Tíminn - 18.03.1948, Blaðsíða 3

TÍMIN'N, fimmtudaginn 18. marz 1948.
3

S4. blaff

- ■ - -.

Arnaldur Jónsson
blaðamaður
Eitt haust fyrir mörgum
árum komst ég í kynni við
kornungan pilt, sem kominn
var til Reykjavíkur til náms.
Hann hét Arnaldur Jónsson
•— sonur Önnu Jósefsdóttur
og Jóns Stefánssonar fyrrum
ritstjóra á Akureyri. Hann
hafði alizt upp í Skagafirði
og stundað nám á Laugar-
vatni og öðlast á báðum stöð-
unum veganesti, sem glætt
hafði vilja hans til átaka í
ólgu lífsins.
Það atvikaðist svo, að við
áttum fljótlega talsvert sarn-
an að sælda, og áður en mörg
ár liðu, vorum við orðnir náir-
ir samstarfsmenn. Þótt leíð-
ir skildi aftur við og við og
stundum bæri heil heimshöf
og hálfar álfur á milli, rofn-
uðu aldrei síðan þau tengsl,
sem þá mynduðust.
Nú er Arnaldur Jónsson dá-
inn, mjög fyrir aldur fram.
ekki þrítugur maður. Sögu
ungs ’ manns — sögu dýrra
vona og sárra harma er lok-
ið.
Arnaldur Jónsson var gædd
ur hæfileikum, sem líklegir
voru að endast honum til
frama og gengis. Hann var
maður vel greindur, sneydd-
ur mörgum hömlum, er vilja
verða mönnum fjötur um fót,
bjó yfir ríkri athafnaþrá,
kunni að sækja af kappi að
settu marki og kaus sér mjög
ungur það verksvið, sem
hann var vel fallinn til og
hugur hans þráði mest fram
á siöasta dag. Blaðamennsk-
an var hans kjörni vettvang-
ur, og þar auðnaðist honum
líka um skeið að vekja at-
hygli qg skapa sér álit, frem-
ur flestum starfssystkinum
sínum.
Það var enginn vafi, að
hann gat brýnt til stáls í hörð
um sennum og skipað ser
hiklaust í fylkingu. En mikl-
um mun minnisstæðari eru
mér þó aðrir þættir í fari
hans — glaðværð, tryggð við
vini sína og hjálpfýsi langt
um fram það, sem almennt;
gerist.
Ómar Khayyám var hans
eftirlætisskáld. Ég hefi ekki
þekkt annan, sem meir hafi
lifað í hans anda á gleðifund
um. Ef til vill hefir þar spunn
izt saman gæfa hans og ó-
gæfa — í bikar glaðværðar
og örlætis hafi eitrið falizt.
Fyrr en hann sjálfan varði
hafði hin gullna veig orðið að
þeirri þungu elfu, sem hann
megnaði ekki að sporna við,
þrátt fyrir einlægan vilja.
Arnaldur Jónsson kunni
tvímælalaust flestum betur
að deila skapi við hvern sem
var. Hann var næmur og fljót
ur að skilja cg fljótur að hríf
ast. En eigi að siður vissi
hann vel, að hann átti til
þeirra að telja, sem manns-
bragð hefir þótt að. Hann
taldi sér ekki heldur samboð-
ið, hvao sem var, þótt ekki
hefði hann það á orði. Og
þótt ógæfan knésetti hann til
hálfs, án þess að hann megn-
aði að verjast henni, lét hann
aldrei bugast.
Fáum dögum áður en hann
dó hafði hann einsett sér að
hverfa burt úr Reykjavík til
dvalar hjá tryggum vini, sem
hann elskaði og virti flestum
fremur, og hafði uppi ráða-
gerðir um framtíð sína, þegar
hann kæmi aftur. En það
sannaðist, að enginn má sköp
um renna.
Og í dag fylgjum við hon-
um til grafar — drengnum
frá Daufá, skólapiltinum frá
Laugarvatni, námsmannin-
um frá Minneapolis, blaða-
manninum í Reykjavík. —
Það verður stundum styttra
um kveðjur en maður hygg-
ur.
En þalckir gamajla starfs-
manna skulu honum goldn-
ar, sem nú er í valinn fallinn,
og samúð vottuð móður hans,
ungri systur, sem hann dáði
heitt, aldraðri ömmu og ööru
skylduliði hans. J. H.
Athugasemd um
Grænlandsmálið
í tilefni af grein í „Tím-
anum“, mánudaginn 8. marz
„Ætla Danir að selja Græn-
land“, leyfi ég mér að taka
f ram:
Greinarhöfundurinn segir
um fríðindi ýmissa þjóða á
Grænlandi:
„ísland er einn hagsmuna-
aðilinn, sem er algerlega af-
skiptur, þrátt fyrir jafnrétt-
issamninga við Dani, sem og
fyllsta rétt til landsins á
lagalegum og sögulegum for-
semdum. Einum oss, land-
námsþjóðinni, er meinaö þar
allra laga og bjargráða."
; Sannleikurinn er sá: íslend
* •nft'-Æ;* tð&r V. ■ A>
ingar höfðu samkvæmt sam-
bandslögunum frá 1918 ná-
kvæmlega sömu. réttindi sem
danskir þegnar á Grænlandi
— það er að segja fleiri en
þeir útlendingar, sem nefnd-
ir eru í greininni.
Þessi réttindi hafa íslend-
ingar enn í dag, þar sem sam
bandslögin munu ekki ganga
úr gildi í Danmörku hvaö
þetta snertir, fyrr en sam-
komulag hefir náðst milli
Danmerkur og íslands.
Það er ekki leyndarmál, að
Danir hafa ekki óskað eftir
að nema úr gildi þau jafn-
réttindi, sem fríðindi íslend-
TAPAÐUR LEI
í minningu látins félaga
Arnaldur Jónsson var dag-
farsprúður maður og umtals-
góður. Það má telja til und-
antekninga hafi hann nokk-
ur tíma talað illa um nokk-
urn mann algáður, en jafn-
an er ærin mannlýsing í því,
hvernig fólk talar um félaga
sína 'og kunningja. Mann-
göfgin finnur það, sem gott
er í öðrum, og góðvildin held-
ur því á loft. Mæðumönnum
hættir stundum við að kenna
vonzku annarra eða grimmd
samfélagsins um ógæfu sína.
Margur telur sér trú um, aö
hann hefði orðið allur annar
maður, ef atvikin hefðu lagzt
eitthvað dálítið öðruvísi, og
kennir þannig ytri atvikum
eða örlögunum um mistökin.
Arnaldur hafði of mikið raun
sæi, of ríka réttlætiskennd og
of mikinn drengskap til að
afsaka sig með slíkum hug-
myndum.
Arnaldur Jónsson var vel
fallinh til blaðamennsku.
Hann hafði góða yfirlitsþekk
ingu um flest merkari mál
innanlands og utan og áttaði
sig því fljótt á fréttum og frá
sögnurti. Hann talaði vel og
skildi enska tungu. Og hann
var bæði viðbragðsfljótur og
eljusamur að leita nánari
fregna og fyllri upplýsinga
um mál og atbui'ði. Hann sam
einaði almenna þekkingu,
dugnað og samvizkusemi hins
góða fréttamanns.
Hann leit á blaðamennsk-
una .sem köllun sína og ár-
um saman hafði hann kosið
að gera hana sér að lífsstarfi.
Hæfileikar hans og mannkost
iixga á Grænlandi eru byggð
á, þó að sambandinu frá 1018
sé slitið.
Greinarhöfundur segir enn
fremur:
„Þessari, að ráðherrans
(Hans Hedtofts) „skynsam-
legu og tímabæru" spurningu
(„af hverju seljum við ekki
Gi’ænland?“) gat hann að
vísu ekki svarað ,,formelt“
játandi, og bar aðallega við
velsæmisástæðum. Hins veg-
ar varðist hann að láta í ljós
nokkurn efa um það, að Dan-
ir hefðu lagalegan rétt til að
selja landið, og ekki neitaði
hann því, að það gæti verið
mikill gróðavegur. Efnislega
er spursmálinu um sölu Græn
lands því enn haldið opnu,
hvenær sem Danir kynnu að
sjá sér færi, og viðeigandi
form eða yfirborðsafsökun
íyndist til slíkrar ráðstöfun-
ar á þessu gamla íslenzka
þjóðlandi."
Hans Hedtoft forsætisráð-
herra svaraði þeirri spurn-
ingu, af hverju Danir seldu
ekki Grænland, á þessa leið:
„Af því að það væri ósam-
rýmanlegt heiöri og samvizku
vorri. Grænlendingar eru og
finnst þeir vera landar vorir,
og okkur finnst þeir vera oss
nátengdir.
Það getur ekki veriö verk-
efni kynslóðar vorrar að gera
Danmörku minni, og það
væri ósamrýmanlegt stefnu
ríkisstjórnarinnar og óskum
þjóðarinnar."
Martin Larsen
blaðafulltrúi við danska
sendiráöið.
ir skipuðu honum lika með
prýði þar á-6ekk, ef að þeim
hefði notazt. íslenzk blaða-
mannastétt þurfti hans með.
Það sýndist því vel ráðið,
þegar nokkrir vinir hans tóku
hann til samstárfs við sig að
blaðamennskú á síðást’liðnu
sumri, eftir að hapn hafði ver
ið starfslítill um hríð. Þar
kom hann að starfi, sem hann
þráði og var vel til fallinn, og
átti að vinna það í þeim
félagsskap, sem ætla mætti,
að væri honum freihiir noll-
ur. —
En vínhneigður maður,
sem vill bæta ráð sitt í
Reykjavík, er eins og ofsótt
og umsetið fórnarlamb í
vargakjöftum. í þi-já mánuði:
gekk allt þolahlega að kálla
mátti, en þá bar út af. Gömul
og óholl kynni urðu hinum
góða vilja og betri sambönd-
um yfirstei-kari. Eftir það
seig jafnan á ógæfuhliðina
þar til yfijlauk.
Og nú er Arnaldur Jónsson
látinn, aðeins 28 ára gamall,
fullum fjörutíu árum áður en
ætla mætti, að starfsdegi
hans væri lokið með eðlileg-
um hætti.
Þegar slys ber að höndum
þykir hverjum góðum dreng
skylt að gera sér grein fyiir
því, hvað valdið hafi og
hvernig megi komast hjá
slíkum atburðum framvegis.
Þá spyr hver heiðarlegur mað
ur sjálfan sig, hvort hann
hafi átt nokkurn þátt í því,
hversu hörmulega hafi til tek
izt, eða hvort hann geti nokk
uð gert til að afstýra slíkum
óhöppum framvegis. Það er
ekki síður ástæða til að at-
huga ráð sitt, þegar vinir okk
ar verða úti og farast á veg-
leysum hins íslenzka mann-
félags mitt í menningunni.
Það er dýrt að missa góðan
starfsmann 40 árum fyrir
náttúrlegan hættutíma. Þó
má virða það hégóma hjá
þeii’ri kvöl og þjáningu, sem
oftast fer á undan slíkum af-
drifum, sem hér er um að
ræða.
Arnaldur Jónsson var ’nöfð-
inglyndur og hjálpfús, þegar
hann mátti, og engan mann
hefi ég vitað þakklátari fyrir
það, sem fyrir hann var gert,
og þurfti þá ekki annað til en
jafnvel smávegis umhyggju-
semi og nærgætni.
Hann vildi verða öðrum að
liði og því eflaust ljúft, ef við
gætum eitthvað lært af dæmi
hans pg reynslu. Því vil ég
ræða málið af fullri hrein-
skilni og einlægni.
Ai-naldur byrjaði að di’ekka
eftir að hann var kominn til
Reykjavíkur. Hann var með
fólki, sem taldi það meinlaust
að fá sér glas um helgar og
raunar sjálfsagt að skemmta
sér þannig til hátíðabrigða.
Smám saman vandist hann
þessu svo, að honum fannst
engin skemmtun fullkomin
eða eins og hún ætti að vera>
nema þar væri áfengi haft
um hönd. En honum fannst,
að hann hefði mjög gott vald
á drykkjuskap sínum. Hann
var glaður og reifur við skál,
hlýr og léttur eins og honum
var eiginlegt, gerði aldrei
neitt hneikslanlegt og kom til
starfs að morgni. Hann va>’
fyrirmyndar hófdrykkj umáb’-
ur.
En hér fór sem oftar/aö
hættan í leiknum var meir..
en í fyi’stu sýndist.
Undir skemmtuninni. sen. '.
fyrstu . virtist svo sakleysis
leg, þróaðist ástríðan og varri
voldugri og heimtaði sröoug.
meira og meira. Og í staðim
fyrir léttan leik gleðimann^
ins í tómstundum sínunf,
kemur gleðivana þjónusta.'Vi-J
drottnandi ástríöu
Svo hefst lokaþáttui'inn. ö.
nýjan leik er tekið tii starfs
og í þetta sinn er hættan Mtx.
í starfstímanum. En atáU
starfstímans er freisting og’
hætta við hvert fótmál Gám
ir kunningjar og félagár, séhi
nota öll ráð til að di’aga menx
niður til sín. Auðnuleysing -
inn á götunni, sem hvergi-L
höfði sínu að að halla, heft
betlað saman og sníkt h].J
brjóstgóðum kunningjum pé .
inga fyrir einni brennivihs ■
flösku og hann býður gönp.
um vini af örlæti hjar.tans
að deila drykknum með sé: .
Fínt fólk, beti’i borgarar J
virðulegustu embættum c y
bi’osmildar blómarósir, ætlasx,
til þess, aö kunninginn ger
það fyrir sig að drekka meö
sér áfengi. Ógæfumaöurinn V,
líf sitt og hamingju undir þvi,
að honum takist að hrincta
öllum þessum elskulegu fréj/i,
urum frá sér, hvers kgnai
gervi sem þeir bera og hvaL’
sem líður eigin einstæðings-
skap og áhyggjum. En hér
var oflangt komið. Þrá. hifis
einmana eftir samúö, hlýj .
og félagsskap mætir höföing, •
legri alúð gestrisninnar yfn
glóandi skálum. Og þegar
fyrsta staupið er drukkið, ex-
viðnámsþrótturinn þiotinn,
ástríðan vakin í almætti síxu.'.
og öll hversdagsleg sjónarmiö
hins heiðarlega og vandaða
manns verða að' þoka, En. san.
hliða hinni áfengu nautn féi'
lamandi sektartilfinning,
sem nístir innstu og beztu
taugar drengskaparmannsins
og veldur honum ósegjaiy ■
legri kvöl. Hann veit, að háhh
er illa kominn, dæmi lians c
sönnun þess, að kenning bin-J.
indismannanna sé rétt, ol:
„grátlegast af öllu er, hvemig’
brennivínið fer með manns ■
efnin.“ En þó fær hann ekki
reist rönd við örlögún.
sínum. Og í landi frjálsræðis-
ins rennur hann skeiö sitt u
enda í nístandi þjáningú,
meðan syndir þjóðfélagsirís
eru að murka úr honum líffci
á kvalafullan og viðbj óðsleg •
an hátt.
Þegár svo tjaldið fellur vifJ
andlát ógæfumannsins, segja
menn kjfnnske sem svo, áö
hann hafi haft veikan vi'j
og veika skapgerö. Jainy.e.
þeir, sem eru á sömu vegterc,
en aðeins fimm eða tíu árun.i
á eftir honum, og finnst bv,,
að þeir hafi ennþá fullt vakJ
á drykkjuskap sínum, kunn,,
að segja slíkt, hvað þá hinn,
sem eru af annarri gerð, SVu
að ástríða þeirra verður eki .
jafnsterk. Hrokinn og dóm
sýkin munu verða sein til á ;
sigrast á löstunum.. Hitr e ’
sönnu nær, að þó að mer i
(Framhald á 6. sícvj' ,