Fréttablaðið - 01.12.2016, Blaðsíða 62

KveiKjurnar eru
sterKar tilfinn-
ingar, sterK augnabliK sem
hafa sum hver setið í mér í
tíu eða tuttugu ár, jafnvel
frá því ég var barn.
Ég hafði fundið randa-flugu í skítugum snjó-skafli og geymdi hana í eldspýtustokki. Enginn hafði tekið eftir henni, enda gerir enginn ráð
fyrir randaflugu lengst uppi á regin-
fjöllum þar sem varla sést stingandi
strá.“ Svona hefst fyrsta sagan,
Randafluga, í nýju smásagnasafni
Andra Snæs Magnasonar. Smá-
sagnasafnið kallast Sofðu ást mín,
en það vekur óneitanlega spurning-
ar hversu fjölbreytt höfundarverk
Andra Snæs er og hvort það sé ekki
þrautin þyngri að fara með þessum
hætti á milli bókmenntaforma. „Mér
finnst þetta nú allt koma af sömu
rót,“ segir Andri Snær og bætir við að
þarna sé hann engu að síður í fyrsta
skipti að glíma við hinn kunnuglega
heim.
Grunntónar
„Ég hef nánast alltaf skapað heiminn
í mínum verkum en í þetta sinn er ég
að skrifa um heiminn sem skapaði
mig og mína kynslóð. Það getur
óneitanlega verið erfitt að flakka
svona á milli forma, en ég hef alltaf
haft þörf fyrir að enduruppgötva
mig í hverju verki og finna upp nýtt
form sem hentar mér í hvert og eitt
sinn. Það getur tekið tíma að finna
nýtt form fremur en að gera það
sem kalla má rökrétt framhald af
síðustu bók. Þá er maður alltaf að
gera eitthvað sem maður veit ekki
hvort maður er góður í eða ekki. Það
ruglar auðvitað líka lesendur mína í
ríminu. En þráðurinn í þessari bók
hefur samt fylgt mér alveg frá 1998.
Hann hefur fylgt mér óháð því sem
ég hef verið að skrifa og það eru
grunntónar í þessu verki sem hefðu
getað orðið verk ef ekki hefðu komið
hugmyndir sem kölluðu sterkar á
mig í Draumalandinu og LoveStar
til dæmis.
Þannig að þetta er tónn sem
hefur viljað brjótast fram en það
var ekki fyrr en fyrir tveimur árum
að ég ákvað hleypa honum að og
nota þessa rödd í heildstæðu verki.
Kannski vegna þess að allt var orðið
svo pólitískt eða hlaðið hugmyndum
að mér fannst ég hreinlega verða að
koma þessum lit frá mér áður en ég
færi kannski aftur annan hring inn
í annaðhvort pólitík eða fantasíu.“
Augnablik kynslóðar
Rætur Andra Snæs liggja að miklu
leyti í ljóðlistinni og við lestur
titilsögunnar er ekki laust við að
manni finnist ljóðið toga allhraust-
lega. Andri þvertekur ekki fyrir það
og segir að þetta sé nú í senn ljóð-
rænasti og elsti tónninn í verkinu.
„Þessi saga er eiginlega kveikjan að
öllu verkinu því mig langaði alltaf til
þess að klára verk sem hefði þennan
tón. Hún fer nær ljóðinu en annað
þar sem ég fer meira inn í, kannski
ekki alveg kolstrípaðan veruleika,
en þó svona beinni frásagnarhátt.
Grunnnálgun á tungumálið og frá-
sögnina.“
Í sögunum er engu að síður að
finna kunnuglegan streng eða sögu-
efni á borð við náttúruna, stóra sem
smáa, ástina, styrjaldarógn og fleira.
„Já, ég hélt að ég væri að láta stóru
pólitísku málin eiga sig af því að ég
var ekki takast á við bein hitamál í
samfélaginu. En svo þegar ég fer að
skoða sögurnar þá eru þetta alls ekki
hversdagslegar sögur. Þetta eru ekki
sögur þar sem ekkert gerist. Kjarn-
orkuógnin vofir yfir í einni sögunni,
tilfinning sem fylgir því að vera barn
sem trúir því sem stendur í blöð-
unum og heldur að heimurinn sé að
farast. Síðan er þarna grundvallarleit
að orði í staðinn fyrir að elska, saga
sem tengist dauðsfalli í vinahópnum
og fleira. Kveikjurnar eru sterkar til-
finningar, sterk augnablik sem hafa
sum hver setið í mér í tíu eða tuttugu
ár, jafnvel frá því ég var barn. Ein-
hvers konar kjarnasögur og kjarna-
augnablik minnar kynslóðar eins og
þegar við toppuðum 1. janúar 2007
og krössuðum einhvern veginn á
sama tíma.“
Eitthvað óútskýranlegt
Er frelsi í smásagnaforminu? „Já, ég
hef alltaf verið heillaður af þessu
formi og það eru ekkert alltaf
lengstu bækurnar eða formin sem
hafa haft áhrif á mig. Minn áhugi
á bókmenntum sprettur upp úr
ljóðinu og smásögunni, þá voru
það helst skrítnu sögurnar eins og
Borges og Þórarinn Eldjárn skrifuðu
og annað slíkt. Fyrsta smásagna-
safnið mitt er í þeim dúr en síðan
varð ég heillaður af tóninum hjá
höfundum eins og Vonnegut og
Orwell sem báðir áttu mikla ádeilu í
sinni skáldataug og fantasíu, en áttu
líka fallegan og einlægan streng sem
fyrir mér stækkaði höfundarverk
þeirra. Kannski fannst mér að ég
þyrfti að sanna að ég ætti þennan
streng í verkfærakistunni.
Eins skrítið og það er að tala um
innri þörf þá hef ég verið að vinna að
öðru verki sem er heimspólitískt en
þetta vildi alltaf þrýstast fram fyrir
það í röðina. Mér fannst ég verða að
koma þessum tóni frá mér áður en
ég get farið lengra inn í stóru hug-
myndirnar, eins og að þurfa að anda
inn áður en maður andar aftur út.
Þannig að þetta eru ekki bara svona
einhver listræn átök heldur eitthvað
óútskýranlegt sem verður að komast
fram.“
Ýtt á pásu
Sofðu ást mín, virðist um margt vera
ein persónulegasta bók Andra Snæs
og hann segir að svona um 99%
sagnanna séu mjög nálægt einhverju
sem geti verið hann. „En ein sagan
er nákvæmlega ég. Það er Lególand-
sagan og hún gerðist í alvörunni.
Þetta er saga sem hefur kraumað
lengi en ég hef aldrei fundið flöt á
hvernig eða í hvaða formi ég ætti
að gera henni skil, auk þess sem
hún snertir fólk sem er nálægt mér
mjög persónulega. En þetta er líka
spurning hversu nálægt maður á að
fara fólki og atburðum sem snerta
mitt eigið líf og fólk í kringum
mann. Það er ákveðinn kjarkur sem
þarf í það því það er ákveðið frelsi
í fantasíunni. Mamma er ekkert að
hringja og spyrja hvort frænka okkar
sé Gleðiglaumur eða eitthvað,“ segir
Andri Snær og hlær og bætir við: „En
samt veit Hulda systir að það er hún
í bókinni.“
En það er alltaf þetta kunnuglega
stef þó svo að ég sé að skrifa um eitt-
hvað annað. Það er alltaf smá Mel-
rakkaslétta í öllum bókum hjá mér
og stórar grundvallarspurningar eru
þarna líka. Þetta er svolítið eins og
ég hafi numið staðar og safnað upp
tilfinningum sem hafa hlaðist upp
en hafa aldrei ratað á blað. Það var
kominn tími á að hleypa þeim út.“
Það er alltaf smá
Melrakkaslétta í
öllum bókum hjá mér
andri snær magnason hefur fengist við
flest form bókmenntanna og að þessu
sinni kemur hann fram með smásagna-
safn, fullt af sögum sem sumar hverjar
hafa fylgt honum lengi.
Andri Snær Magnason segir að í þessari bók sé tónn sem hann hafi þurft að koma frá sér. FréttAblAðið/Anton brink
Magnús
Guðmundsson
magnus@frettabladid.is
1 . d e s e m b e r 2 0 1 6 F I m m T U d A G U r46 m e n n I n G ∙ F r É T T A b L A ð I ð
menning
0
1
-1
2
-2
0
1
6
0
4
:2
0
F
B
0
8
8
s
_
P
0
6
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
8
s
_
P
0
6
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
8
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
8
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
B
7
F
-7
C
8
0
1
B
7
F
-7
B
4
4
1
B
7
F
-7
A
0
8
1
B
7
F
-7
8
C
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
B

F
B
0
8
8
s
_
3
0
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K