Tíminn - 01.06.1939, Blaðsíða 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
| RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR: J
| EDDUHÚSI, Lindargötu 1D. j
( SÍMAR: 4373 og 2353.
\ AFGREIÐSLA, INNHEIMTA \
( OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA: S
| EDDUHÚSI, Llndargötu 1 d. \
| Sími 2323. \
\ PRENTSMIÐJAN EDDA h. 1.
\ Símar 3948 og 3720. ,
23. árg.
Rcykjavík, fimmtndaglnn 1. júní 1939
62. blað
Biireiðastöð Akureyrar og
starísemí hennar
Vidtal við Kristján Kristjánsson
Ameríkumenn eru nú byrjaöir á áœtlunarjlugferðum yfir Atlantshafið
frá Ameríku til Evrópu. Fyrst um sinn verður aðallega fluttur póstur. f
ráði er að byggja sex flugvélar til farþegaflutnings á þessari leið og munu
þœr hafa 14 manna áhöfn hver og rúm fyrir 74 farþega. Flugvélin, sem fór
fyrstu áœtlunarferðina, heitir „Yankee Clipper" og sést hún hér á myndinni
á flugi yfir New York.
Bretar ogPalestína
Bifreiðastöð Akureyrar
hefir á undanförnum árum
verið merkilegur og þýð-
ingarmikill aðili í sam-
göngumálum íslendinga.
Hefir hún átt forgöngu að
ýmsum nýjungum í bifreiða-
samgöngum á erfiðum lang-
leiðum og að undanförnu
meðal annars haldið uppi
ferðum milli Norðurlands og
Suðurlands mestan hluta
vetrar.
Kristján Kristjánsson, eigandi
stöðvarinnar og upphafsmaður,
var fyrir nokkru á ferð í Reykja-
vík og náði fréttamaður Tímans
tali af honum og spurði um ým-
islegt það, er lýtur að bifreiða-
samgöngum á langleiðum, og
rekstur og staxfsemi B. S. A. eins
og bifreiðastöð hans er venju-
lega kölluð.
— Ég byrjaði starfrækslu bif-
reiðastöðvarinnar árið 1923,
mælti Kristján, en fyrstu bif-
reiðina keypti ég árið áður. Þá
var aðeins um að ræða akstur
innan bæjar á Akureyri og lítils-
háttar fram í sveitina. Allar
leiðiT út úr héraðinu voru ófær-
ar bifreiðum og meira en það.
Árið 1926 hóf ég starfrækslu
vörubifreiða á Akureyri og hefi
haft rekstur. þeirra með höndum
síðan, jafnhliða fólksflutnings-
bifreiðum. Áður hafði ekki verið
um neitt að ræða á Akureyri,
sem hægt væri að kalla starf-
rækslu vörubifriða. Var þar að-
eins til einn vörubíll, sem þó var
hvorki fugl né fiskur.
— Hversu miklum bifreiða-
kosti á Bifreiðastöð Akureyrar
nú á að skipa,
— Það eru alls 30 bifreiðar,
þar af 10 stórar langleiðabif-
reiðar.
Bændaíör
Búnaðarsambands
Dala- og Snæfells-
nessýslu
Fyrirkomulag bændafarar-
innar, sem Búnaðarsamband
Dala- og Snæfellsnessýslu
gengst fyrir í sumar í tilefni af
25 ára afmæli sínu, hefir nú
verið ákveðið í aðalatriðum.
Þátttakendur, sem verða úr
Dala- og Snæfellsnessýslu, mæt-
ast í Borgarnesi 16. júní og
verður þann dag farið upp í
Reykholtsdal, en síðan að
Hvanneyri og gist þar. Næsta
dag verður farið fyrir Hvalfjörð
og um Mosfellsdal til Þing-
valla. Þar verður gist. Daginn
eftir verður farið ofan Grafning,
Sogsstöðin skoðuð, síðan farið
til Gullfoss og Geysis og gist að
Laugarvatni. Þaðan er ferðinni
heitið næsta dag í Fljótshlíð,
skoðuð kornræktin á Sámsstöð-
um og ef tími vinnst til, verður
farið niður í Safamýri. Næstu
nótt verður gist í Þrastalundi
eða á Selfossi og viðdvölin þar
notuð til að skoða Flóabúið og
Flóaáveituna. Næsta dag verður
haldið heimleiðis og farið eins
langt og komizt verður.
Fararstjóri verður Steingrím-
ur Steinþórsson búnaðarmála-
stjóri, en Þorsteinn Þorsteinsson
sýslumaður verður með í för-
inni sem fulltrúi Búnaðarsam-
bands Dala- og Snæfellsnes
sýslu. Búnaðarsamböndin og
kaupfélögin í þeim héröðum,
sem verður ferðast um, munu
greiða fyrir förinni eftir föngum.
Gert er ráð fyrir um 80 þátt-
takendum.
— Hvenær fenguð þér fyrstu
stóru bifreiðarnar?
— Hina fyrstu eignuðumst við
árið 1933. Tvær nýjar bættust
við árið eftir og sex árið 1935.
— Á hvaða leiðum heldur bif-
reiðastöð Akureyrar uppi ferðum
nú?
— Bifreiðastöð Akureyrar hef-
ir hraðferðir á milli Reykjavík-
ur og Akureyrar, austur á bóginn
heldur hún uppi áætlunarferð-
um til Mývatnssveitar, Húsavík-
ur, Kópaskers og Seyðisfjarðar,
þegar fært er, innan héraðs
ganga bifreiðar hennar eftir
föstum áætlunum til Dalvíkur
og í Kristnes. Auk þess hefir
stöðin að sjálfsögðu með hönd-
um akstur á Akureyri og starf-
rækir vörubifreiðir eins og áður
er drepið á.
— Sigurför bifreiðanna um
fjallvegi og langleiðir er merki-
leg saga. Hvaða þætti viljið þér
segja mér úr þeirri sögu?
— Árið 1929 hóf bifreiðastöð
Akureyrar ferðir til Húsavíkur
og Mývatnssveitar. Ári síðar fór-
um við á bifreið til Suðurlands
á alþingishátíðina, en 1931 hóf-
ust fastar áætlunarferðir milli
Akureyrar og Kalastaðakots við
Hvalfjörð á sjö mann bifreiðum.
Með hverju ári, er leið, var meira
kapp lagt á endurbætur á þess-
ari samgönguleið og árið 1935
réðist Bifreiðastöð Akureyrar í
að hefja eins dags ferðir milli
Akureyrar og Reykjavikur um
Borgarnes, í sambandi við ferð-
ir Laxfoss. Þá ríkti almennt trú-
leysi á því, að slíkum hraðferð-
um væri unnt að halda uppi,
þótt nú þyki slikt ekki til afreka
teljast, enda hefir aðstaðan
breytzt mikið til batnaðar síðan
1935. í sumar förum við áætl-
unarferðir alla daga vikunnar
milli Akureyrar og Borgarness
eða Akraness — nema mánu-
daga. Árið 1935 byrjaði B. S. A.
einnig ferðir til Austfjarða, en
þó ekki af verulegum krafti fyrr
en árið eftir. Sama ár, 1936,
hófum við ferðir yfir Fjarðar-
(Framh. á 4. síðu)
Vélskipið Dagný frá Siglufirði hefir
að undanförnu verið að reyna fyrir sér
um síldveiðar fyrir Norðurlandi, en
ekkert aflað enn sem komið er. Al-
mennt er verið að búa skip og báta
á síldveiðarnar, hreinsa þá og mála
og gera við veiðarfæri og nótabáta.
Má gera ráð fyrir, að fyrstu skipin
leggi jafnvel af stað norður upp úr
næstu helgi, en yfirleitt munu þau
fara um 10. júní. Samkvæmt símtali
við Vestmannaeyjar rnunu flestir bát-
ar þaðan leggja af stað 6.—10. júni.
t t t
Hið milda tíðarfar og snemmkominn
gróður, sem engan hnekki hefir beðið
né nein áföll, veldur því, að sauðfé
fyldgast venju fremur snemma. Geml-
ingar og annað geldfé er yfirleitt orðið
kappfyldgað og hefir Timinn haft
fréttir af því, að sumstaðar er búið að
rýja einstakar geldkindur, sem náðzt
hefir til. — Ör bröggun í fénu hefir
sumstaðar valdið því, að ær offæða
lömb sín, svo að þau fá ekki torgað
mjólkinni úr mæðrum sínum, nema þá
úr öðrum spena. Einnig hefir nokkuð
borið á því, að lömb komist ekki á
spena, ef um stórspenar ær er að
ræða, vegna þess, hve vel þær hafa
búizt til. — Nokkm- brögð munu vera
að dýrbit i vor og virðist víða sem tófu-
mergðin færist í aukana ár frá ári.Hefir
dýrbíturinn sumstaðar gert mikinn
skaða, drepið fullorðið fé áður en
sauðburður hófst, en lömbin síðan ær
Samningar
um hita-
veítuláníd
Greinargerd Jónasar
Jónssonar f yrir af stöðu
hans til málsins
Á bæjarstjórnarfundi síðastl.
þriðjudag var samþykkt að gefa
borgarstjóra fullt umboð til að
semja við Höjgaard & Schults
um framkvæmd hitaveitunnar.
Ríkisstjórnin hefir jafnframt
falið fjármálaráðherra og
bankaráð Landsbankans Magn-
úsi Sigurðssyni bankastjóra að
fylgjast með samningum fyrir
sína hönd. Munu borgarstjóri
og fjármálaráðherra fara utan
með fyrstu ferð, en Magnús
dvelur nú ytra.
Jónas Jónsson gat ekki mætt
á bæjarstjórnarfundinum, þar
sem framangreind ákvörðun var
tekin, því bankaráð Landsbank-
ans hélt fund um þetta mál á
sama tíma. Vegna fjarveru sinn-
ar sendi Jónas forseta bæjar-
stjórnar eftirfarandi greinar-
gerð fyrir afstöðu sinni:
„Um mörg ár hefi ég unniff aff
því, oft gegn töluverffri and-
stöffu, aff jarffhiti væri notaður
til almanna þarfa. Mér er þess-
vegna ánægjuefni, ef öll Reykja-
vík verður hituð meff jarðhita.
En mér þykir mjög áfátt um
undirbúning málsins, bæffi verk-
fræði- og fjármálahliffina. Mig
undrar, aff ekki skuli hafa verið
reynt aff styðjast við reynslu
þeirra þjóffa i Evrópu, Ameríku
og Ástralíu, þar sem jarffhiti
hefir veriff notaffur um langa
stund. — Sömuleiffis verffur að
telja það ógætilegt, aff starfa aff
lántökum erlendis í þessu skyni,
án þess aff hafa frá byrjun sam-
ráff viff þjóffbankann og ríkis-
stjórnina. Auk þess eru lántöku-
skilyrffin hjá væntanlegum verk-
taka aff minni hyggju svo hörð
og aff mörgu leyti særandi fyrir
íslenzku þjóðina, aff erfitt er
undir að búa. Þrátt fyrir þetta
vil ég þó ekki bregffa fæti fyrir
máliff með mínu atkvæffi, en þar
ber mest til ótti minn viff hörm-
ungarástand.sem skapast myndi
í hitamálum Reykjavíkur, ef
(Framh. á 4. siðu)
byrjuðu að bera. Er hætt við að þessi
ófögnuður valdi enn nokkru tjóni, áður
en grenjavinnsla hefir almennt farið
fram, þótt þá kunni að takast að vinna
bug á dýrbítnum.
r r t
Samkvæmt heimild Runólfs Sigurðs-
sonar, framkvæmdastjóra fiskimála-
nefndar, munu á þessu ári verða flutt
út grásleppuhrogn fyrir allt að 300
þúsundir króna. Enda leggja menn nú
allmikla stund á hrognkelsaveiði í ýms-
um byggðarlögum. Eru grásleppu-
hrognin tekin úr hrognhimnimni, sigt-
uð og kryddsöltuð í kúta og flutt til
Þýzkalands, en þar eru þau notuð eins
og styrjuhrogn (kaviar). Væri hægt að
auka þessa framleiðslu til muna, ef
markaðsmöguleikar leyfðu.
t t r
Dragnótaveiðin hefir gengið illa það
sem af er. Hefir aldrei komið jafnlítil
veiði síðari hluta maímánaðar til
Reykjavíkur, eins og að þessu sinni.
Er hætt við að hraðfrystihúsin, sem
sett hafa verið á fót, séu orðin of mörg
í hlutfalli við veiðimöguleikana. Mark-
aðurinn er nægur fyrir stóra kolann,
en mjög takmarkaður fyrir hinn
smærri. Hins vegar eru likurnar fyrir
útflutningi á frystum þorskflökum ekki
taldar vera fram yfir 600 smálestir á
þessu ári. Er það að vísu nokkru meira
en áður, en að sjálfsögðu of lítið til
þess að standa undir rekstri hinna
Seinustu tvö árin hafa Pale-
stinumálin veriff meffal vanda-
sömustu viðfangsefna enskra
stj órnmálamanna.
Palestina komst undir yfir-
ráff Breta í heimsstyrjöldinni.
Eftir styrjöldina var það hug-
mynd enskra stjórnmálamanna
að gera Palestinu aftur að heim-
kynnum Gyðinga, og voru gefiri
ákveðin loforð í þeim efnum.
Byrjuðu Gyðingar því að flytja
til landsins í stórum stíl og
greiddu Bretar á ýmsan hátt
fyrir þessum flutningum. Hafa
þessir flutningar haldið áfram
síðari árin og aukizt upp á síð-
kastið. Um 350 þús. Gyðingar
hafa flutt til Palestínu síðan
1920.
Þegar Gyðingar byrjuðu að
flytja til landsins, var það nær
eingöngu byggt af Aröbum. Tóku
þeir Gyðingum vel í fyrstu, enda
komu þeir á ýmsum merkilegum
umbótum, sem hafa stórbætt
hag og afkomu Araba. En fljót-
lega kom í ljós, að Gyðingar voru
gengur saman til muna, eins og horfur
eru á.
r t t
Flest veitingahúsin, sem grundvölluð
eru á sumarferðum á langleiðum, hafa
nú verið opnuð, sum fyrir nokkru
síðan, önnur rétt fyrir helgina. Hins
vegar er enn ekki búið að opna nema
sum sumargistihúsin, er byggja rekstur
sinn einkum á dvalargestum. Til dæmis
verður gistihúsið að Laugarvatni senni-
lega ekki opnað fyrr en um miðjan
mánuðinn.
t t r
Til viðbótar því, er skýrt var
frá um Þrastaskóg í síðasta blaði, skal
tekið fram, að ungmennafélögin hafa
í seinni tíð árlega gróðursett 1000—1500
plöntur í skóginum og miklu meira
sum árin. í fyrra voru gróðursettar þar
á þriðja þúsund plöntur, 1000—1500 af
ungmennafélaginu í Reykjavík, og ná-
lega 1000 af héraðssambandinu Skarp-
héðinn. í hitteðfyrra unnu félagar úr
U. M. F. Stjarna í Dölum að gróður-
setningu í skóginum. Skógræktarfélag
íslands hefir einnig hlynnt að skógin-
inum og gefið plöntur til gróðursetn-
ingar þar. — Núna í vor hefir, auk
þess sem gróðursett var um hvítasunn-
una, verið plantað þar út um 1000
plöntum. Unnu ungmennafélagar úr
Reykjavík að því. Á undanförnum ár-
um, hefir skógarvörður verið þarna að
sumrinu og gert skóginum ýmislegt til
góða. í ár á meðal annars að hreinsa
Aröbum langtum fremri í verzl-
un og verklegri menningu og
urðu því áhrif þeirra miklu meiri
en sem svaraði hlutföllunum
milli fólksfjölda þjóðflokkanna.
M. a. keyptu Gyðingar stór land-
svæði, sem þeir komu í góða
ræktun, og sveið Aröbum þá
mjög að hafa látið þau af hendi.
Þetta og margt fleira varð til
þess, að mikill hluti Araba lagði
fullan fjandskap á Gyðinga og
er þangað að rekja ógnaröld þá,
sem verið hefir í Palestínu und-
anfarin ár.
Arabar hafa krafizt sjálfstæð-
is fyrir Palestínu og að stöðvað-
ur yrði innflutningur Gyðinga
til landsins. Gyðingar hafa hins-
vegar krafizt þess, að Bretar
stæðu við loforð sin um heim-
kynni fyrir Gyðinga í Palestínu.
Bretar hafa reynt með margs-
konar ráðum að fá þessi mál
leyst. Þeir hafa reynt að bæla
óeirðirnar niður með valdi, en
ekki tekizt. Jafnframt hafa
þeir unnið að því, að koma á
samkomulagi milli Gyðinga og
Araba. Fyrst komu þeir með þá
tillögu, að landinu yrði skipt
milli þeirra, en Bretar hefðu á-
fram þá staði í umsjón sinni, er
hefðu mesta hernaðarlega þýð-
ingu. Þessari tillögu var hafnað
af báðum aðilum. í vetur efndi
enska stjórnin til ráðstefnu milli
Gyðinga og Araba. Var hún
haldin í London og misheppnað-
ist fullkomlega. Nú hefir enska
stjórnin lagt fram nýjar tillögur.
Eru þær í aðalatriðum þessar:
Bretar stjórni Palestínu áfram í
10 ár, og verði sá tími notaður
til að leggja grundvöll að full-
veldi landsins að þeim tíma
liðnum. Á næstu fimm árum
verði 75 þús. Gyðingar fluttir til
landsins, en eftir það verði inn-
flutningi þeirra hætt. Stöðvuð
verði sala á jörðum til Gyðinga,
ef Arabar óska þess. Bretum
verði tryggð viss hagsmuna- og
hernaðarleg réttindi í landinu
eftir að það hefir öðlazt full-
veldi.
Tillögur þessar fullnægja
meira óskum Araba en Gyðinga,
því þrátt fyrir þann innflutning
Gyðinga, sem gert er ráð fyrir í
tillögunum, myndu þeir eftir 10
ár vera um þriðjungur íbúanna
og gætu því Arabar notað meira-
hlutavald sitt til að beita Gyð-
inga margskonar ofríki. Nokkrar
hömlur eru þó settar við því í til-
lögunum, en þær hafa samt sætt
hörðum andmælum frá Gyðing-
um.
Arabar hafa tekið tillögunum
mjög þurrlega. Þeir vilja gjarna
reyna að knýja fram hagkvæm-
ari breytingar. Þeir njóta yfir-
(Framli. á 4. síðu)
A víðavangi
Ríkisstjórnin hefir nýlega gef-
ið út bráðabirgðalög um breyt-
ingu á lögum um verkamanna-
bústaði. Eru breytingar tvær.
Hin fyrri er sú, að aðeins þeir
félagsmenn byggingarfélags, er
hafa keypt íbúðir eða hafa rétt
til þess, hafa atkvæðisrétt um
málefni félagsins og þeir einir
eru kjörgengir í trúnaðarstöður
hjá félaginu. Síðari breytingin
er sú, aö stjórn byggingarfélags
sé skipuð fimm mönnum, kýs fé-
lagið sjálft fjóra, en ráðherra
sá, sem fer með félagsmál, skip-
ar formann.
* * *
Þótt undarlegt sé, hefir verið
reynt að vekja nokkurn úlfaþyt
í sambandi við þessi bráða-
birgðalög. Virðist það í alla staði
eðlilegt, að ekki hafi aðrir menn
vöid eða áhrif innan byggingar-
félaga verkamannabústaða en
þeir, sem þar eiga heima og rétt
hafa til að njóta hlunninda
þeirra. Bæði ríkissjóður og bæj-
arsjóður leggja árlega fram
stórfé til félaganna og eru auk
þess í ábyrgðum fyrir þeim lán-
um, sem þau taka. Verður því að
teljast sjálfsagt, að það opinbera
geti haft nokkra aðstöðu til að
fylgjast með rekstri félaganna.
Þessar breytingar eru því tví-
mælalaust til bóta frá því, sem
verið hefir.
* * *
Á síðastl. vori var stofnuð hér
svokölluð Farfuglahreyfing. —
Markmið hennar er að vekja á-
huga ungs fólks, aðallega í
kaupstöðum, fyrir ódýrum
ferðalögum um landið og mun
einkum ætlazt til þess, að Far-
fuglarnir ferðist fótgangandi
eða á hjóli. Er það fullkomlega
þakkarvert, að reynt sé aö beina
fróðleiksþrá og starfslöngun
þeirrar æsku, sem tómstundir
hefir, inn á heppilegri brautir en
þær að eyða tímanum í miður
gagnlegar skemmtanir í kaup-
stöðunum.
* * *
En í þessu sambandi þykir
rétt að varpa fram annarri hug-
mynd. Væri ekki réttara að
beina hugum þessa unga fólks
að einhverju gagnlegu sjálf-
boðaliðastarfi, sem gæti verið
þeim jafn skemmtilegt og ferða-
lögin, en vafalaust enn gagn-
legra. Hvernig væri t. d. að það
ryddi fjallvegi og gerði á þann
hátt ferðalög greiðari um ó-
byggðir landsins? Einar Magn-
ússon menntaskólakennari
skýrði frá því á ungmennafé-
lagsfundi í vetur að gera mætti
bílfært yfir Sprengisand milli
Norður- og Suðurlandsins með
frekar lítilli vinnu og tilkostn-
aði. Væri það ekki skemmtilegt
verk fyrir Farfuglana, að taka
sér fyrir hendur að opna þarna
skemmtilegustu og stytztu sum-
arleiðina milli Suðurlands og
Norðurlands? Það er ekki öllu
meiri tilkostnaður að búa sig út
í slíka vegavinnu en ferðalög og
líklegt mætti telja, að það opin-
bera veitti einhverja aðstoð.
Slíkt starf væri áreiðanlega
bæði skemmtilegra og gagnlegra
en ferðalögin og þeir, sem ferð-
azt hafa um öræfin, segja að
hvergi sé betur hægt að kynnast
íslandi og hvergi sé það fegurra
og tilkomumeira en þar.
Nýr forstöðumaður
við vinnuhælið
Teitur Eyjólfsson bóndi í Ey-
vindartungu hefir verið skipað-
ur forstöðumaður vinnuhælisins
á Litla-Hrauni frá 1. júlí næst-
komandi að telja.
Jón Sigtryggsson fangavörður
í Reykjavík hefir gegnt forstöðu
vinnuhælisins síðan í vetur, er
Sigurður Heiðdal lét af störfum
vegna heilsubilunar. Hefir Jón
látið fangana vinna mikið við
garðyrkju í vor, en hælið hefir
allstórt land til umráða. Eink-
um hefir verið sáð kartöflum, en
einnig talsverðu af rófum.
mörgu hraðfrystihúsa, ef kolaveiðin | kalviði úr skóginum og grisja hann.
A KROSSGÖTTJM
Skip búast til síldveiða. — Sauðfjárhöldin. — Útflutningur grásleppu-
hrogna. — Dragnótaveiðarnar. — Sumargistihúsin. — Þrastaskógur.