Tíminn - 12.01.1918, Blaðsíða 1

Í71//VA'
kemur út einu sinni i
viku. og kostar 4 kr.
árgangurinn.
AFGREIDSLA
í Reykjavík Laugaveg
18, simi 286, út um
land íLaufási, simi 91.
II. ár.
Reykjavík, 12. janúar 1918.
2. blað.
Stórmerk tillaga.
Hin nýja stjórn landsverzlunar-
innar hefir sezt á röggstólana, þótt
ekki séu allir stjórnendurnir enn
komnir til Reykjavíkur. Mun hún
nú vera að vinna nndirbúnings-
verkið, fá yíirlit yfir hag verzlun-
arinnar og skipulag, til þess að
geta svo komið fram með ákveðn-
ar lillögur. Það er tvímælalaust
stærsta málið á dagskrá þjóðar-
innar, hvaða ákvarðanir verða þá
teknar um landsverzlunina.
Tillögur liinnar nýju stjórnar
vega að sjálfsögðu einna mest, um
hvað gera skal. En úr annari átt
má og vænta mjög rnerkra upp-
lýsinga og tillaga, sem sje frá verð-
lagsnefndinni.
Verðlagsnefndinni var markaður
þrengri bás í fyrstu en nú er orð-
ið. Hafði hún áður mjög ógreiðan
aðgang að rannsókn stórverzlunar.
þessu er nú breytt. Með reglugerð
sem sett var i haust, eftir ósk al-
þingis, má nefndin nú heimta all-
ar upplýsingar, bæði af stórkaup-
mönnum og smákaupmönnum.
Þar eð svo er nú í garðinn bú-
ið og það varð kunnugt að verð-
lagsnefnd er byrjuð að rannsaka
vörukaup og vöruverð, þótti það
mjög eftirsóknarvert að fara á
fund formanns verðlagsnefndar,
Guðmundar Björnsonar landlækn-
is, og leita upplýsinga um störf og
álit verðlagsnefndar á þessu sviði.
Lét hann góðfúslega í té þær
upplýsingar sem hér fara á eftir:
Nefndin hefir verið að kynna sér
landsverzlunina og er nú að rann-
saka síðustu aðkaup stórsalanna.
Nefndin getur ekki að svo stöddu
sagt um samanburð á þvi.
En frá sjónarmiði verðlagsnefnd-
ar og eftir öllu því sem henni hefir
vitnast, þá er aðferðin og skipu-
lagið nú afar óhentugt.
Og álit nefudarinnar er það, að
ef landsverzlun er rekin átram
ætti hún að taka að sjer að öllu
leyti einhverjar brýnustu nauð-
synjar t. d. kornmat og ef til vill
sykur. En láta á hinn bóginn
verzlunarstjettina að öllu leyti
annast um alt annað.
Ástæður sinar fyrir þessu getur
nefndin ekki látið uppi að svo
stöddu; en margar af þeim ættu
að vera öllurn auðsæjar sem um
hugsa.
Þessar tillögur verðlagsnefndar
hníga mjög í sömu átt og fram
hefir verið lialdið hjer i blaðinu.
Skipuiag landsverzlunarinnar eins
og það var, er óhæft. Það ráð að
kaupmenn sitji einir að ódýru
farmgjöldunum er sömuleiðis óhæft.
Hið>ýja semfl kemur fram er
tillagan um að landsverzlunin taki
nauðsynjaverzlunina að öllu leyti
í sínar hendur. Verður sú tillaga
gerð að umtalsefni síðar hjer i
blaðinu, og er óhætt að fullyrða
að verðlagsnefnd lætur ekki liafa
opinberlega eftir sjer slíka tillögu
án þess að full rök megi færa
fyrir henni.
*
Odara farid.
Guðmundur prófessor Hannesson
getur þess nýlega í Læknablaðinu
að lyfjabúðin í Reykjavik sé oft
vínlaus og þegar hún fái vín sé
það óðara farið.
Mikil alvara liggur á bak viðt
þessi ummæli og er rétt að halda'
því á lofti að það er læknir sem
þar talar til stéttarbræðra sinna.
Þessi ummæli sannast átakanlega
af því sem sagt verður frá hér á
eftir.
Hinn 24. nóv. síðastliðinn fékk
lyfjabúðin i Reykjavík 260 — tvö
liundruð og sextíu — flöskur af
koníakki hjá landsstjórninni. Mun
það vera vín sem gert hefir verið
upptækt úr skipum og hjá laun-
sölum.
Hinn 22. des. siðastliðinn fær
lyfjabúðin aftur 150 — eilt hundr-
að og fimmlíu — flöskur af koníakki
hjá landsstjórninni. og eilthvað af
öðrum vínum.
Þrátt fyrir þennan rikulega forða,
sem fenginn var með svo litlu milli-
bili, var svo komið tveim dögum
eftir að seinni forðinn kom, að alt
koníakk var búið úr lyfjabúðinni.
Hinn 24. des. var ekkert koníakk
lengur til þar.
Þetta er ákaflega grunsamlegt
og almenningur á heimting á að
vita hvernig á þessu getur staðið.
Það þarf ekki að taka það fram
að stjórnarráðinu verður ekki legið
á hálsi fyrir að hafa látið koni-
akkið af hendi, eftir tilmælum
lyfjabúðarinnar. Og lyfjabúðinni
verður ekki um þetla kent að
neinu leyti, né nokkurri grunsemd
kastað á lyfsalann. Hann hefir gert
skyldu sina og ekkert annað. Lifja-
búðin á að hafa þessa vöru á boð-
stólnum og er skyld til að afhenda
hana gegn lyfseðlum.
En hvernig stendur á þessari
miklu notkun þessarar vöru. Eitt-
hvað kann að liafa farið út um
land, einkanlega af fyrri forðan-
um. En seinni forðinn sem fenginn
er 22. des, er uppgenginn 24. des.
Það liggur afarnærri að giska á
að menn i bænumT hafi fengið
læknana til] þess að gefa lyfseðla
í rifiegara lagi fyrir jólin. Að ein-
hverjir hafi viljað fá sér á jóla-
pelann.
Hér verður það algerlega látið
liggja milli hluta að sinni, hvernig
á þessu stendur. Að eins bent á
hvað þetta er grunsamt. Og í nafni
allra þeirra sem vilja ekki láta
brjóta bannlögin er þess krafist að
skýring sé gefin á því hvernig á
þessu stendur.
Að svo komu máli er gert ráð
fyrir þeim möguleika, að hér hafi
ekkert óeðlilegt átt sér stað. Og
Tíminn fljdur með ánægju sannar
skýringar, sem taka allan grun
burtu.
En komi engar fullnægandi skýr-
ingar værður því haldið fram að
hér hafi átt sér stað misnotkun af
hálfu læknanna sem einir gefa lyf-
seðlana. Og þá er þess krafist að
einhverjar skorður verði reistar við
þvi að sú misnotkun geti haldið
áfram.
Þegar læknum var gefið þetta
vald, að láta menn fá vín með
því að gefa út lyfseðla, var það
fullyrt að þeir myndu ekki mis-
nota það vald. Verði það talið
sannanlegt að nokkrir úr hóp
þeirra geri það, verða þeir að sætta
sig við að þeim séu ákveðnar
reglur settar. Læknar eru undir
sömu lögum og aðrir borgarar.
Þeir verða að sætta sig við eftirlit,
verði það uppvíst að nokkrir úr
hóp þeirra þurfi þess með.
Ameríkumenn munu meðal ann-
ars hafa eina aðferð til þess að
reyna að koma í veg fyrir að
læknar misnoti vald sitt. Þeir láta
festa upp i lyfjabúðunum lyfseðl-
ana sem gefnir eru á áfengi. Það
er svo þar, eins og hér, að mikill
hluti læknanna er svo vandur að
virðing sinni og samviskusamur
að gefa mönnum ekki áfengi með
lyfseðlum til annars en fullrar
nauðsynjar. Ein bezta vörnin gegn
binuin, sem sumir jafnvel gera
sér það að atvinnugrein að selja
lyfseðla á áfengi, er sú, að láta
allan almenning sjá það svart á
hvítu.
Það á ekki að vera neitt laun-
ungarmál að læknir gefi áfengis-
lyfseðil. Þess vegna á ekkert at-
hugavert að vera við það að
birta þá.
Látum vera að ekki væri farið
svo langt, að leyfa öllum að sjá
lyfseðlana, þá sýnist hitt vera sjálf-
sagt — úr því grunur leikur á að
sumir læknar misnoti valdið —
að sérstök nefnd verði skipuð til
þess að rannsaka málið. Ætti
læknum sjálfum — þeim sem ekki
misnota valdið — að vera það
kærkomnast, að fá tækifæri til að
hreinsa sig algerlega.
Til Stephans G. Slephanssonar.
i.
Kveðja.
Boðsgestur íslands alls,
útskaga, heiðardals,
velkominn handan um hafið!
Gnýr milli fjöru og fjalls
fagnaðarkliður alls
þess sem er vorgeislum vafið.
Leikur á oddi alls,
einherji fallins vals,
fólk þitt, við fjöllin og sæinn,
eins og til endurgjalds
unaðar þúsundfalds
þú sem að birgðir of bæinn.
Þig hefir dísin dals,
drottningin hamrafjalls,
hlýlega að hjarta sér vafið.
Boðsgeslur Islands alls
einhýsis, borgarsals,
far þú nú heill yfir hafiðl
II.
í gainni og alvöru.
(Brot.)
Óravegu láðs og lagar
lýstu bjartir júnídagar
honum, sem í hróðri glöggvast
hefir skýrt frá þeim,
sem að aftur allra snöggvast
er nú kominn heim.
Minni forn að telja og tína,
til að finna móður sína
sem að eirir enn á floti
yzta reginhaf,
sem að honum krakka í koti
kossinn tyrsta gaf.
Eitt gat lyginn sagt með sanni:
»Sá varð busi að drjúgum manni«,
slíkt hið sama: »Fyrstu fetin
framar honum rann.
Nú er eg aftur einskis metinn,
öllum framar hann«.
Ef svo nefndi’ hann guð og gæfu,
get eg þetta minni hæfu.
Er þó íqtt að erfðum fékk hann
eðli gott og rót,
og er kaldan Kjalveg gekk hann
kraft og þroskabót.
Kjalveg þann er kjarki lyftir.
Iíjalveg þann er heimum skiftir.
Veg, sem eflt fær eðlisknáa,
aðra að fullu kyrkt,