Tíminn - 18.08.1963, Blaðsíða 8

LUNDÚNABRÉF
frá Páli Heiðar
ÞAO ER AN3 GAMAN AÐ
VERA FORSÆTISRÍÐHERRA
London, 3. ágúst 1063.
Þessi voru orð Harolds Mac-
mill'ans, forsætisráðherra Breta í
sjiónvarpsviðta'ld fyrir 5 dögum
síðan. Það eru tveir þaettir í sjón-
vörpunum hér, sem oft eru at-
hyglisverðir; Pianorama I BBC og
„This weefk'* í ITN. í þetta skipfið
kom ráðherrann fram 1 „Tíhis
week" og svaraði spurningunni:
Hvemig er að vera forsætisráð-
herra?
Þetta svar Macmillans þykir mér
æði karlmannlegt, þegar tekið er
tillifc til þess mótWásturs, sem
hann sem forsætisráðherra hefur
orðið fyrir undanfarið: Útilokun
Breta frá Sameiginlega markað-
inum, og nú upp á síðkastið hvert
hneytkslismálið eftir annað. Varl'a
hefur liðið svo mánuður, að ekki
hafi komið upp nýtt hneyksli, sem
ergilegt hefur verið fyrir ráðherr
ann: Vassall njósmamálið, Mana-
haro umræðurnar, nýjar upplýs-
ingar um Harold Philhy og svo
vitanlega hneyksli ársins, Pro-
fumo-málið, sem raumar er ekki
séð fyrir endann á enn þá.
En tíminn hefur unmið með
Maemll'an. Fyrrgreind mál hafa
horfið í skuggann fyrir nýjustu
fréttum: Samkomulagi um bann
við vetnis- og kjamorkusprengju-
tilnaunir í lofti, á sjó og jörðu.
Dagblöðunum hér kemur saman
um, að það hafi verið stoltasta
augnablik í ráðherraferli Mac-
millans, þegar hann gat lýst yfir
samkomulagi því, sem þeir Hails-
ham, Harriman og Gromyko und-
irrituðu í Moskvu á dögunum, í
neðri málstofu brezka þingsins.
Þar hafi ráðherrann séð rætast
hluta af áralöngum tilxaunum sín-
um til þess að komast að einhverju
samkomulagi við Austurblokkina,
og þrái hans, að gefast ekki upp
á þeim umleitunum, þótt ýmislegt
hafi á móti blásið, voru taldir
sýna, að Mac hafi til að bera þá
eiginleika, sem Bretar eru einna
stoltastir af í fari sínu: Seiglu og
þolinmæði.
Nýjasta skoðanakönnun Gallup
stofnunarinnar meðal enskra kjós-
enda bendir til fylgisaukningar
íhaldsflokksins, en hún er að
nokkru leyti talin eiga rót sína að
rekja til þessa samkomulags. Aft
ur á móti hangir annað sverð yfir
höfði Macmillans og stjórnar hans:
Denning-skýrslan.
Einum kunnasta dómara hér í
landi, Lord Denning, var eins og
kunnugt er, falið að rannsaka
Profumo-málið frá grunni, og gef
ið vald til að kalla fyrir sig vitni
og krefjast ýmiss konar gagna,
sem gætu verið þessu einstæða
máli til skýringar. Á rannsókn lá-
varðarins að beinast að öryggis-
málahlið málsins. í sjónvarpsvið-
talinu, sem ég vitnaði tU hér að
framan, var Macmillan spurður
um skýrslu þessa, og hvort hún
mundi verða birt. Spurningin var
auðsjáanlega borin fram vegna
ummæla ráðherrans í Neðri mál-
stofunni, þar sem hann ræddi um
8
Harold Macmillan.
birtingu a. m. k. á einhverjum
hluta skýrsl'unnar. Stjórnarand-
staðan greip þessa setningu á
lofti og spurði hvað ætti að draga
undan, og hvers vegna. Ráðherra
varð fátt um svör, og tveim dög-
um síðar, í viðtalinu, birti hann
seinni yfirlýsinguna.
Rannsókn Lord Dennings hefur
að sögn verið æði nákvæm og um
fangsmikil. Er haft eftir vitnum,
sem lávarðurinn hefur yfirheyrt,
að hann líkist í rannsókn sinni
einna helzt samblandi af sálusorg-
ara og heimilislækni, og láti ekk
ert fram hjá sér fara. Álitið er,
að lávarðurinn muni ekki ljúka
samningu skýrslu sinnar, fyrr en
semast í þessum mánuði í fyrsta
lagi.
Þá var forsætisráðherrann spurð
ur þeirrar spurningar, sem brunn-
ið hefur á vörum margra undan-
farið: Er einhver fótur fyrir því,
að þér munið láta af störfum for-
sætisráðherra og forustu íhalds-
flokksins á næstunni?
Ekki stóð á svari hjá Mac, enda
aðilinn vanur að fást við óþægi-
legar spumingar, og að svara
þeim þannig, að spyrjandinn er
jafnnær eftlr á. Hann vék sér lið-
lega undan beinu svari, með því að
■vísa til þess, sem mundi vera vilji
flokksins, og síðan hvað þjóðinni
mundi vera fyrir beztu. Ef „þjóð-
in“ állti að rétt væri að skipta um
forystu, væri það sjálfsagt mál
fyrir hann að draga sig í hlé. Ef
ekki, nú þá stæði ekki á honum að
halda áfram. í framhaldi af þessu
kom ráðherrann inn á það mál,
sem hann sjálfur og ihaldsflokk-
urinn gera að aðalmáli stjórnmál-
anna í dag: Þær samningaumleit-
anir, sem kunna að eiga sér stað
milli austurs og vesturs á næst-
urnni. Þar þarf Bretland vissulega
á forystumanni að halda, sem
vanur er að kljást við austan
menn. Virtist mér auðsætt, að
Maomillan væri ekki í vafa um
sjálfur, hver heppilegastur mundi
vera forystumaður Breta í þeim
umræðum.
Hvernig fer maður að því að
verða forsætisráðherra? var ein
spurningin, sem fram var borin
í viðtali þessu. Formúla Macmill-
ans var eitthvað á þessa leið:
Ekki að múðra og válda étnðífei'k-
um. Að vinna vel, það sem manni
er fal'ið að gera, og gera það, sem
manni er falið. Þessari aðferð til
staðfestingar vitnaði ráðherrann
í sinn eiginn stjómmálaferil, og lá
í orðum hans að hann hefði ætíð
fylgt þessari reglu dýggilega.
Skyldi Mr. Butler hafa hlustað?
skrifaði sjónvarpsgagnrýnandi
The Observer um setningu þessa.
Réttarhöldin yfir dr. Stephan
Ward og nú síðast sviplegur dauð
dagi hans hafa verið eitt aðalum-
ræðuefni blaðanna undanfarnar
tvœr vikur. Eins og kunnugt er,
var doktorinn sekur fundinn um
tvö af fimm ákæruatriðum: Að
hafa að nokkru eða öllu leyti lif-
að á tekjum af því, sem á ensku
er kallað „ómorölsku" athæfi
Kristínar KeeLer og Mandy Rice
Davies. Dauði dr. Ward veldur því,
að dómur verður aldrei kveðinn
upp í máli hans, en þær sakar-
giftir, sem hann var af kviðdóm-
inum fundinn sekur um, geta varð
að allt að sjö ára fangelsi.
: Meðan á máilaferlunum stóð,
hélt dr. Ward sýningu á teikning-
um sínum hér í London, en hann
þótti með afbrigðum góður and-
litsteiknari. Aðsókn að sýningunni
var geysimikil, og meðal opnunar-
gesta var hin nafntogaða ungfrú
Davies, sem reikaði um salina
með kampavínsglas í hendi, reykj
andi sígarettu úr heljarlöngu
munnstykki og með halarófu af
ljósmyndurum og blaðamönnum á
eftlr sér. Fjöldi mynda seldist fyr-
ir lygilega hátt verð, sbr. eftirfar-
andi:
Morgun emn skömmu áður en
sýningarsalirnir voru opnaðir,
knúði þar dyra virðulegur herra
maður í svörtu, regnhlíf og bowler,
og gerði boð fyrir forstjórann. Fal-
aði gentlemaður þessi til kaups
fimm andlitsmyndir af meðlimum
Þáttur kirkjunnar
SKALHOLT
Þótt einu sinni áður hafi
verið rældlega minnzt á Skál
holt í þessum þáttum, marg-
háttað hlutverk þess og fram
tíð í þágu kristilegrar menn-
ingar í landinu, er þó fyrir-
gefanlegt, þótt aðeins sé ymt
að því aftur nú, þegar við-
reisn þess er á hvers manns
vörum.
Það hafa verið fluttar ræð-
ur nú iun viðreisn þessa foma
fræðaseturs af flestum helztu
mönnum þjóðarinnar og er
þar raunar litlu við að bæta.
Það má teljast undur, þegar
litið er til baka, hve allt hef-
ur þar breytzt til batnaðar
og risið úr öskustó niðurlæg-
ingar á fám árum. Það eru
nákvæmlega 23 ár síðan fyrst
var rætt opinberlega um þá
smán, sem þjóðin gjörði sér
með þvi að, láta Skálholt
vera í þeirri vesæld og um-
hirðuleysi sem þá var.
Nú er komin þar kirkja,
sem mörgum líkar vel og
biskupsbústaður eða prests-
setur í svipuðum stíl, og búið
að ákveða stað fyrir kristileg-
an eða kirkjulegan lýðskóla.
Þeir, sem líta um öxl þessi
20 ár, muna vel að Skálholts
félagið og forráðamenn þess
lögðu fram persónuleg störf
og fórnir af eldmóði og til-
finningu ,ort voru ljóð og
söngvar sungnir, sögulegar
sýningar og svipmyndir frá
sigrum og baráttu staðarins
settar á svið jafnvel á auðum
hólnum. Allt þetta hélzt af
miklum krafti, hugsun og
hjartahlýju, jafnvel innsæi
og eldmóði allt til 1936 á
Skálholtshátíð í 9 alda minn-
1 ingu biskupsstólsins.
Nú hefur hið opinbera, rík-
‘ið og skrifstofur þess ásamt
Alþingi, tekið Skálholt að sér
og sá sögulegi atburður skeð,
að það hefur eitt allra eigna
kirkjunnar að fornu verið af-
hent henni aftur til eignar og
allra forráða. Og það er stórt
spor, það er gott, stór og dýr-
mæt eign, mikill sögulegur
auður og andlegur fengur.
En. svo er önnur hlið, önnur
fátækt, sem ekki má verða á-
berandi gagnvart svo merk-
um stað við hjartastað ís-
lenzkrar menningar og sögu.
Hvar var fólkið um daginn
21. júL, hvar var þjóðin sjálf?
Að vísu stóð stór hópur úti i
storminum og horfði á skrúð-
göngu presta, og boðsgesti
sem hurfu inn í kirkjuna
fögru á hólnum. En hvar voru
gjafir þessa fólks, vinarhugur
þess og fögnuður Hvar voru
söngvar og ljóð þjóðskáld-
anna og prestanna, hvar var
eldmóður þeirra og hrifning?
Hvort brunnu hjörtun við
himinlog helgra hugsjóna?
Að vísu sást birt eitt fallegt
kvæði um Skálholt eftir ungt
skáld í höfuðborginni. En hve
oft hefur Fjallkonan ávarpað
þjóðina 17. júní með speki-
orðum skálda og listamanna?
Hvort gat þá ekki Skálholts-
kirkja, móðirin, frumvaki
allra kirkna og safnaðar á Is-
landi ekkert flutt á sömu
strengjum eða dýpri?
Gjafir stórar og virðulegar
höfðu borizt frá öllum Norð-
urlndum allt frá Finnlandi
til Færeyja, en gjöf íslands
gleymdist, utan afhending
staðarins, sem var ekki gjöf
heldur grunnur þess, sem
gjöra skal og skapar bæði
vanda og vegsemd íslenzkri
kirkju um aldir.
Hátíðahöldin tókust vel,
þar var allt hátíðlegt, skipu-
legt, formfast og fagurt, en
samt fannst á, að þar var
meira sagnrænt en lífrænt í
söng og stíl. Hið sögulega og
forna er gott svo langt sem
það nær. Þess þarf til að
skapa jarðveg og grunn þess,
sem er og verður, vex og
þroskast, annars verður allt
rótlaust og losaralegt, en þar
má ekki snúa rótunum upp:
„Gerðu ei maður gamalvisi
grænan pálma að svörtu
hrísi.
Gerðu ei loks með lær-
dómsgreinum
lífsins tré að dauðum
steinum."
Þessa verður hver þjóð.
hver kirkja að gæta, sem
vill endurreisa og endurfæða
menningu sína og rótfesta
hana í samtíð sinni.
Engum nútímapresti mundi
þýða að bera á borð, andlega
talað, fyrir söfnuð sinn orða-
lag og háttu prédikana í hús-
postillu Jóns Vídalíns, engu
skáldi að enduryrkja Passíu-
sálma Hallgrfcns, þótt hvort
tveggja sé snilld út frá sínum
tíma séð. Þannig þýðir ekki
heldur að bera fram að mestu
grallarasöngva og gainlar tíð-
ir, jafnvel þótt Þorlákur helgi
eða Jón Ögmundsson biskup
ættu í hlut. Og um endurreisn
Skálholts og gildi þess fyrir
nútíð og framtíð íslenzkrar
menningar, gilda fyrst og
fremst orð meistarans, sjálfs
Krists er hann segir:
„Guðsríki er líkt þeim
manni, sem ber fram nýtt og
gamalt fram úr sjóði sínum.“
Hann nefnir hið nýja fyrst.
Og hvorugt má án annars
vera.
Megi Skálholt jafnan verða
sá staður á íslandi og í sögu
þess, þar sem hjörtun brenna
og hrifning vaknar, hrifning
þeirrar þrár mannlegs anda,
sem vill vaxa inn í himininn.
Megi skuggar sögunnar vikja
fyrir birtu hins komanda, þar
sem unnið verði í anda ísleifs
í skólanum og Gissurar í
kirkjunni, verði þar setið að
mælsku Vídalíns og andagift
Hallgríms, er hann færði
biskupsdóttur ljóð sín. Er.
samt má aldrei gleyma:
Að lögmál Guðs var ekki
ritað á steintöflur né forn
handrit, heldur á hjarta-
spjöld úr holdi, og að bók-
stafurinn deyðir, en andinn
lífgar.
Árelíus Níelsson.
J
hinnar konunglegu familíu, sem
þar var stillt upp. Fylgdi það skil-
yrði tilboði komumanns, að mynd
irnar yrði hann að fá afhentar þeg
ar í stað. Lauk þessum viðskiptum
svo, að forstjórinn féllst á að selja
myndir þessar á samtals £ 5400-
0-0 og yrði greiðsla að fara fram
á staðnum. Gentlemaðurinn hafði
um það fá orð, en opnaði skjala
tösku sína og taldi fram þessa
svimandi fjárhæð (sem næst 650
þúsund íslenzkra króna) í nýjum
5 punda seðlum, vafði umræddar
myndir saman og gekk út. Sá for-
stjórinn það seinast til ferða hans,
að gentlemaður þessi, sem aldrei
hafði látið nafn síns getið, hvarf
inn í leigubíl og hefur ekki sézt
síðan. Talið var, að hér hafi verið
sendimaður frá Buckinghamhöl] á
ferðinni, og að höllinni hafi ekki
getizt að því að meðlimir hinnar
Framhald á 13. síðu.
T í M I N N, sunnudagurlnn 18, égúst 1963, —