Sv
is
s
K
an
ad
a
Br
et
la
nd
Ev
ró
pa
Ja
pa
n
Ba
nd
ar
ík
in
Stýrivextir
Hækkun
Lækkun
OBX (Noregur)
DJIA (Bandaríkin)
NIKKEI 225 (Japan)
Mynd 2
Þróun nokkurra hlutabréfavísitalna
Daglegar tölur 1. september 2006 - 24. október 2007
1. september 2006 = 100
Heimild: Bloomberg.
80
90
100
110
120
130
140
150
160
sep. okt. des. jan. mar. maí júní ág. okt. des.
DAX (Þýskaland)
OMXI15 (Ísland)
FTSE100 (Bretland)