Fram - 19.10.1918, Blaðsíða 1

'Mcýd&cMdt
***************
il k'arlmannatt
4
%
Karlmannatreyjur
^ mjög ódýrar í verslun
| S/g’. Sigurðssonar.
Gerpúlver
á 30 aura pakkinn.
Friðb. Níelsson
W
L"".""1'111™ ■■■■..1 ■■■■- 1 1 . 1111 - 111 . ..•'—•EEl_ .— i ii n .......... i»m ■■ ■■—■................ ■ ■ " ■——. V
II. ár. Siglufirði 19. október 1918. 41. blað.
IJjóðareinkenni.
Framh.
Menn eiga að vera tryggari en
þeir eru við menn og málefni. Pað
er nauðsynlegt að menn séu trúir
YÍnum sínum og hugsjónum. Og
sárt er til þess að vita að margoft
spilla þeir menn mest hverir fyrir
öðrum sem sömu atvinnu stunda
eða fyrir sömu hugsjón berjast.
Það sýnir eitraðan hugsunarhátt.
Trúðu engum vini fyr en þú hefir
reynt hann! t*ú hefir fleiri vini við
borð þitt þegar nóg er til heldur en
við dyr fangelsisins, segir gamalt
máltæki. Maður nokkur átti þrjá
vini. Tvo þeirra elskaði hann mikið
en þann þriðja kærði hann sig ekki
mikið um, þó sá væri honum vel-
viljaðastur. Einhverju sinni var þess-
um manni stefnt fyrir rétt og hann
ákærður fyrir glæp sem hann ekki
hafði drýgt. Hver af ykkur, sagði
hann við vini sína, vill fara með mér
og bera vitni fyrir mig? Eg er á-
kærður og kongurinn er mjög reið-
ur. Annar þeirra vina sem hann mat
mest, bað sig strax undan þeginn.
Hann hefði áríðandi störfum að
gegna og gæti því ekki farið. Ann-
ar fór með honum að ráðhúsdyr-
unum, þar snéri hann við af hræðslu
við dómarann. Sá þriðji fór með
honum inn, vitnaði vel og djarflega
með honum. Og vegna þess dæmdi
dómarinn manninn sýknaðann. þetta
var þó vinurinn sem maðurinn treysti
minst á. Svona er það oft að þeir
sem verst er treyst koma mestu til
leiðar. Yfirborðsvinskapurinn er of
algengur, en sönn sterk vinátta alt
of sjaldgæf. Við erum á þessu sviði
áreiðanlega eftirbátar okkar göfugu
forfeðra. í þessu efni hefir orðið
mikil afturför og er nú timi kominn
til þess að breyta um strik hvað
þessu viðvíkur.
Pá kem eg að þriðja einkenni
Forn-íslendinga. Pað er löngun þeirra
eftir frægð. Frægðarinnar öfiuðu
þeir sér með hraustlegri framgöngu
í bardögum og íþróttum, göfug-
mensku, auðæfum, rausn, viti, skáld-
skap, ferðalöngun og samneyti við
tigna menn er veittu þeim góðar
gjafir. — Eg tel áreiðanlegt að aldrei
hafi nokkur þjóð átt tiltölulega eins
marga ágætismenn og íslendingar
á . lýðveldistímabilinu, Hæfileikar
margra manna hér á landi voru þá
svo framúrskarandi að þeir báru af
flestum erlendum mönnum er þeir
þreyttu við þá. Heilir hópar af
mönnum frá íslandi voru þá alstað-
ar velkomnir með konungum og
þjóðhöfðingjum sakir atgjörfis .and-
legs eða líkamlegs. En svo kom
langur tími sem segja má að þjóð-
in hafi legiðí öskustó framtaksleys-
is og ómensku. Var margt sem átti
þátt í því. En aðalprsakir þess voru
kúgun veraldlegra og andlegra höfð-
ingja og trúleysi landsmanna á sjálf-
um sér. Er sorglegt að lesa um á-
stand þjóðarinnar á svörtustu tíma-
bilum niðurlægingar hennar, þegar
fáfræði hennar fátækt og erfiðleikar
voru sem mestir. En eftir miðja 18.
öld fór aftur að birta yfir landi og
lýð og síðan hefir sú birta aukist,
þó eg telji als eigi hádegi framfar-
anna komið enn þá. þegar menn
benda með yfirlæti á framfarir þjóð-
arinnar á síðari tímum, segja þeir
ekki frá því hvað langan tímaýms-
ar þarflegar umbætur hafa tekið fram
yfir það sem þurft hefði, hvað marg-
ir hæfileikamenn hafa farið að for-
görðum fyrir klaufaskap, hvað miklu
meira hefði verið hægt að vera búið
að gera og hvað þjóðin sé óþarf-
lega langt á eftir öðrum þjóðum í
ýmsu. Nútíðar íslendingar eru orðn-
ir mjög nægjusamir og ánægðir
með framfarirnar sem þegar eru
orðnar.
Frægðariöngun þeirraerorðin mik-
ið veikari en forfeðranna. Sumir hafa
þá skoðun að við höfum nóga frægð
af fornbókmentum okkar. Sögunum
sem lýsa ágæti og hreystiverkum
Forn-íslendinganna. Aðrirtelja landið
svo fallegt, það geri okkur fræga.
Einn flokkurinn segir okkur svo
gáfaða að aðrar þjóðir virði okkur
fyrir það. Benda þeir á hina sárfáu
menn sem komist hafaáfram erlend-
is sakir hæfileika sinna. En lang
fjölmennasti flokkurinn lætur sig
það engu skifta hvaða álit aðrir hafa
á okkur, hugsa ekki um frægð þjóð-
arinnar, hafa enga frægðarlöngun.
f*ettá þykist eg geta sannað. Margir
íslenskir hæfileikainenn eru svo settir
að þeir komast ekki áfram nema fá
hjálp í fyrstu. En þá hjálp fá margir
ekki og verða því ekki hálfir menn
á móti því sem þeir hefðu getað
orðið. Og þeim fáu, sem veittur er
styrkur, er veittur hann með eftirtöl-
um og meiri hluti þjóðarinnar fjúk-
andi reiðist ef einhver fær 100 kr.
til þess að reyna að komast hærra
upp bratta þann, sem fara verður
til að komast inn í heim listanna
og frægðarinnar. En það er annað
miklu verra en það að þjóðin vill
engan eyrir missa til að hlúa að
hæfileika mönnum þjóðarinnar. Það
er írúleysi hennar á þeiin. Hvað
ætli þú getir auminginn hugsa menn,
ef stórhugurinn grípur þá og þeir
vilja vinna sér frægð og fé sem
forfeðurnir, Menn stagast á erfið-
leikunum og reyna að gera^ ,$pm
minst úr hæfileikum mannsins ^ang-
að til hann verður kjarklaus og von-
laus um að hann komi áhugamáli
sínu í framkvæmd. En kjarkleysið
er það sem öllu öðru fremur veld-
ur því að menn leggja árar í bát.
En menn geta ekki gert óhæfilega
lítið úr hæfileikum annara manna
nema með því að tala illa um þá.
Og það er það versta. Ilt umtal
um náungann er mjög að aukast.
Fjöldinn ófrægir menn í stað þess
að afia sér og þeim frægðar. Eg var
ákaflega bjartsýnn þegar eg var ung-
lingur. Eg bjóst við að allir menn
vildu hver öðrum alt það besta. Eg
átti von á að menn hjálpuðu hvenr
öðrum sem mest áfram. En mér
skjátlaðist hraparlega. Eg sá fljótlega
að menn yfirleitt setja fætur fyrir
framgjarna unglinga svo þeir nema
staðar. Heyrið hvað Bjarni Jónsson
frá Vogi segir um þetta mál í ræðu
eftir Jónas Hallgrímsson: »Sú þjóð
hefir þolað svo þungar raunir, sem
þetta land byggir, að mestur erfða-
hluti vor er sorg og samviskubit.
En einna sárust sorg er það að vér,
landlaustir fylkiskonungar, höfum
lagt svo ríkan öfundarhug hver á
annan, að vér höfum jafnan séðum
seinan hvaðan oss var mesi hætta
búin. Þaðan er runnið böl vort.
> Alt sem vargsaugu væta mætti« Pess
vegna verða oss lang fyrst harma-
tölur í munni er hugurinn rekur feril
þessarar þjóðar. Á þeim ferli heyrir
hann hvert strá syngja »ungbarns-
ópi sem þess er ófættdó.c Þau eru
kvein allra þeirra gáfna sem kulnað
hafa fyrir nágusti öfundarinnar. Par
er lífskrafa allra þeirra starfa og fram-
kvæmda sem öfundin hneppir í fjötra.
Par eru harmatölur þjóðarþorrans
sem átti að njóta þessara gáfna og
hafa störfin og framkvæmdirnar sér
til bjargráða. Margir hafa orðið hljóð-
glöggir á undanförnum áratugum
að þeir hafa heyrt þessar stunur.
Hafa þeir viljað reisa skorður við
því að svo þungt bölyrði landlægt,
og innrætt þessari þjóð að helsta
einkenni afbragsmanna, er að þeir
þekkja ekki til öfundar. En það lær-
ist henni best með þeim hætti að
hún láti lifenda og dauða njóta sann-
mælis og auki sem mest veg þeirra
manna sem ágætir eru. Enda vex
hennar vegur að sama skapi.«
Það tekur skáldið Einar Benedikte-
son líka greinilega fram í þessu er-
indi:
Því dáð hvers eins er öllum góð,
hans auðna félagsgæfa
og markið eitt hjá manni og þjóð
hvern minsta kraft að æfa.
Þann dag sem fólkið finnur það
og framans hlýðir kenning,
í sögu þess er brotið blað
þá byrjar íslands menning.
F*að er augljóst af áðurnefndum
ummælum Bjarna að hann telur ill-
girnina eitt höfuð einkenni þjóðar-
innar. Ljótt ef satt er. Og ekki
er það sigurvænlegt fyrir hana að
sparka í framkvæmda og hæfileika-
mennina.
Og svo miklu máli þykir Einari
Ben. það skifta að þjóðin sé góð-
gjörn, að hann segir að þann dag
sem hún kasti illgirninni, öfundsýk-
inni og rógburðinum fyrir borð, þá
byrji íslands menning. Á meðan
hún siglir með þessa ókosti innan-
borðs gengur framfarabaráttan alt
of skrykkjótt.
Eg hef mér til leiðinda orðið á-
skynja um &ð meiri hluti manna
kastar skuggum á aðra. Flestum
þeim mönnum sem tekist hefir að
auðgast er borið það á brýn að
þeir hafi auðgast á óráðvandann
hátt. En s^nnleikurinn er sá að þeir
hafa flestir grætt mest á dugnaði
framtaksemi og ráðdeild. Auðvitað
hefir arður borist í hendur margra
ósjálfrátt og nokkrir verið óráðvandir
í viðskiftum. En alþýðan öfundar
yfirleitt þá ríku og talar oft óvin-
gjarnlega um þá. En hún ætti að
óska eftir að sem flestir auðgist
og gleðjast af auðlegð manna í stað
þess að vilja skóinn niður af öðr-
um. Sama er að segja um hæfileika-
mennina. Þó einhver geti eitthvað
öðrum fremur þá vill allur fjöldinn