Fram - 01.10.1921, Blaðsíða 1

1
ateateateiHteIbfeibfcAstofex
Kjöti til reykingar
iverður lekið á móti í F'íeykhúsinu..
I Kl. 1-4 dagana 3. til 8. þ. m.
jþví sé skilað með merkisspjöldum
, ágröfnum.
Pál! S. Daltnar.
-U-l—-
V. ár.
Hvítu kolin.
Nl.
í ritgerð sinni: Orkulindir á ís-
landi og notkun þeirra, útg.íNefndar-
áliti meiri hluta fossanefndarinnar
fyrir 2 árum síðan, segir J. t3. verkfr.
á 93. bls. að með fullri nýtingu
verði hiti raforkunnar 80 — 180 sinn-
um dýrari en hitun úr kolunum,
ef kol seljast á 2l/2 ey. hvert kg.
eins og hér var vanalegt fyrir stiíð-
ið, en raforkan rneð því gangverði
sem þá var nl. á 15—35 au. kwst
En á 110. bls. sama rits getur J. F\
þess að samkvæmt skýrslum próf.
W. Palmers hafi verð á raforku við
15 stóriðjuver í Svíþjóð verið 30—
55 kr. kílówattárið, 8400 klst,
það er 0,357 ey. kwst. til 0.655
kwst. Fyrri talan er eins og menn
sjá 100 sinnum hærri en J. I3.
segir á 93. bls. hafi verið gangp/erð
1 kwst. raforku áður en stórvelda-
stríðið hófst. Petta á samt ekki að
álítast nein mótsögn við það sem
höf. hefir áður sagt, heldur að eins
sern óvilhöll sönnum fyrir blessunar-
ríkum afleiðingum stóriðju hvarvetna.
Sína 54 bls. ritgerð um orkulindir
íslands og notkun þeirrar endar J.
P. með þeirri áliktun, að notkun
raforkunnar til herbergjahitunar eða
alþýðu þarfa alment sé undir því
komin, að löggjöf íslands geri mögu-
legt að koma upp stóriðju í landinu.
Án hennar geti raíorkan ekki orðið
nógu ódýr til þess að almenningur
geti notað hana til íbúðahituna-. En
þar eð alls ekki er enn sýnt og
sannað, að nein stóriðja geti þrifist
hér á landi' hvorki járnbræðsla, salt-
vinsla né alúmíníumvinsla, þá gæti
orðið langt eftir því að bíða, að
útlend auðfélög setji hér upp tjald-
búðir sínar og hiti heimili almenn-
ings. Svo alls ekki er neitt við það
unnið fyrir allan þorra landsmanna,
þó erlend auðfélög fái leyfi til að
virkja flesta ef ei alla fossa Jslands
— nema það, að alþýða losnar þá
við allar áhyggjur og allar þrætur
um hvernig skuli nota þá.
Eg skal ekki þreyta lesendur á
langri rannsókn eða útreikningi á
því hvort rafmagnið geti kept við
kol til herbergjahitunar þegar kol
seljast á 25 krónur simlestin. ’Eg
læt mér nægja að enduitaka erindi
það sem eg flutti í Reykjavík fyrir
næstum 27 árum síðan (sbr. 46. og
47. tbl. »Fjallkonan 1894), að 500
h.öfl raforku notuð árið kring gildi
i
Siglufirðí 1.
til hiíunar á við 1000 (þúsund)
smálestir ofnkola, þ. e, að hvert
hestafl rafcrku gildi til hitunar ef
notað er árið í kring, á við 2 smá-
lestir af góðum ofnkolum brendum
í vanalegum stofu-ofnum og egbæti
því við, að hvar sem 13Va teningsfl.
vatns falla 1 fet á hverri sekúndu,
þar má, ef orkan er notuð, fá eitt
hestafl raforku. Enn fremur, að geri
maður ráð fyrir, að 60% af vatns-
orkunni komi að notum og að 40%
af hitaniagni því, sem kol geyma,
nýtist við brenslu í vanalegum ofn-
um, svo gildir hver teningsmeter
vatnsfalls, sem fellur eins metra hæð
á hverri sekúndu, sé það afl látið
ala rafmagn og notað árið í kring,
á við 1372 til 21 smálestir af kol-
um. En sú orka gildir ávið8(átta)
hestöfl rafnragns. Hver hestorka raf-
magns, notuð uppihaldslaust alt ár-
ið, 8765 kl. stundir, gildir þ n til
herbergjahitunar á við ll/2 til 23\
smálestir af ofnkolum, brendum í
vanalegum stofu-ofnum.
En vatnsföll íslands geyma sarn-
kvæmt vottunum og athugunum
þeirra O. ). H. ogj. Þ. verkfr. um 4
milj. hestorkur. Ef 60% þeirrar orku
kæmi að notum sem rafmagn, gæti
það orðið jafngildi náma, sem gæfi
fimm milj. smálesúrkola á hverju
ári urn alla tíð.
Hve Iengi ætli íslendingar þurfi
að kaupa kol og steinolíu fri út-
löndum.?
Fr. B. Arngrímsson.
Benidikt Gröndal.
Gamansögur.
Sagan af „ffeljarslóðnr-
orustu. Pórðar saga
Geírmundarsonar.
Rvk. Árs. Árnason 192L
Þá eru loks komnar þessar marg-
þráðu sögur. Langt er síðan þær
voru uppseldar en hins vegarfjöldi
manna, sem mikið vildi tilvinnaað
ná í þær. Þetta hefir líka útge and-
inn vitað. Nú ei bók þessi 900 til
1000% dýrari en hún var í gamla
daga,- og hafa glöggir rnenn getið
þess til að sumt af þessum pró-
sentum« séu ekki dýrtfðinni að Fenna
heldur séu menn þarna að greiða
nokkurskonar skatt af vinsædum
okt. 1921.
Gröndals í skjóli dýrtíðarinnar. Er
það illa farið að svona bækurskuli
vera svo dýrar að almenningi sé
illkleyft að eignast þær. Pað er blátt
áfram orðinn »luxus« að eignast
almennilega bók. Einstöku reyfara,
sem enginn almennnilegur maður
lítur við, fást með skaplegu verði,
Hvernig stendur nú áþessu?»Gull
og æra« er þrefalt stærri bók en
»Gamansögur«, en hún er þó meir
en helmingi ódýrari. Eitthvað er
nú bogið við þetta! Nú er þó tvent
til. Annað hvort stórskaðast >Heim-
dallur« — sem mér er þó nær að
halda að ekki sé eða þá að Ár-
sæll er óþarflega dýrseldur. En
þetta er ekki eins dæmi. Pað ernú
einhvernveginn svona einkennilegt
á landi voru um þessar mundir, að
allar góðu og útgengilegu bækurn-
ar eru dýrastar — ótrúlega dýrar — ‘
og má þá undir eins tilfæra allar
kenslubækur ætli þær séu hafð-
ar svona dýrar af því að menn lög-
um samkvæmt neyðast til að kaupa
þær? Spyr sá er ekki veit. Stjórnin
okkar ætti að taka rögg á sig og
skipa sbókmentalega verðlagsnefnd
er setti hámarksverð á bækur. Hún
hefir áreiðanlega marga nefnd skip-
að sem óþarfari er. Eða ernokkurt
vit í því að þjóðin þuFfi að líða
bókmentalegt og andlegt hungur
vegna óþarflega inikillar dýrtiðar?
Eða því er verið að setja hámarks-
verð á vörur kaupmanna — líkam-
legar nauðsynjar — en andlegu nauð-
synjarnar eru seldar ránverði? Pað
er eins og líkaminn sé nú orðinn
svo miklu göfugri sálinni að hún
er höfð að nokkurskonar hornkerl-
ingu er um beggja nauðsynjar er
að ræða.
En hvað sem um er að ræða hið
háa verð á Gamansögunum, þá var
gott verk og þarft að koma þeim
út — þar var meira en mál til kom-
ið. En — það álít eg misr^áðið að
láta skýringar eigi fylgja sögunum.
Að vísu eru sögur þessar á þann
hátt gerðar að þær eru jafn sígild-
ar fyrir því, sérstaklega Heljarslóð,
en þó mundi hiít engu hafa spilt,
heldur þvert á móti stórum aukið
gildi bókarinnar. Pað getur einnig
verið að nú séu að verða síðustu
forvöð með slíkt, og óþarfa tepru-
skapur að óttast óvild ættmenna
viðfomandi persóna. Eins og svo
margir viti t. d. ekki hverir eru þeir
herrar Hjörleifur, Pórður.og Eggert.
Mega hlutaðeigendur heidlir þakka
37, blað.
Gröndal fyrir vikið að hafa gjört
þessa frændur þeirra að klassisk-
um persónum í bókmentum !s
lendinga. Fáir munu muna afrek
Pórðar né Eggerts í þarfir lands og
þjóðar, en fáir munu gleyma Þórði
hjá Gröndal er hann rogast til skips
með öll Alþingistíðindin bundin í
nautshúð í eitt bindi og lá við ofreun.
Eða Eggert þegar hann skygndist
um af Glámujökli ef nokkra jörð væri
að sjá er hann hefði eigi lánað.
Hvað verður þess langt að bíða að
íslendingar fái Sögur Gröndals í
annari eins skrautútgáfu eins og
Danir eiga Holbergs leikrit og Peder
Paars. Pað væri þó sannarlega efni
fyrir íslenska málara og dráttlista-
menn að spreyta sig á að »illustrera«
þessar sögur Gröndals; það væri að
minsta kosti hvíld frá því að mála
vatnsþunnan hijninblámann, kless-
óttaskóggrænku eða kúbiskanóskapn
að sem enginn skilur. Pað er ein-
kennilegt hvað bókaútgefendur hér
eru sljóir fyrir því að skreyta bækur
smar góðum myndum Nú er þó
orðið hægt um hönd þar sem eru
tvær prentmyndagerðir (Ijótt orð og
langt) í landinu.
Sn.
Aftakaveður.
Skipströnd. Manntjón,
j aftaka norðanveðri, stórhrfð og
stórbrimi sem hér gerði Norðan-
lands aðfaranótt sfðastl. miðviku-
dags, strönduðu 2 skip, hið fyrra
sem tilfréttist var mótorskonortan
Rigmor« frá Nakskov f Danmörku
Var hún á leið frá Bolungavik hingað
til Siglufjarðar með salt til Hinna
sam. ísl. verzlana. Hrafctist skipið
undán veðrinu inn á Eyjafjörð og
strandaði á Djúpuvík skamt frá
Krossum. Menn bjorguðust allir.
Sagt er að botnin muni að mestu
úr skipinu og bæði skip og farmur
gjörónýtt.
Síðara skipið sein tilfréttist
að farist hefði þessa sömu nóttvar
vélskipið »Erlingur« liéðan úr Siglu-
firði. Hafði hann verið í flutning-
um austur á land og var nú á heim-
leið, strandaði hann á Tjörnesinu
norðanverðu þar sem Iieitir Breiða-
vík. Kastaði brimið Erlingi upp á
þurt land og er skipið víst talsvert
brotið.
6