Tíminn - 03.10.1942, Blaðsíða 1

RIT8TJÓRI:
ÞÓRARXNN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTQEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
RITSTJÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 8A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OQ AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A.
Síml 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
Símar 3948 og 3720.
'26. ár.
Reykjavík, laugardagmu 3. okt. 1943
111. blað
Seinustu samníngar togara-
eigenda og sjómanna
Heyskapurinn
í sumar
Viðtal við Steingrím
Steinpórsson
Heyskap er nú lokið alls-
staðar á landinu. Þó eiga bænd-
ur í sumum sveitum eftir 'að
hirða nokkuð af útheyi sínu, en
veðrátta tekur óðum að spillast
og vafasamt er, hvort unnt
er að hirða það hey hér eftir,
sem ekki hefir náðst undir þak
fyrir þennan tíma.
Steingrímur Steinþórsson,
búnaðarmálastjóri, hefir skýrt
Tímanum svo frá um heyskap-
inn í sumar og kartöfluupp-
skeruna í haust:
— Yfirleitt mun töðufengur
vera í meðallagi að vöxtum og
gæðum víðast hvar á landinu.
Sláttur byrjaði með seinna móti
allsstaðar á landinu. Útheys-
skapur er með rýrasta móti,
að minnsta kosti á Norður-
og Austurlandi, bæði vegna
vinnufólksskorts og slæmrar
veðráttu. Sunnanlands hafa
öll hey náðst undir þak, en í
Skagafirði og ef til vill víðar
á Norðurlandi, eiga bændur
eftir að ná inn nokkru af út-
heyi. Veðrátta virðist nú vera
að spillast og má gera ráð fyr-
ir að vetur leggist snemma að.
Um kartöflurnar sagði bún-
aðarmálastjóri:
— Kartöfluuppskera er yfir-
leitt með rýrara móti. Mikill
vafi er á, að bændum Norðan-
lands takist að ná upp úr görð-
unum áður en frost og snjór
koma, vegna fólksfæðar. Sunn-
p,nlands og víða á Vesturlandi
er kartöfluuppskeran sæmileg.
Mun minna var sett niður af
kartöflum nú í vor en í fyrra
vor. Þá var sett meira niður
af kartöflum en nokkr,u sinni
áður hér á landi. Má telja víst,
að nokkru minna verði til af
innlendum kartöflum í haust
en var í fyrra haust.
Sendiherra Banda-
ríkjanna komínn
Hinn nýi sendiherra Banda-
ríkjanna á íslandi, Mr. Leland
B. Morris, kom til Reykjavíkur
í fyrradag. Kom hann með flug-
vél. í för með honum var Thor
Thors sendiherra, sem mun
ræða við íslenzku ríkisstjórn-
ina.
Það hafði verið tilkynnt fyrir
nokkru, að Mr. Leland B. Mor-
ris yrði sendiherra hér.
Mr. Leland Burnette Morris er
fæddur í Texas 7. febrúar 1886.
Árið 1910 gekk hann í þjónustu
utanríkismálaráðuneytisins að
loknu háskólanámi. Hefir hann
starfað á vegum þess í Tyrk-
(Framh. á 4. slðuj
Frásögn Kristjóns Kristjónssonar, sem
var í sáttaneindínni
Sjómannaverkfallið, sem vofað hefir yfir að undan-
förnu, er nú úr sögunni. Kl. 14 í fyrradag voru undir-
ritaðir samningar milli hásetafélaganna og togaraeig-
enda. Sáttanefnd sú, er að undanförnu hefir starfað að
lausn málsins með sáttasemjara ríkisins, kom á samn-
ingum í síðasta augnabliki. Annars hefði verkfall byrj-
að í fyrrakvöld.
Tíminn hefir beðið einn af sáttanefndarmönnum,
Kristjón Kristjónsson, að segja í stuttu máli frá helztu
atriðum, sem um var deilt. Fer frásögn hans hér á eftir:
Nýi samningurinn felur í sér snúast, nýjar kröfur, nýjar
allmiklar breytingar frá því, hækkanir upp aftur og aftur.
sem áður gilti. Eru margar | Vitanlega telur það enginn eft-
þeirra smávægilegar og „aðeins ir, þótt sjómenn, sem stunda á-
hættusöm störf og nauðsynleg,
beri mikið úr býtum, og ég fyrir
mitt leyti get ekki svo mjög á-

til samkomulags og leiðrétt-
ingar vegna núverandi á-
stands", eins og nú er siður að
komast áð orði til að réttlæta
ýmsar vafasamar breytingar.
Höfuðbreytingin er sú, að
kaup háseta, kyndara og mat-
sveina hefir verið hækkað um
55% og sama hækkun kemur á
lifrarþóknunina.
Til þess að gera sér grein fyr-
ir þeim breytingum, sem af
þessu leiða á heildarkaupi sjó-
manna má líta á eftirfarandi
dæmi:
Háseti, sem vinnur allt árið,
var samkvæmt gömlu samning-
unura talinn hafa þessar tekj-
ur, miðað við togara í meðal-
lagi:
Þegar Bandaríkjamenn gerðu innrás á Salomonseyjar, reyndu þeir í fyrsta
sinn skriðdreka, sem nota má jafnt á láði og legi. Þóttu þeir reynast vel. Á
myndínni sézt einn slíkur skriðdreki vera að taka land á einni eynnl.
Erlent yfirlit 3. okt s
Orusturnar um Nýju-Guinea
og Salomonseyjarnar
— Skipaskortnr háir Japönum. —
Fast kaup
Lifrarhlut
Áhættuþóknun
kr. 5000.00
— 7200.00
— 33700.00
Alls kr. 45.900,00
Samkvæmt nýju samningun-
um hækkar þessi maður um 6—
7 þúsund krónur, eða fer upp í
52—53 þúsund króna tekjur
á ári auk fæðis.
Sigli háseti hins vegar aðeins
t. d. 4 ferðir til útlanda, lækkar
áhættuþóknunin niður í um 10
þúsund og hefir þá sá hinn
sami „aðeins" rúmlega 28 þús.
í árslaun og þriggja mánaða
frí í landi.
Sigli háseti aldrei til útlanda,
en fari aðeins á veiðar, hefir
hann fengið rúmlega 12 þúsund
krónur á ári samkvæmt eldri
samningum. Nú fær hann 19
þúsund og hefir frí í landi eins
og áður rúmlega 4 mánuði á
ári.
Við samningana lögðu sjó-
menn mjög ríka áherzlu á eina
kröfu, sem þeir fengu ekki
framgengt að þessu sinni, en
hún var sú, að þeir fengju viss-
an hundraðshluta af áflasölu
skipsins i sinn hlut. Hefði
þeirri kröfu verið fullnægt, auk
þess sem að framan greinir,
hefðu meðaltekjur togarasjó-
manns, sem er allt árið á skip-
inu, orðið um 66 þúsund, en yf-
ir 80 þúsund á stærstu og afla-
hæstu skipunum.
— Eru þetta ekki meiri hækk-
anir en aðrar stéttir hafa feng-
ið með samningum, sem nýlega
hafa verið gerðir?
— Jú, þetta mun vera með
því mesta, sem nokkur stétt
hefir fengið, og þegar þess er
gætt, að tekjur togarasjómanna
voru áður stórum hærri en
nokkurra annarra af vinnu-
stéttum þjóðarinnar er auð
sætt, að hér er verið að hefja
nýtt „kapphlaup um stríðs-
gróðann“. Má búast við, að
aðrir, sem lægri laun hafa, fari
að bera sig saman við sjó
mennina, hjólið haldi áfram að
Næst styrjöldinni í Rússlandi
er viðureign Japana og Banda-
fellst þá, þótt þeir setji fram ríkjamanna á suðvesturhluta
tiltölulega fjarstæðar kaup
kröfur. Kröfur þeirra eru aðeins he'imsblaðanna
emn þátturmn i því tryllta
kapphlaupi um stríðsgróðann,
sem nú er að gerspilla þjóð-
inni og steypa landinu i glötun.
Þær eru eitt af „sjúkdómsein-j 0g Salomonseyjum.
kennum niðurlægingarinnar",'
þær eru vitnisburður um þau
Kyrrahafsins helzta umtalsefni
um þessar
mundir.
Þar er nú einkum barizt á
tveimur stöðum: Á Nýju Guinea
g Salomonseyjum.
Innrás Japana á Nýju-Guinea
vandræði, sem jafnan vofa yf- hófst um miðjan síðastl. vetur.
ir, þar sem sérhagsmunir og Bandamenn höfðu þar litið um
samkeppnisskipulag er alls ráð- j varnir, enda er landið lítt
andi. Þær eru eðlileg afleiðing jjyggt^ en stórt og ógreitt yfir-
þess auma stjórnarfars, sem nu
ríkir hér og óséð er um, hvert
leiðir fyrir land og þjóð.
Og að lokum:
Spyrji menn, hvað hafi vald-
ið því, að togaraeigendur teygðu
sig svo langt í hækkunarátt,
sem raun varð á, fremur en að
stöðva skipin, þá er þessu til
að svara:
Þeim var ljóst, að samtök sjó-
manna eru sterk. Útgerðar-
ferðar. Næðu Japanir helztu
hafnar- og flugstöðvunum þar
á vald sitt, myndi það stórum
bæta aðstöðu þeirra til innrás-
ar í Ástralíu.
Bandamenn hafa lagt áherzlu
á að halda hernaðarlega þýð-
ingarmesta staðnum á Nýju-
Guinea, Port Moresby. Þar er
góð höfn og góður flugvöllur.
menn hafa enn sem komið er Me5an þeir halda port Moresb
efni á að greiða hærra kaup
gjald en nokkur annar at-
(Framh. á 4. siðuj
er örðugt fyrir Japani að gera
innrás í Ástralíu.
Ráðberrabilarnlr
og Gisli Svelnsson
Sjálfstæðismenn hafa- orðið mjög hvumsa við „asnastykki“
það, sem þeir hafa fengið af bílabraski þeirra Jakobs Möllers
og Gísla Sveinssonar. 1 fáti hafa þeir reynt að skjóta Gísla að
baki ráðherrunum og fela hann þar.
Til þess að almenningur geti áttað sig á því, hve haldlaust
þetta bjargráð er, þykir rétt að skýra frá því í eitt skipti fyrir
öll, hvaða venjum hefir verið fylgt um bílanotkun ráðherranna.
Sú regla hefir verið upp tekin, fyrir löngu síðan, að ríkið ætti
bíla, sem ráðherrarnir hefðu til afnota. Svipaðar reglur gilda í
nálægum löndum. M. a. hafa ráðherrar ókeypis far með járn-
brautum ríkisins og skipum í Noregi og víðar. Virðist engin
ástæða til að amast við þessu eða telja eftir.
f tíð fyrrverandi ríkisstjórnar mun Ólafur Thors hafa stungið
upp á því, að ráðherrarnir ættu kost á að eignast bíla þá, er þeir
höfðu til afnota fyrir sannvirði, en álagningarlaust frá ríkisins
hálfu, og féllst fjármálaráðherra, J. M., á þetta. Varð það svo úr
að allir ráðherrarnir fengu sinn bilinn hver með þessum kjörum.
Þetta getur varla skaðað ríkið fjárhagslega, og jafnvel ver|ið
því ávinningur.
En hitt er allt annað mál, ef sá háttur er upp tekinn, að láta
einn embættismann njóta sömu kjara og ráðherrana. Hvar á
þá að nema staðar? Hafa þá ekki allir embættis- og starfsmenn
ríkisins rétt til hins sama? Eiga ekki allir forsetar Alþingis rétt
á ódýrum bifreiðum? Eiga ekki allir alþingismenn sama rétt?
Fordæmið er gefið. Hvernig ætlar Jakob Möller að svíkjast
undan því að framfylgja því við aðra embættismenn ríkisins?
Og hvernig stóð á því, að ferðakostnaður Gísla Sveinssonar
til Alþingis í gjafabílnum, varð þrefalt hærri en þingmanns
A.-Skaftfellinga, sem engan á bílinn, en miklu lengri og erfiðari
Ieið til Reykjavíkur en Gísli Sveinsson?
Hvaða óhöpp hentu Gísla á leiðinni, og hvað olli því, að för
hans varð svo kostnaðarsöm?
Vill ekki hið grandvara yfirvald Skaftfellinga fræða fáfróðan
almúgann eitthvað um það?
Allar tilraunir Japana til að
ná Port Moresby hafa mis-
heppazt til þessa. Flotaleið-
angur, sem þeir ætluðu að gera
þangað, varð fyrir hinu mesta
tjóni. Frá bækistöðvum þeirra á
landi er yfir ógreið fjöll að
sækja, en samt voru þeir komn-
ir langt áleiðis til Port Mores-
by fyrir skömmu. En þá hófu
Ástralíumenn gagnsókn og hafa
nú hrakið hersveitir 'Japana
alllangt til baka.
Átökin um Port Moresby eru
mjög þýðingarmikil. Nái Japan-
ir ekki Port Moresby, er áætlun
þeirra um innrás í Ástralíu stór-
lega trufluð, og þeir hafa beð-
ið hernaðarlegan álitshnekki.
Port Moresby verður þá fyrsti
staðurinn, sem þeim hefir mis-
heppnazt að ná í þessari styrj-
öld.
Átökin um Salomonseyjar eru
ekki síður athyglisverð. Jap-
anir hernámu eyjamar I vetur,
enda voru þær varnarlausar.
Frá eyjunum er auðvelt að
drottna yfír beztu siglingaleið-
inni milli Ástralíu og Ameríku.
Þaðan er líka auðvelt að sækja
suður eftir eyjaklösunum, til
Nýju-Hebrides og Nýju-Kali-
doniu, nálgast þannig Nýja-Sjá-
land og loka öllum leiðum milli
Ameríku og Ástralíu.
Það var því mikilsvægt fyrir
Japani að ná Salomonseyjum.
Um miðjan ágústmánuð síð-
astliðinn gerðu Bandaríkja-
menn árás á helztu stöðvar
Japana á Suður-Salomonseyj -
um. Tókst þeim að hrekja Jap-
ana af sex suðlægustu eyjun-
um, en þær eru líka taldar mik-
ilvægastar. Meðal þelrra er
Tulagi, þar sem er bezta höfn
eyjanna, og Guadalcanal, þar
sem er bezti flugvöllur eyjanna.
Sú eyja er allstór.
Japanar hafa reynt að ná
þessum stöðvum aftur úr hönd
um Bandaríkjamanna, en það
hefir jafnan misheppnast. Þó
hefir þeim tekizt að setja á land
smáflokka á Guadalcanal, sem
ekki hefir tekizt að uppræta.
En allar mikilvægustu stöðv
arnar eru í höndum Banda-
ríkjamanna.
Bandaríkjamenn telja að þeir
hafi alger yfirráð í lofti í or-
ustimum um Salomonseyjar.
(Framh. á 4. siðuj
Framsóknarmenn
um land allt!
Þér, sem verðið fjarverandl
fram yfir kjördag. Kjósið strax
hjá næsta hreppstjóra, sýslu-
manni eða lögmanninum í
Reykjavík. Yegna póstferða í
ýms héröð, er áríðandi, að at-
kvæðin verði send nú þegar.
I Reykjavík er kosið í Mennta-
skólanum.
Framsóknarmenn, sem far-
ið að heiman fyrir kjördag 18.
október, munið að kjósa áður
en þið farið, hjá næsta hrepp-
stjóra eða sýslumanni.
í öllum tvímenningskjördæm-
um og Reykjavík, er listi Fram-
sóknarflokksins B-listi.
Leitið allra upplýsinga og að-
stoðar hjá kosningafulltrúum
flokksins, kosningamiðstöðvum
kjördæmanna og
Kos ningaskrif stof iiirni
í Reykjavík,
Eddukúsinu, Lindar-
götu 9 A.
Símar: 5083 og 3333.
Á víðavangi
HVER VILL GEFA
HANNESI KJÖTBITA?
Hannes á Horninu skrifaði
nýlega í Alþýðublaðið, að sér
þætti kjöt matar bezt, og helzt
vildi hann vera bóndi í sveit og
þurfa ekkert að gera nema éta
kjöt!
í framhaldi af þessari frómu
ósk Hannesar, hefir Alþýðu-
blaðið svo tekið til að bölsótast
yfir því að kjötverðið skuli ekki
hafa staðið í stað í dýrtíðarflóði
því, sem Alþýðuflokkurinn
hefir átt sinn þátt í að hella
yfir þjóðina. Blaðið virðist lifa
í þeirri trú, að bændur þurfi
skki að drepa hendi í kalt vatn,
en sitji bara guðs langan
daginn og éti kjöt. Og Hannes-
um Alþýðublaðsins finnst það
hreinasta óbilgirni, að bændur
bykist þurfa hátt verð fyrir
þessa kjötbita, sem þeir torga
ekki sjálfir. En sorglegast af
öllu finnst Hannesunum, að
bændur skuli vera svo miklir
beinasnar að hafa sjálfir fé-
lagsskap um kjötsöluna, því að
bessi félög þeirra hafi af þeim
stórfé árlega. Þau séu eins kon-
ar „guðskistur“, sem gleypi
ítórar fúlgur fyrir þeim árlega.
4LÞÝÐUBLAÐIÐ OG
KJÖTVERÐIÐ.
Jón Árnason, framkvæmdastj.,
hefir sent Tímanum grein um
kjötsöluna og skrif Alþýðublaðs-
ins síðustu dagana.
Mun greinin birtast í Tíman-
um á þriðjudaginn kemur.
RAGNARÖK.
Öll í villu veður öld,
vond er spilling gróða.
Undir hillir ævikvöld
ýmsra snilli þjóða.
Baldvin Jónatansson.
HLUTVERK GRÉTARS.
Fyrst þið hleyptuð Árna inn,
alveg svona á spaninu,
gættu að því Grétar minn,
að hann gangi ekki út af
planinu.
BJARGAR BÍLLINN?
t Mýrdalnum er margt að sýsla,
menn eru samt að efa þar,
að nýi bíllinn bjargi Gísla
betur en gömlu merarnar.
ÍHALDIÐ AÐ GLIÐNA
SUNDUR.
Nú er aumleg aðstaðan hjá
íhaldinu.
Svik og fals í samlífinu,
og svívirðing af öllu hinu.
ÞK.