Tíminn - 11.01.1919, Blaðsíða 1

TÍMINN
að minsta kosti 80
blöð á ári, kostar 5
krónur árgangurinn.
AFGREIÐSLA
i Reyk/avík Laugaveg
18, simi 286, út um
land i Laufási simi 91.
III. ár.
Reykjavífe, 11. janúar 1919.
3. blað.
Gestur Einarsson
— bóndi á Hæli —
En hugsjónir álti hann æðri en þær
sem æfina i pyngjuna draga:
Að hver einn, sem komenda auka vill arf,
skal ótrauður samtimann laga.
I.
Sú harmsaga er ekki’ íslandi ný,
— sem enn hefir bætt við sig þætti —
að sonurinn horskasti hníga í val
um hádegi æfinnar mætti.
II.
Er sveinbarn í vöggunni sofandi lá
og sifjalið yfirgaf bæinn;
þær völvur, sem eiga á örlögum, vald,
þeim ítursvein sköpuðu haginn.
Sú dökka varð fyrri til — inti það eitt:
bÞú ellinni skalt ekki kvíða,
þvi dauðinn mun áður en efst lýsir sól
þíns æfidags, fjöregg þitt sníðaoc.
Hún sagði ei fleira, því sóldisin hlý
tók svörin og hreyfði svo orðum:
wÞeim feigðardóm bitra, sem feldur var'hér,
ég fæ ekki hrundið úr skorðum.
En þær á ég gáfur — og gef þér þær sveinn,
sem grimmustu örlögin mýkja:
Hið göfgasta eðli hins íslenzka stofns
skal óspilt í sál þinni ríkja.
— Sá þróttur og eldfjör, sem æfir sitt stál
í aflraun við menningarlálma,
— Og gáfur og frumsjón, er gera mun þér
í gripleysur þarflaust að fálma.
Og enn er hið þriðja — og það verður mest
til þroska, unz skeiðinu lýkur;
þitt bjarta, sem aflar sér ástvinatrausts
og aldrei frá drenglyndi víkur.
— Og það skal enn ummælt: þótt æfin sé stutt,
að áttræðra skáki þinn starfi;
og fyrirmynd verði á íjölmargan veg
þinn ferill — og drýgstur í arfi«.
Og völvurnar hurfu. — En öll hafa efnst
þau orð, sem þær höfðu í mæli
um sveininn, í reifum er sofandi lá —
en sveininn var: Gestur á Hæli.
III.
Hann Gestur varð bráðþroska — eignaðist og
þær eigindir hetjanna prúðu,
sem efldu sitt megin í ítrustu raun
og aldrei úr brjóstvirkjum flúðu.
Og stórhöggur var liann, er herferð bann hóf
mót hugsmæð og þróllleysi aldar.
Og framtökin voltuðu fordóm hans á
því fúski’ er til augnabliks tjaldar,
Og hefði hann verið i víkingu, þar
sem vinnast kann miljóna gróði,
er sjálfgefin vissa, að hlulurinn hans
ei hemdist í meðallagn-sjóði.
Hann skildi: að þjóðernisviðhaldið vort
er vöxtur þess kjarna, er sefur
í moldinni íslenzku, — efling hans það
sem ávöxtinn pundinu gefur.
— Að sjávarins hlutverk er: auður og afl,
en uppsveita: listrunnin menning.
Og Grettismagn á, ef í einingu snýr
til athafna góðra, sú »tvenning«.
Að stórvirkum framkvæmdum hugurinn hné —
Hann hræddist ei útlenda gjaldið:
»í minni ef geymum vér óðal og ætt
mun íslenzku þjóðerni haldið«.
Að vekja til samstarfa svefnhöfga drótt
í sveitunum — það var hans merki:
»því dreifðir vér kotbæi kjósum i laun,
en kongshöll ef fylgjumst að verki«.
Til sóknar hvort átti hann orð eða starf
af eldingum þekkiteikn bar það.
Og sama: ef valdi hann ómensku orð,
að eggjárni beittara skar það.
En allir, sem með honum urðu á leið
þau augnablik mókinu gleymdu;
því straumar, sem efldu og eggjuðu hug
sem »aflvaki« frá honum streymdu.
IV.
»Af verkunum þekkjast þeir« það var hans orð
er þróttmikla Iífsstarfið hóf ’hann
— Við »Hælið«, þars skjólið sitt fyrsta hann fann
er forlagaþáttinn sinn óf hann.
Þótt landi og héraði helgaði ’ann störf,
á heimilið minningu stærsta;
þvi þar átti hjarta hans helgilund sinn
og hugurinn verksviðið kærsta.
Og þess vegna: söknuður heimili hans
er húmþyngri svartnætti vakinn;
en minningin á þar og yldýpri tón
en yrði á fiðlunni rakinn.
V.
Já víst er það hjartaraun, sviðandi sár,
að sjá hann frá byrjuðu verki
að gröfinni borinn. — Og ófundinn enn
sá einn, er fær valdið hans merki.
En gráti er betra — og helzt myndi hefnt
þess harms, sem að landi er kveðinn:
ef starfsinerki þjóðlegu höldum vér hátt
uns hnígum á síðasta beðinn!
Andrés Eyjólfsson.