Tíminn - 25.08.1917, Blaðsíða 1

TÍMINN
keraur út einu sinni í
viku og kostar 4 kr. frá
uppliafi til áramóta.
AFGREIÐSLA
Bókbandið á Laugav. 18
(Björn Björnsson). Par
tekið móti áskrifendum.
I. ár.
Reykjavík, 25. ágúst 1917.
OreiöaD í landsreikninpnum.
Öllum almenningi mun hafa
verið það fullkomin trygging fyrir
því, nð fjárreiður Iandsins allar
væru í óaðfinnanlegu ásigkomu-
lagi, að alþingi velur yíirskoðun-
armenn til þess að yíirfara lands-
reikningana eftir að lokið er hinni
umboðslegu endurskoðun í stjórn-
arráðinu, og að það leggur síðan
sjálft siðustu hönd á verkið með
því að úrskurða reikningana.
En nú er svo að sjá af greinum
Sk. Kv. hér í blaðinu, sem al-
menningur sé hér að verða fyrir
vonbrigðum, misfellurnar sem þar
eru nefndar svo mildar og marg-
víslegar, og eiga margar hverjar
svo langan aðdraganda, að ekki
má við svo búið standa.
Er þar skemst af að segja, að
mjög skortir á að menn geti verið
öruggir um að svo sé með fjár-
muni landssjóðs farið sem vera
ber. Bryddir á hvorutveggju, að
eigi gæti fullkominnar ráðdeildar
af hendi þeirra sem með fara, né
heldur sé endurskoðun og eftirliti
sljórnarvaldanna þannig fyrir kom-
ið að ugglaust megi heita. Bæði
er það, að ekki er fyrir alt graf-
ist meðan eigi eru taldir sjóðir
þeir sem til eru sagðir, og þá vek-
ur það illan bifur þegar réttmætar
alhugasemdir jdirskoðunarmanna
eru að engu hafðar, enda þólt
öðru sé lofað.
Löggjöfin hefir látið svo um
mælt, að þeir sem viðskifti eiga
við almenning fullnægi ýmsum
skilyrðum sem miða að góðri reglu
um fjárreiður, þótt sjálfir eigi, hvað
mun þá mega telja sæmilegt um
þá sem fara með almennings eign
eingöngu og sjálfan landssjóðinn.
Landsreikningarnir 1914—1915
liggja nú fyrir prentaðir ásamt
fylgiskjölum, atliugasemdum yfir-
skoðunarmanna og svörum fjár-
málaráðherra1), en alt um það er
þvi svo farið um ýmsa liði á
reikningnum, að enginn getur átt-
að sig á þeim, og nægir þar að
henda á viðskifti landssjóðs við
landsverzlunina, sem um gat í 22.
tbl. Tíinans. Skakkarnir hlaupa
þar á hundruðum þúsunda og eru
aldrei þeir sömu. Er engu líkara
en að sjáif fjármálaskrifstofan”viti
þar hvorki upp né niður, og sið-
asta útgáfan, sem út er gefin, er
leiðréttingarútgáfa eftir endurskoð-
anda landsverzlunarreikninganna
og við hana látið sitja. Vitanlegt
1) Fjármálaráðherra kemur þó eigi
við sögu reikningsins 1914 heldur er
það Einar Arnórsson sem þar ber
ábyrgðina.
er um allstóra tekjuliði landssjóðs
sem hvergi koma fram í reikning-
unum og væri það þó óneitanlega
viðkunnanlegra og likurnar þá
meiri fyrir liinu, að af því leiddi að
útborgunum öllum væri þá líka
haldið til haga. Þegar yfirlit er
gefið um hag landssjóðs, þá eru
undanfeld hundruð þúsunda bæði
eigna- og skuldamegin. Ekki hefir
endurskoðunin náð til sjóða þeirra
sem til eru sagðir og mundi það
þó víða talið ómaksins vert að
telja þá, þólt meiri nákvæmni gætti
í bókfærslunni en hér á sér stað.
Leit liafði orðið úr fjárhirzlu einni
sem í áttu að vera hálft annað
hundrað þúsund krónur, sagði
hvor um sig, fjármálaráðherra og
landsféhirðir, að geymd væri hjá
hinum, en svo er þó fyrir þakk-
andi að í leitirnar kom skápur,
geymdur í landsbankanum, sem
sagður var að vera hinn rétti, en
ekki mun yfirrskoðunin hafa náð
inn i skápinn.
Ávirðingarnar eru hér svo marg-
ar og miklar, að eigi verður kom-
ist hjá fullkominni rannsókn á
þessum málnm, og þingið sem nú
situr á rökstólum, verður að sjá
svo um, að hún verði framkvæmd.
En það eitt er ekki nóg. Verður
jafnframt að tryggja það, að ekki
fari alt eins úr hendi hér eftir sem
hingað til.
Er þá fyrst að finna viðunan-
legt form fyrir bókhaldi lands-
stjórnarinnar og skifta um þá sem
með fara. Þykir jafnan sjálfsagt
að segja þeim upp vistinni, sem
eigi standa í stöðu simli, og það
þótt minna sé í húfi en hér uin
ræðir.
En einkum verður að skerpa
eftirlitið og koma endurskoðuninni
í það horf, að annað verði og
meir en nafnið eitt.
Hefir hending ráðið hingað lil
um það, hverjir kjörnir lrafa
verið yfirskoðunarmenn landsreikn-
inganna, og oftast mun sá starfi
hafa orðið að bitling handa fylgis-
mönnum þeirrar stjórnar, sem við
völd hefir setið í hvert sinn, og
um þá eina valið úr þeim lióp,
sem setið hafa á þingi og verið
búsettir í Reykjavík. Væri það sér-
stakt lán, ef þessir menn liafa alt-
af verið vandanum vaxnir, og þeim
sýnt uin að átta sig til hlítar á
fióknum reikningsskilum lands-
stjórnarinnar.
Er það á þingsins ábyrgð að
koma þessu í viðunanlegt horf, en
hér skulu gefnar bendingar um
hvernig endurskoðuninni mætti
koma fyrir svo betur gæfist en
hingað til.
Umboðslega endurskoðunin ætti
að verða losuð út úr stjórnarráðinu
og fengin í hendur tveim mönnum,
forstöðumanni og aðstoðarmanni,
sem hefðu heimild til að kaupa
sér næga aðstoð mánuðina febrúar
til júli, enda sé endurskoðuninni
að mestu lokið á þeim tíma.
Þá sé af alþingi kosinn yfirskoð-
unarmaður til 6 ára, og svo marg-
ir annaðhvert ár, sem við at-
kvæðagreiðslu í sameinuðu þingi
fengju yfir tíu atkvæði hver, og
gætu þeir aldrei orðið fleiri en þrír.
Gæti þannig liver flokkur sem
fleiri hefði atkvæði en tíu i þing-
inu komið að manni til tryggingar
því, að samvizkusamlega væri unn-
ið að 3rfirskoðuninni.
í októberbyrjun ár hvert fái
yfirskoðunarmenn landsreikning
fyrra árs endurslcoðaðan af hinni
umboðslegu endurskoðun, og mundi
það létta starf þeirra mjög mikið
frá því sem nú er.
Þá sé mælt svo fyrir, að jffir-
skoðunarmenn liafi fullkomið eftir-
lit með öllum sjóðum, sem lands-
sjóður ræður yfir, svo sjóðþurð
geti eigi blómgvast ár frá ári eins
og komið hefir fyrir.
Starfsmönnum landsins sem hér
eiga hlut að máli er þetta vitanlega
viðkvæmt mál, en eigi má horfa i
það. Auk þess sem hér er um
mikilsvert fjármál að ræða, þá er
það þó miklu fremur siðgæðismál
og það af því tægi, sem miklu veld-
ur um framtíð þjóðarinnar.
Vonirnar um hverskonar menn-
ingarframfarir liafa við lítið að
styðjast lijá þjóð, sem eigi væri
þess megnug að geta bætt úr ó-
reiðú annari eins og þeirri, sem
hér um ræðir, — maður talar nú
ekki um ef hún skyldi ekki vilja
það.
Og hált kynni henni að verða á
svellinu í viðskiftunum við erlend
miljónafélög ef hér færi lengur í
handaskolum.
I?j argráðin „
Geigvænlegt atvinnuleysi vofir
yfir þjóðinni. Verður eklci úr því
bælt nema með skjótum úrræðum.
Þingið virðist hallast að þeirri
skoðun, að landið eigi að laka
lán og veita atvinnu, frémur en
að mörg þúsund manna lendi á
sveitina og hafist ekki að. Og flest-
ir landsmenn munu kunna þing-
inu þökk fyrir, ef það velur þessa
leið.
Verkefnin eru mörg. Helst þyrfti
á næsta sumri að vera hægt að
byrja á áveitufyrirlœkjum, sem
bersýnilegt er að unnið verður að
á næstu árum. Má í því sambandi
minnast á Flóann og Hólminn í
24. blað.
Skagafirði. Á fjölmörgum stöðum
öðrum mætti gera vatnsvirki til
eflingar grasræktinni, þótt í minni
stil væri. Þá er sandgrœðslan, þar
er stórvirki óunnið, einkum i Rang-
árvallasýslu. Mætti þar bjarga
stórum landflæmum úr eyðileggingu
með fyrirhleðslu og girðingum. Þá
mætti viða grjóti að nauðsynlegum
stórbygginguin svo; sem landsspi-
talanum. Og sízt má gleyma veg-
unum. Færi vel á því að lirinda
vegamálunum áfram, svo að um
munaði, meðan lítil er atvinnan
við sjóinn. Eftir stríðið mun erfitt
að fá nægilegt vinnuafl til þeirra
starfa hvort sem er.
Canðsreikninguritm
1914—1915.
Hugleiðingar eftir Sk. Kv.
III.
Dýpra og dýpra —.
Eg gat þess í síðasta blaði
hvernig landssjóður þyrfti að geta
þanist sundur og saman eftir vild,
í hvert sinn er uppgötvaðist villa
í landsreikningunum, ef alt ætti
altaf að standa heima. Getið þið
hugsað ykkur landssjóð vorn orð-
inn eins og harmoníkubelg þegar
fjörugt lag er leikið?
Það kemur þráfaldlega fyrir i
svörum við landsreikningana og
ár eftir ár, að stjórnin lofar bót og
betrun um það sem aflaga fer og
að er fundið, og láta yfirskoðunar^
menn og alþingi narrast af þvi og
undanfella réttmætan úrskurð, en
svo situr alt í sama farinu, ekkert
fært í lag, og verða alhugasemdirn-
ar þannig að mátllausu kvaki. Það
muudi verða á margar siður í
Tímanum, ef farið yrði að tína til
allar þær misfellur sem þannig
ganga aftur í landsreikningunum
og verður því slept.
Eitt hefir lagfærst í þessu efni.
»Fjárlagabókin«' í stjórnarráðinu
virðist nú úr sögunni. Ilún hefir
valdið j’firskoðunarmönnum á-
hyggjum 1914, en 1915 kemur
liún ekki við sögu. Með henni
mun öll bókfærsla lögð niður í
fjármáladeildinni, en kunnugum er
það vitanlegt að ekki er lengur
færð þar nein sjóðbók, og er það
þó lagaskylda að svo sé gert, jafn-
vel við smærstu verzlanir.
Skýrsla fylgir landsreikningnum
árlega, sem nefnd er: »Yfirlit yfir
hag landssjóðs 31. des.« Árið 1914
vantar á skýrslu þessa eignamegin
meðal annars útistandi skuldir
kr. 991,211,01, og skuldamegin
meðal annars innistandandi skuld-
ir kr. 698,079,02. Árið 1915 eru