Tíminn - 02.06.1917, Blaðsíða 1

V
TIMINN
kemur út einu sinni í
vilcu og kostar 4 kr. frá
uppliaíi til áramóta.
TÍMINN
AFGrREIÐSLA
Bókbandiö á Laugaveg
6 (Björn Björnsson). Þar
tekið móti áskrifendum.
I. ár.
Reykjavík, 2. júní 1917.
12. blað.
Um lanðbúnaðlnn.
Ankinn vinnnkraftur.
Það sýnir bezt hver eftirbátur
landbúnaðurinn er sjávarútveginum,
hve miklu örðugra hann á með að
gjalda hátt kaup, og sjálfsagða af-
leiðingin af því er sú, að hann fær
eltki fólkið. Margt stráið hefir orð-
ið að deyja út þess vegna, og
mörg jarðabótin ekki komin í
framkvæmd af sömu ástæðu.
Að öðru jöfnu mun fólk þó ekki
frábitnara landbúnaðar- en sjávar-
vinnu.
Jafnvægi atvinnuveganna er það
lífsspursmáJ, að hér verði breyting
á. Af öllu því sem landbúnaði
gengur á móti, yrði fólksleysi fyrst
til þess að murka úr honum lífið.
Til þess að landbúnaðurinn fái
fólk þarf hann að geta goldið því
jafn vel og aðrir sem í það bjóða.
En til þess að landbúnaðurinn geti
það, þarf að hrinda í framkvæmd
ýmsu, sem framtíð hans öll veltur
á. Það þarf að trúa honum fyrir
fé, og útvega honum féð, það þarf
að vanda framleiðsluna og útvega
henni tryggan og góðan markað,
það þarf að koma verzlun inn-
fluttu vörunnar í gott liorf, það
þarf að þroska búskapinn á allan
hált, koma áburðarmálunum í sem
bezt horf og gera sem allra mest
að vatnsræktun, vinna að kynbót-
um og bæltri meðferð kvikfénaðar
margfalt meir en orðið er, og hafa
sem bezt mannaða sérfræðinga til
ráðuneytis á hverju sviði búnað-
arins sem er.
Þetta alt er óumflýjanlegt, eigi
landbúnaðurinn að komast í það
horf, að hann geti launað fólki á
við sjávarútveginn, en launin eru
fyrsta skilyrðið til þess að fólkið
fáist.
Hinsvegar verður að spara mann-
hald, sem mest má verða, og nota
vinnuvélar, hentug tæki og hestafl
alstaðar þar sem við verður komið.
Má mikið auka vinnukraftinn
þá leiðina.
íslendingar hafa tvisvar fundið,
hver búbót var að góðu áhaldi;
það var þegar skozku ljáirnir
ruddu sér til rúms, og þegar skil-
vindan kom í gagnið.
Það fer nú ekki hjá því að hægt
sé að hafa mikil not annara áhalda.
Sláttuvélin er mikilvirk og ágætt
áhald, að minsta kosti helmings
munur á tilkostnaði við að losa
það grasið, sem hún losar, miðað
við orfasláttinn. Sama er að segja
um rakstrarvélina, og miklu víðar
munu þessi áhöld geta komið að
gagni en raun er á orðin.
Vanafesta og ótrú á tilbreyting-
um valda þvi, hve seinir menn eru
til, þegar um það er að ræða að
hagnýta sér ný og endurbætt áhöld.
Þyrfti sem fyrst að rannsaka það,
hve mikinn heyskap á sléttu landi
þarf til þess að það borgi sig að
eiga sláttuvél og rakstrarvél. Og
þegar um kaupin er að ræða, mega
menn ekki að eins líta á augna-
bliks-tilkostnað. Árlegur kostnaður
við sláttuvél sem kostar 300 kr. og
endist í 15 ár er 29 kr. (20 kr.
árleg afborgun og 9 kr. renta til
jafnaðar). En fyrir 29 kr. fæst lít-
ið losað, þegar alt er reiknað,
kaupamannskaup, fæði, húsnæði
og þjónusta.
Þá ætti bændnm að vera það
keppikefli, að geta sem fyrst notið
við sláttu og rakstrarvélarinnar,
með því að slétta túnin, skera
strjálar þúfur af engjum og með
þvi að láta vatnið slétta jörðina.
Ef alment væri að þessu marki
stefnt þá þyrftu ekki mörg árin áð
líða, áður en sláttu- og rakstrar-
vélar gætu átt heima svo að segja
á hverjum bæ.
Plógurinn er líklega hvergi jafn-
lítið notaður í nokkru tandbúnað-
arlandi, eins og hér á íslandi. Ætti
hann þó að vera til á hverjum bæ.
Að hver bóndi ælti plóg og herfi í
félagi við nágrannana væri það
sem minst ætti að verða komist
af með.
Vinnusparnaðurinn einn við að
plægja kálgarðinn á stað þess að
pæla hann, mundi borga plóginn
á 2—3 árum.
Ef áburðarvandinn væri leystur,
þá er það engum vafa bundið,
að hér ættu við mótorplógar,
(dráttarvél sem ýmiskonar jarð-
yrkjuverkfæri eru setl í samband
við, svo sem plógar, herfi valtarar
o. fl.), en hinsvegar er það órann-
sakað mál, hvort þeir gætu ekki
unnið hér mikið gagn, þar sem
jörð er svo frjó, að hún grær upp
án áburðar. Slíkur jarðvegur er í
Fljótshlíð, á Fljótsdalshéraði sum-
staðar, og ef til vill viðar. Eru
tæki þessi svo mikilvirk og afdrifa-
mikil í búnaði annara þjóða, að
vert væri að gefa þeim gaum og
láta athuga, hvort eigi mundu eiga
við hér. Verðið er tiltölulega lágt.
Deyfð og örðug aðstaða í bú-
skaparmálum valda því að áhöld
þau, sem nú voru talin hafa eigi
komið að meira liði enn sem kom-
ið er i íslenzkum búskap. En auk
þessa eru ótal tæki sein óefað væri
mikil búbót að hér á landi. Er
það eitt af aðalatriðunum, sem gera
þarf til viðreisnar landbúnaðinum
að leita slíkra tækja og fá menn
til þess að beita þeim fyrir sig.
Meðan á ófriðnum hefir staðið,
og þjóðirnar fóru að eiga lífið undir
landbúnaðinum meir en nokkru
Áskorun.
Það er nú þegar orðið Ijóst, eftir aðeins hálfs þriðja árs reynslu,
hversu heiilaríkar afleiðingar lögin um aðflutningsbann á áfengi hafa
hér á landi. Er öllum þó kunnugt, að lögin hafa mætt miklum and-
blæstri og gæzla þeirra vérið allsendis óviðunandi.
í bæjum og þorpum landsins, þar sem eftirlitinu þó hefur verið
mest ábótavant, hafa fátækrastjórnir séð, að efnahagur manna hefur
breyzt mjög til batnaðar, einmitt þar sem drykkjuskapur hjó áður
stærstu skörðin, og siðferðisbragur á almannafæri hefur tekið stórkost-
legum stakkaskiftum. — Þetta kemur einnig heim við reynslu í öðrum
löndum, þar sem áfengisbann hefur komist á að einhverju leyti. —
Eru þá enn ótalin þau gæði, er koma fram síðar í bættu heilsufari og
vaxandi hreysti kynslóðarinnar.
Með því að það þá sýnist vera augljóst eftir þessa stuttu reynslu,
að með bannlögunum hefur verið stigið örugt spor í áttina til bættrar
siðmenningar á þessu landi, en andstæðir kraftar eru þó sístarfandi,
leyfum vér oss að beina þeirri alvarlegu áskorun til þjóðarinnar, að
hún athugi þetta vel og láti ekki líðast neina tilslökun eða undanhald
frá því sem komið er, en leggi áherzlu á, að herða eftirlitið með bann-
lögunum og endurbæta þau svo, samkvæmt fenginni reynslu, að þau
eigi enn hægra með að koma að fullum notum.
Reykjavlk, á hvítasunnudag 1917.
í stjórn Bannvinafélags Reykvlkinga:
Sigurdur Gunnarsson Jón Rósenkranz Jónas Jónsson
præp. hon., formaður. læknir, ritari. frá Hriflu, gjaldkeri.
Halldór Jónasson kennari. Jón Ásbjörnsson yfird.lögm.
Samþykkir ofnnrituðn:
Árni Eiríksson kaupm. Árni Jóhanness. bankar. Ásgr. Jónsson málari.
Baldur Sveinsson barnaskólastj. á ísafirði. Einar H. Kvaran rithöfundur.
Einar Þorkelsson skrifstofustjóri. Friðrik Friðriksson frkv.stj. K. F. U.M,
Geir Sigurðsson skipstj. Guðbr. Magnússon ritstj. G. Björnson landl.
Guðm. Hannesson prófessor í heilbr.fræði. Guðm. Guðmundsson skáld.
Guðm Helgason búnaðarfél.forseti. Guðmundur Loftsson bankaritari.
Hannes Hafliðason form. Fiskiveiðafél. ísl. Haraldur Árnason kaupm.
Har. Níelsson próf. í guðfr , þ. á. rektor háskól. Indr. Einarsson skrifst stj.
Jakob Jónsson verzl stj. Jóhann Þorkelss. dómk.pr. Jón Aðils háskólak.
Jón Hj. Sigurðsson héraðsl. Jón Ófeigsson cand. mag. Jör. Br. alþm.
K. Zimsen borgarstj. Kristinn Daníelsson alþm. Ludvig Kaaber konsúll.
Magnús Helgason forstöðum. kennarask. Morten Hansen skólastjóri.
Jakob Möller ritstj. O. Ellingsen kaupm, Ólafur Lárusson yfird.lögm.
Ö1 Rósenkranz leikfirnisk. Ól. Ólafsson frík.pr. Páll Halld. stýrim.sk.stj.
Pétur A Ólafsson kaupm. Pétur Halldórss. bóksali. Sig. Sig. ráðunautur.
Sigurður Sívertsen próf. í guðfræði. Sigurbj. Á. Gíslason. cand. theol.
Sigurj. Péturss. kaupm. Sv. Björnss, yfirdlm. Vilh. Knudsen verzlunarm.
Þórður Bjarnason kaupm. Þorv. Þorv. prentsm.stj. Þ. Sveinss. geðveikral.
sinni áður, hafa orðið stórvægilegar
framfarir á tækjum og aðferðum
á sviði landbúnaðarins. Þurfum
við að vera við því búpir að færa
okkur þær framfarir í nyt, þegar
ófriðnum léttir af. Er þar ærið
verkefni fyrir unga efnismenn.
Annars má sjá ótrúna á íslenzk-
um landbúnaði meðal annars á
þvi, hYernig ungir efnismenn, sem
settir hafa verið til almennra menta,
hafa valið sér lífstöðu þegar til
hefir komið. Hafi ekki verið stefnt
að læknis-, lögfræðings- eða prests-
embættinu hefir það orðið einhvers-
konar kaupsýsla eða útgerðarat-
vinnan, sem valin hefir verið lang-
oftast. Sára fáir hallast á landbún-
aðarsveifina. Þetta má e.igi svo til
ganga. Ungir efnismenn mega ekki
misskilja það lengur að landinu
ríður ekki hvað minst á því, að
þeim atvinnuveginum bætist góðir
kraftar, nýtt blóð, að minsta kosti
í lilutföllum við hinar atvinnugrein-
arnar. Og satt að segja virðist mót-
sögn í því, að bændur væru að
leggja hart að sér til þess að koma
efnilegustu sonum sínum til menta,
ef þeir tækju svo alla aðra lífsstöðu
fram yfir landbúnað að loknu námi.
Aðalframfarir sjávarútvegarins
eiga rót sína að rekja til þess, að
hann fylgist með framförunum,
notar fullkomin tæki, botnvörpunga
og nýtízku mótorskip með full-
komnum útbúnaði hvoru tveggja.
Þess vegna getur hann boðið betri
borgun en landbúnaðurinn tyrir
vinnu.
Landbúnaðurinn verður að fara
alveg eins að. Hann verður að fylgj-
ast með, nota fullkomnustu tæki,
og nýjustu aðferðir. Það segir sig