Tíminn - 29.04.1941, Blaðsíða 1

RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A.
Síml 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
25. ár.
Reykjavík, þriðjudagiim 29. apríl 1941
47. blað
Setuliðsstjórnin bannar ut-
komu ,Þjóðvíljans‘
Þrír slarlsmenn Þjéðvlljans fluttir
til Bretlands
Churchill í könnunarjerö hjá brezkum hermönnum.
„Urslit styrjaldarínnar verða
í vestrí, en ekki í austrí“
„Það er hægt að bæta íyrir ósig’ra, en ekki
ódrengllega franikomu.“
Sá atburður gerðist hér í
bænum síðastl. sunnudags-
kvöld, að brezka herlög-
reglan tók fasta ritstjóra
Þjóðviljans, Einar Olgeirs-
son og Sigfús Sigurhjartar-
son, og fréttaritara blaðs-
ins, Sigurð Guðmundsson.
Var þeim gefinn dálítill
frestur til að taka með sér
nauðsynlegasta farangur,
en síðan voru þeir fluttir í
skip, er lá ferðbúið í höfn-
inni, og svo lagt af stað með
þá til Englands. Var til-
kynnt, að þeir yrðu hafðir
þar í haldi.
Samtímis handtökunni fór
brezk hernaðarlögregla til
skrifstofu Þjóðviljans í Aust-
urstræti 12 og tók þar allt í
sínar vörzlur.
Jafnframt var ritstjórn Þjóð-
viljans send svohljóðandi til-
kynning:
„Hérmeð tilkynnist yður-, að
útgáfa blaðsins „Þjóðviljans“ er
bönnuð héðan í frá.
Ef tilraun verður gerð í því
Skyni að hefja útgáfuna að
nýju, hvort sem er með sama
hætti og áður eða undir nýju
nafni, mun hæfilegar ráð-
stafanir verða gerðar í þvi efni.
Aðvörun þessi nær einnig til
hverskonar tilrauna til að bera
fram opinber mótmæli eða
halda uppi andbrezkum áróðri
með dreifimiðum, bæklingum
eða á nokkurn annan hátt.“
í tilkynningu, sem yfirforingi
brezka hersins á íslandi hefir
sent blöðum og útvarpi um þetta
mál, segir á þessa leið:
„Þótt blað þetta hafi þegar í
nokkra mánuði sýnt fullan
fjandskap gagnvart Bretum, þá
hefir vilji þeirra til að leyfa
mönnum eins mikið prentfrelsi
og mögulegt er, afstýrt því að
slíkt skref hefir verið tekið fram
til þessa. En frá áramótum hef-
ir blaðið, auk áróðurs síns
Esmeralda
Nýja neðanmálssagan
í Tímanum
í þessu tölublaði Tímans hefst
ný neðanmálssaga, Notre Dame
eða Esmeralda, eftir franska
stórskáldið Victor Marie Hugo.
Victor Hugo fæddist áríð 1802.
Faðir hans var aðalsmaður. Á
dögum lýðveldisins gekk hann
í franska herinn sem sjálfboða-
Iiði, en var gerður að herfor-
ingja og aðlaður á dögum keis-
aradæmisins. í bernsku var
Hugo á sífelldum ferðalögum
með foreldrum sínum um
Frakkland, Ítalíu og Þýzka-
land. Hann byrjaði mjög
snemma að yrkja og vann sér
mikla ljóðfrægð fimmtán ára
gamall. Innan við tvítugt vann
hann þrívegis heiðursverðlaun
fyrir ljóð sín. Fyrsta ljóðabók
hans kom út, er hann var tví-
tugur og var hann þá þegar
tekinn í tölu skálda. Litlu síðar
tók hann að rita skáldsögur.
Snerist hann mjög öndverður
gegn hverskonar hefð í list-
tjáningu og listaformi. Ritaði
hann nú hverja bókina á eftir
annarri, leikrit, ljóð og sögur.
Ollu sumar þeira stórkostlegum
(Framh. á 4. síöu).
gagnvart Bretum, gert alvar-
lega tilraun til að eyðileggja
hernaðaraðgerðir, sem eru
nauðsynlegar til að verja
landið, með því að æsa upp
verkamennina, sem vinna að
þessum aðgerðum, og með því
að stuðla að tilraunum til upp-
reisnar meðal hermannanna.
Slík verk sem þessi, sem ekki er
annað en raunveruleg aðstoð
við nazista, eru óþolandi.
Verkamennirnir i Bretavinnu
fá gott kaup og þvert ofan í ó-
sannar staðhæfingar Þjóðvilj-
ans er hagsmuna og velferð
þeirra vel og samvizkusamlega
gætt af herstjórninni.
Yfirforinginn vonar, að ekki
þurfi að gera frekari ráðstafan-
ir, en vill um leið taka skýrt
fram, að þótt Stóra-Bretlandi sé
jafn umhugað um frelsi íslands
og sitt eigið frelsi og allra ann-
arra þjóða, þá verður og skal
allt, sem talizt getur til hjálp-
ar við möndulveldin bælt nið-
ur.“
Métmæli Alþingis
ríkisstjornar
Á lokuðum fundi, sem haldinn
var í sameinuðu þingi í gærdag
í tilefni af þessum atburði, var
samþykkt svohljóðandi þings-
ályktun um mótmæli gegn
handtöku íslenzks alþingis-
manns:
„Um leið og það er vitað, að
ríkisstjórnin mótmæli við brezk
stjórnarvöld hinni nýju hand-
töku og brottflutnings íslenzkra
þegna og banni á útkomu ís-
lenzks dagblaðs, ályktar Alþingi
að leggja fyrir ríkisstjórnina að
bera fram sérstaklega eindreg-
in mótmæli Alþingis gegn hand-
töku og brottflutnings íslenzks
alþingismanns og -vitna í því
efni til verndar þeirrar, er al-
þingismenn njóta samkvæmt
st j ór nar skránni.“
Eins og ályktunin ber með
sér mun ríkisstjórnin mótmæla
þessum verknaði brezku setu-
liðsstj órnarinnar.
Um þennan verknað her-
stjórnarinnar mun óhætt að
segja, að hann sé íslendingum
mjög á móti skapi og að þeir
standi einhuga að baki mót-
mælúm ríkisstjórnarinnar og
Aljringis.
Það skiptir engu í þessu sam-
bandi, þótt hér eigi hlut að máli
menn, sem hafa gerzt svo hand-
gengnir erlendu valdi, að þeir
myndu hafa fagnað yfir því, ef
Rússar hefðu tekið skoðana-
andstæðinga þeirra hér og
numið brott með slíkum hætti.
Sá hugsunarháttur þeirra á
engan hljómgrunn hjá íslenzku
þjóðinni og hún mótmælir því
öllu ofbeldi, sem erlent vald
beitir íslenzka þegna, — án
tillits til hverjir þeir eru og
hvaða fortíð þeir eiga.
Hins vegar verður að viður-
kenna það, að kommúnistar
voru búnir að vinna sér til
verulegar óhelgi í þessum mál-
um. Þegar brezka herliðið kom
hingið, var strax tilkynnt af
hálfu þess, að það ætlaði að láta
innanlandsmálin afskiptalaus,
nema hindranir væru lagðar
fyrir hernaðaraðgerðir þess hér.
Slíkt myndi það ekki þola og
grípa til sinna ráða undir þeim
kringumstæðum.
Þess vegna hefir ríkisstjórnin
þráfaldlega varað menn við að
(Framh. á 4. siðu.)
Magnús Steiánsson
iímmtugur
Magnýs Stefánsson, dyra-
vörður í stjórnarráðinu, verð-
ur fimmtugur á morgun.
Magnús Stefánsson er fædd-
ur og uppalinn á Austurlandi,
en hefir dvalið hér í bænum
um alllangt skeið. Hann hóf
ungur afskipti af félagsmálum
og hefir gegnt fjölmörgum
trúnaðarstörfum á þeim vett-
vangi. Hann var formaður ung-
mennafélagsins í sveit sinni,
síðar sambandsstjóri U. M. F. í,
formaður glímufélagsins Ár-
mann, meðstjórnandi í í. S. í.,
formaður Framsóknarfélags
Reykjavíkur o. s. frv. Má af
þessu marka það traust, sem
Magnús hefir unnið sér, enda
hefir hann hvarvetna reynst
hinn ötulasti og ósérhlífnasti
starfsmaður. Einkum hefir
áhugi hans fyrir íþróttamálum
verið mikill og má m. a. minna
á heilladrjúg afskipti hans af
sundhallarmálinu.
Magnús vann um skeið við
blöð Framsóknarmanna hér í
bænum. Kann Tíminn honum
beztu þakkir fyrir samstarfið
og óskar honum allra heilla 1
framtíðinni.
Magnús Andrésson, útgerðarmaður,
sýndi blaðamönnum hið nýja skip sitt,
Capitana, í gær. Skipið er þrísigld
skonnorta, um 280 smálestir brúttó,
með 200 hestafla Camming diesel-
hjálparvél. Upphaflega er skipið byggt
sem lystisnekkja, en var um eitt skeið
notuð til hafrannsókna og nú allra síð-
ast til flutninga. Skipið er í alla staði
hið vandaðasta. Þilfar og yfirbygging
úr eik, en bolur þess úr stáli. í því eru
10 stórir klefar og einn stór salur, auk
íbúðar skipshafnar. Ennfremur er þar
rúmgott eldhús með kæliskápum. Nú-
verandi eigandi skipsins mun hafa í
hyggja að breyta því í flutningaskip,
en augljóst er að til þess þarf gjör-
breytingu á því, sem mun kosta mjög
mikið með núgildandi verðlagi. Skip-
stjórinn, sem sigldi skipinu hingað,
heitir Jón Sigurðsson og voru með
honum 8 menn. Þeir tóku við skipinu
í New Bedford, en komu við í Halifax
og lestuðu þar 180 smálestir af maís-
mjöli, sem á að fara til S. í. S.
Ferðin gekk greiðlega, enda þótt þeir
hrepptu margra daga óveður og stór-
sjó. Er það vissulega vel gert af svo
fámennum hóp að koma stóru seglskipi
heilu í höfn yfir eitt stærsta úthafið,
án teljandi óhappa. Veri Capitana og
skipshöfn hennar velkomin heim.
t i r
Saltþurrð hefir verið að undanförnu,
fiskimönnmn til talsverðs baga. Nú eru
þessi vandræði leyst og saltskip komið.
Saltinu er að mestu skipað upp í Hafn-
arfirði, en verður skipt milli verstöðv-
anna, eftir þvi hversu mikil og brýn
þörf er á salti á hverjum stað. Hefir
Churchill forsætisráðherra
flutti ræðu síðastl. sunnudags-
kvöld, sem var útvarpað frá
öllum útvarpsstöðvum Breta-
veldis og Bandaríkjanna. Ræðu
þessarar var beðið með mikilli
eftirvæntingu og hún hefir líka
vakið mikið umtal. Nokkurra
helztu atriða hennar verður
getið hér á eftir:
Á þingi var nýlega sagt, að ó-
kyrrð og kvíði ríkti meðal þjóð-
arinnar. Ég fór því í ferðalag
til þeirra borga, sem þýzki flug-
herinn hefir leikið grálegast.
Þar má sjá margt hörmulegt,
en það er þó enn meira hress-
andi, að kynnast kjarki fólks-
ins, sem virðist vaxa við hverja
raun. Hann kvaðst aldrei hafa
verið öruggari í trú sinni á
brezku þjóðina eins og eftir
þessa för. Það er auðsýnt, að
brezka þjóðin er ákveðin í því
að sigra eða deyja. Nú velta úr-
slit styrjaldarinnar ekki á þreki
og þori hermannanna, heldur
öllu heldur á þrautseigju og
kjarki hinna óbreyttu borgara.
Menn fylgjast nú af miklum
áhuga með atburðunum við
rlkisstjórnln hönd í bagga um út-
hlutun þessa.
r t r
Vestmannaeyjabátar eru nú flestir
að hætta vetrarvertíð og gera upp ver-
tíðarhluti. Eru hlutir hæstu bátanna
mjög háir. Afli er nú orðinn tregur og
berst lítið á land af fiski. 10—15 fær-
eysk skip bíða eftir fiski til útflutnings,
en gengur seint að fylla þau. Sumir
bátanna eru að byrja dragnótaveiðar.
r t f
í Bandaríkjunum eru nýlega komn-
ar út þrjár bækur eftir íslendniga:
Ultima Thule eftir Vilhjálm Stefáns-
son, The Good Shepherd (Advent) eft-
ir Gunnar Gunnarsson og Winged
Citadel eftir Kristmann Guðmundsson.
Að dómi valdra rithöfunda í Banda-
ríkjunum hefir saga Gunnars verið
kjörin „Book of the Month“ (bók
mánaðarins) og er það mikil viður-
kenning. Bók Vilhjálms fjallar um,
hvaða land það hafi verið, sem kallað
var Thule og hvort Kolumbus hafi
komið hingað til lands. Er hún hin
fróðlegasta og ber vott um mikla natni
við rannsókn heimilda.
r r r
Hinn 25. aprílmánaðar var útrunn-
inn umsóknarfrestur um fjögur presta-
köll, Hrunaprestakall, Höskuldsstaða-
prestakall, Landprestakall og Viðvíkur-
prestakall. Um Hrunaprestakall eru
fjórir umsækjendur, Stefán Snævarr,
cand. theol., séra Gunnar Benedikts-
son, séra Ragnar Benediktsson og séra
Jón Skagan. Um Höskuldsstaðabrauð
sækir Pétur Ingjaldsson, cand. theol.,
(Framh. á 4. síðu).'
Miðjarðarhaf. Það.væri rétt að
segja það nú, en fíestum myndi
finnast það ótrúlegt, að Wavell
hefði aldrei getað notað meira
en 30 þús. manna her i einu í
sókninni í Cyrenaica, en samt
hefði tekizt að eyðileggja þar
um 200 þús. manna ítalskan her
og taka meginhluta hans til
fanga. En um það leyti, sem
þeirri sókn var að verða lokið,
hefði borizt hjálparbeiðni frá
Grikkjum, sökum viðbúnaðar
Þjóðverja. Henni hefði ekki
verið hægt að neita. Það er
hægt að rétta við eftir ósigra,
en það er ekki hægt að bæta
fyrir ódrengilega og smánar-
lega framkomu. Þess vegna
urðum við að hjálpa Grikkjum.
Stór hluti Nílarhersins var
því fluttur til Grikklands, en
eitt brezkt herfylki (um 15 þús.
manns hafði verið skilið eftir
í Cyrenaica til varnar.
Af liðinu, sem var flutt til
Grikklands, var helmingur
Bretar, en hinn helmingurinn
Ástralíumenn og Ný-Sjálend-
ingar. Þess hefði aldrei verið
vænzt, að Bretar og Grikkir
einir hefðu getað stöðvað Þjóð-
verja, en góðar horfur hefðu
verið fyrir því, að hægt hefði
verið að sameina Balkanþjóð-
irnar. En það hefði ekki tekizt,
þótt litlu hefði munað, og til-
gangur byltingarinnar í Júgó-
slavíu náðist ekki, því að nýju
stjórninni þar gafst ekki tími
til að koma nægilegu skipulagi
á herinn áður en innrásin hófst.
Churchill kvaðst engu vilja
spá um framtíðina. Ég hefi
reynt það, sagði hann, að slíkir
spádómar eru ekki hyggilegir.
En ég vildi ekki hafa her Wa-
wells í sporum þýzk-ítalska
liðsins í Cyrenaica, sem hefir
(Framh. á 4. síðu.)
Aðrar fréttir.
Herskip Bandaríkjanna safn-
ast nú saman í Atlantshafs-
höínunum og flugvélar koma
þangað í stórum stíl til flug-
bækistöðvanna. Roosevelt for-
seti hefir tilkynnt, að hlut-
leysissvæðið, sem Bandaríkin
ætla að annast gæzlu á, verði
stórum aukið og er liðssam-
dráttur þessi gerður í því skyni.
Tilgangurinn er að auka vernd
þeirra skipa, sem sigla til Bret-
lands á austanverðu Atlants-
hafi. Enn er ekki fullvíst,hvern-
ig vernd þessi verður fram-
kvæmd.
Aþenuborg féll í hendur Þjóð-
verjum á sunnudagsmorgun og
þýzkar hersveitir eru komnar
til Pelaponneskaga. Brezkar og
grískar hersveitir verjast þó
enn á ýmsum stöðum og er þar
unnið að brottflutningi á
brezka alríkishernum frá
Grikklandi. — Óvíst er hvernig
hann gengur, en Þjóðverjar
(Framh. á 4. siöu.)
Á víðavangi
VERKSTJÓRN.
Sérstök ástæða þykir til þess
að vekja athygli á grein Jó-
hanns Hjörleifssonar verk-
stjóra, sem birtist neðanmáls í
seinasta blaði. Hér er vissulega
um mál að ræða, sem skiptir
ríkið ogæinstök fyrirtæki miklu,
eins og á er bent í grein Jó-
hanns. í þessu sambandi má
einnig geta þess, að ýmsir hafa
talið það veigamestu mótbár-
una gegn þegnskylduvinnu, að
ekki væru til nógu margir hæf-
ir menn til að hafa þar leiðsögu
á hendi. Þing og ríkisstjórn ætti
að taka þetta mál til athugun-
ar og úrlausnar, því að það get-
ur orðið til stórra bóta fyrir
ýmsan atvinnurekstur og verk-
legar framkvæmdir í landinu.
FÁFRÆÐI
GÍSLA VÉLSTJÓRA.
Maður að nafni Gísli, sem áð-
ur fyrr var vélstjóri á einum
strandbátnum, skrifar ádeilu á
Jón Árnason i Vísi, þar sem
kennir mikillar fáfræði. Vél-
stjórinn segir, að J. Á. hafi
staðið á móti skipaaukningu
hér á landi. Hið sanna er, að J.
Á. hefir í mörg ár beitt sér fyr-
ir í stjórn Eimskipafél., að það
keypti fleiri vöruskip. Að síð-
ustu lét hann 3. apríl 1939 bóka
á fundi félagsstjórnar tillögu
um að kaupa þá 1—2 vöruskip,
og er ekki hans sök, að því ráði
var ekki fylgt. Þá mætti vél-
stjórinn muna tillögu J. Á. og
Tr. Þ. um kæliskipsbygginguna,
þegar þeir flokksbræður þessa
Gísla sögðu, að sjávarútvegur-
inn hefði ekkert að gera með
kælihús og kæliskip. Ekki tekst
betur fyrir vélstjóranum, er
hann áfellir J. Á. fyrir mót-
þróa gegn kælihúsabygging-
um. Allir nema þessi Gísli, vita
að það er J. Á., sem hóf tilraun-
ir með að frysta kjöt á íslandi
og senda það á erlendan mark-
að. Undir hans stjórn hafa ver-
ið reist fullkomin kælihús við
nálega allar aðalhafnir lands-
ins, þar sem um er að ræða
útflutning á kjöti. Síðan hafa
þessi hús orðið hin mesta lyfti-
stöng fyrir útveginn, sem fær
að nota þau með landbændum.
J. Á. hefir þannig byrjað kæli-
starfsemina, staðið fyrir sölu á
nálega öllu kældu kjöti frá
landinu í fjölmörg ár, hrint á-
fram byggingu kæliskips og
meir en tylftar af kælihúsum.
Það virðist einsætt, að Gísli
vélstjóri ætti fremur að sinna
iðn sinni á sjónum, heldur en
að taka að sér að fræða fólk
um hluti, sem liggja utan við
skilning hans og þekkingu.
ERLENDU FRÉTTIRNAR
í ÚTVARPINU.
Tímanum er skrifað: Smá-
greinin, sem Tíminn birti um
útvarpsfréttirnar nýlega, var
sannarlega tímabær. Þeir eru
áreiðanlega margir, sem eru
orðnir sárþreyttir á því, hvern-
ig fréttaflutningi útvarpsins er
háttað. Ég vil aðeins benda á
útlendu fréttirnar. Það virðist
lögð mikil áherzla á, að lepja ó-
merkilegar fréttir úr enska og
þýzka útvarpinu og hverfa
stærri fréttir oft í þessum tín-
ingi. Þá eru iðulega raktar inni-
haldslausar áróðursræður, sem
þessi eða hinn prédikaririn hef-
ir haldið. Nýlega var það t. d.
haft eftir einum Þjóðverja, að
Roosevelt væri blekfiskur. Ef
vel væri, ætti aðeins að velja
það helzta úr ensku og þýzku
fréttunum og steypa það þann-
ig saman, að það gæfi nokkura
heildarmynd, en ekki yrði úr
þessu sundurlaus upptíningur.
Þetta hefði ef til vill í för með
sér nokkuð aukna vinnu, en þó
ekki verulega. Með þessum
móti mætti einnig stytta frétta-
tímann og losa menn við að
hlusta á eitt og annað, sem
engu skiptir. Málið á erlendu
(Framh. á 4. siðu.)
Á. KROSSG0TUM
Nýtt skip. — Saltið komið. — Frá Eyjum. — ís-
lenzkar bækur í Vesturheimi. "— Frá skrifstofu
biskups. — Handíðaskólinn.