Fram - 16.12.1922, Blaðsíða 1

150 kr. í Jólagjöf! *
Ojaiirnar eru: Regnkápa, Silki-
slæða, Herraúr m. festi, Telpu-
kjóll, Brjóstnál, 10 Diskar, Silki-
klútur, Blómsturvasi, Dúkur
áteikn., Vindlamunnstykki.
Reynið lukkuna! Kaupið fyrir 2 kr.
P. S. Dalmar.
VI. ár.
Siglufirði 16. des. 1922.
50. blað.
t
Hannes Hafstein,
fæddur 4. Des. 1861
dáinn 13. Des. 1922.
Hann andaðist á heiinili sínu í
Reykjavík eptir langa vanheilsu.
Hannes Hafstein var sonur Pét-
i urs amtmanns Hafsteins, og fædd-
I ur á Möðruvöllum í Hörgárdal.
í Útskrifaðist úr lærða skólanum í
r Rvík 1880, efstur í sínum bekk.
Hann var hár maður vexti, fríð-
ur með afbrigðum, svo að segja
má hið sama um hann og sagt var
utn Magnús konung góða: »Ok
þat er sannast, at ek má ekki at
finna, því at þannig myndi hverr
sik kjósa skapaðan, sem þú ert,
þótt sjálfr mætti ráða.«
Nokkrir Reykvíkingar voru á
skemtiför, staddir á Pingvelli,
snemma í júlí 1880. Meðal þeirra
manna var maður, sem er nýlátinn,
og orðið hefir einhver með mestu
bókmenntafrömuðum þessa lands.
Um líkt leyti komu á Pingvöll
stúdentar og skólapiltar á leið norð-
ur fjöll, heim til sín. Reykvíkingun-
um varð starsýnt á einn þessara
ungu manna, og gat þá sá íslenzki
vísindamaður, sem áður var getið,
þess, að þar færi glæsilegur maður,
og allra manna líklegastur til þess,
að verða foringi sinnar þjóðar.
Hér var aðeins talaó uin svip og
yfirlit hið ytra, en öllum landslýð,
sem lesið hafa kvæði Hannesar
Hafsteins um Valagilsá, Skaga-
fjörð og Hraun í Öxnadal, sem
orkt eru um líkt leyti, hlýtur að
skiljast, hvernig maðurinn var hið
innra.
Hannes Hafstein stundaði lög-
fræðisnáni við háskólann í Kbh.,
tók þar próf, varð sýslumaður í
Dalasýslu, síðan málaflutningsmað-
ur í Rvk, þar á eftir landshöfðingja-
skrifari eða landritari, eins og þá
var kallað, og 1895 varð hann
sýslumaður í ísafjarðarsýslu.
Pangað kom Hannes Hafstein að
nýafstöðnum Skúlamálunum svo-
kölluðu, og átti þar að mörgu leyti
örðuga aðstöðu. Með Ijúfmann-
legri og hyggilegri framkomu, kom
hann svo fram, að hann mun hafa
verið þar bezt metinn maður. 1904
varð hann ráðherra, og þaðan í frá
þarf eigi að greina götuna.
Hannes Hafstein var kvæntur
Ragnheiði Stefánsdóttur, sonardótt-
ur Helga biskups. Hún dó 1913.
Og eiga þau mörg börn á lífi.
í sögu sinni um frönsku stjórn-
arbyltinguna, verður Carlyle tíðrætt
um greifann af Mirabeau.*
Svo sem kunnugt er dó Mira-
beau, áður heldur en manndrápin
hófust í stjórnarbyltingunni og
Carlyle heldur því fram, að hefði
Mirabeau notið við, þá mundi hann
með andlegum yfirburðum sínum,
hafa getað hindrað allar þær hrylli-
legu blóðsúthellingar.
Pegar Mirabeau lá banaleguna,
strauk hann eitt sinn um höfuð
sér og sagði við læknirinn, sem
hjá honum var staddur: »Pað vildi
eg, að eg gæti arfleitt Frakkland að
þessu höfði!«
Daginn sem Mirabeau dó, var
indælt blíðuveður í Parísarborg.
Carlyle segir, að þar sein tveir
menn hafi mæzt á förnum vegi, hafi
annar sagt sem svo: »Petta er
indæll dagur«', og hinn svarað:
»Já, — en Mirabeau er dauður.«
Fyrir alla þá glæsilegu framkomu
Hannesar Hafsteins í íslenzkum
bókmenntum og íslenzkum stjórn-
málum, og fyrir alla þá öðlingsyfir-
burði, umfram aðra íslenzka sam-
tíðarmenn hans, detta manni ósjálf-
rátt í hug orð hins skozka sagna-
ritara um Mirabeau.
í styttri blaðagrein er sízt hægt
að lýsa manni, eins og Hannesi
Hafstein og hans lífsstarfi. Pað
verða aðrir að gera, sem betur
þekkja til og eiga völ á stærra rit-
rúmi. Hitt þykir oss líklegt, að
mörgum verði það, er þeir heyra
andlát Hannesar Hafsteins, að gera
sér einhvern mannjöfnuð milli hans
og Jórjs Sigurðssonar. Pað er ým-
islegt sameiginlegt með þessum
tveimur mönnum, og þó munu
þeir í grundvallareðli sínu, hafa
verið mjög ólíkir. Pað er víst að
báðir þessir menn hafa með starfi
sínu, hrundið íslandi áfram meir en
nokkur annar maður á síðari öld-
um, að minsta kosti.
Jón Sigurðsson hefir áreiðanlega
átt við ramara reip að draga held-
*) Frb. Mírabó.
ur en Hannes Hafstein, að minsta
kosti í stjórnmálabaráttu vorri við
Dani, og vafalaust hefir Jón Sig-
urðsson verið þrautseigari til þess,
að halda sínum málum fiam, heldur
en Hannes Hafstein. Pó má minn-
ast þess, hvað haft er eftir einum
aðal stjórnmálaandstæðing Hannes-
ar, er sæti átti með honum í Milli-
landanefndinni 1908, Skúla Thor-
oddsen. Á einum fundinum höfðu
Danir verið öfugir í garð vorn, og
staðið fast á sínum málstað. Par
hafði Hannes Hafstein staðið svo
fast á rétti vorum, og fengið Dön-
um svo um þokað, að Skúli Thor-
oddsen gat þess, er af fundinum
kom, að þarna hefði Hannes Haf-
stein komið fram eins og íslenzk
hetja.
Jón Sigurðsson stóð annan veg
að vígi í sinni stjórnmálabaráttu af
því, að hann var, auk þess að vera
stjórnmálamaður, líklega fyr og síð-
ar, sá mesti fræðimaður á íslenzka
sögu í öllum hennar myndum, og
stóð því svo að vígi, að aldrei
þurfti að telja honum trú um neitt
það, er áður væri um gaið gengið,
svo að ekki gæti hann að fullu
sannað sinn málstað og rekið rétt-
ar síns lands. Enda urðu mótheij-
ar hans að kenna á því.
Hannes Hafstein mun áreiðanlega
ekki hafa haft jafn djúptæka þekk-
ingu á íslenzkri sögu til brunns að
bera, og hefir því ekki, að því leyti,
getað staðið jafn öruggur í deilun-
um. Aftur á móti er liklegt, að hug-
myndaafl Hannesar Hafsteins hafi
verið meira en það, sem Jóni Sig-
urðssyni var gefið. Og vafalaust
hefir Hannes Hafstein með þessari
gáfu opt »vent okkar kvæði í kross«
við Dani.
Hann var samningamjúkur og var
glöggur að sjá
»hvar sem grysjaði í skarð eða glufa varð«.
Hann var sá, er á síðari árum —
eins og áður helur verið tekið fram
í þessu blaði — kom mest og bezt
okkar málum á þann rekspöl, er
þau nú eru komin á.
»Við stjórnvölinn einn stóð hann bjartur
og beinn
og beið hverrar glufu á hrönn.« --—
Skipið komst leiðar sinnar — en
hann dagaði uppi — í hafísnum.
O. T. H.
Síldarmatslögin.
Á síðasta fiskþingi Norðmanna,
sem haldið var í Bergen, voru allir
fulltrúarnir einum rómi ásáttir um
það, að mat á nýrri síld væri eng-
in sönnun né trygging fyrir því, að
síldin yrði fyrsta flokks vara er á
markaðinn kæmi. Og að matsvott-
orð, er gefið væri á þessum grund-
velli, væri algjörlega þýðingarlaust.
Sakir þessa er nú var sagt, á nú
framvegis að meta alla norska síld
um leið og hleðsla fer fram, og hið
gildandi matsvottorð gefið eftir því
mati; þetta gildir um alla síld, hvort
sem hún er gömul eða ný, »pökk-
uð« eða »ópökkuð«.
Með þessari matsaðferð mæla líka
eindregiðfirskiverzlunarfulltrúarNor-
egs, sein sendir eru til hinnaýmsu
neyzlulanda á kostnað ríkisins. Peir
hvetja einnig til þess, að matslög-
unum norsku verði breytt í þessa
átt, þar eð kaupendur eða neytend-
ur geti alls ekki tekið gild matsvott-
orð, sem gefin eru á öðrum grund-
velliv Sérstaklega á þetta við mat á
nýi ri síld, ef á því væri byggt fulln-
aðarmatsvottorð, af því að það hef-
ir komið í Ijós, að sé síldin skenid
þegar hún kemur á ákvörðunarstað-
inn, hefir það nær nndantekningar-
laust verið því að kenna, að hún
hefir skemst í tunnunum, frá því
hún fyrst var söltuð.
Eins og sjá má af þessu, hefir
allur fjöldi norskra útgerðarmanna,
sem þaulreyndir eru á þessu sviði,
með formann fiskiþingins í broddi
fylkinga, komið frani með matslaga-
frumvarp fyrir Noreg, sem algörlega
er byggt á sama grundvelli og
reynslu, og matslagafrumvarp það,
er hér var samið og sent Alþingi
1920, en sem þar var felt.
Ætli væri nú ekki hentugur tími
til þess að hreyfa þessu máli á ný?
Væri þá vel að Siglufjörður yrði
fyrstur til þess, því bæði er að hanti
elzta síldarþorpið og höfuðstöð ís-
lenzkrar síldarútgjörðar, svo hann
ætti að hafa mesta reynzlu til brunns
að bera í þessum efnum, og ætti
því að hafa mestan áhuga fyrir því,
að þetta matsmál fengi svo farsæl-
legar lyktir, að allir mættu vel við
una, En um hitt geta víst varla ver-
ið skiftar skoðanir, að síldarmatslög-
in, eins og þau eru nú, eru ófull-
komin, og til því nær engra nytja.
Og hví ætti þá að vera að íþyngja